به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، چند سالی می‌شود که موضوع اخلاق پزشکی، جایگاه مهمی در نظام سلامت کشور پیدا کرده تا جایی که امروزه در فضای آکادمیک کشور، رشته‌ای با عنوان اخلاق پزشکی که تلفیقی از علوم انسانی با دنیای پزشکی است، تدریس می‌شود و افراد براساس مولفه‌های تأییدشده بین‌المللی آموزش می‌بینند.
 
در این میان دنیای نشر و کتاب‌ها هم نقش مهمی برای اشاعه مفاهیم اخلاق پزشکی ایفا کرده‌اند. چند سالی است که کتاب‌هایی با محوریت اخلاق پزشکی در قالب داستان یا با محوریت آموزش راهی بازار کتاب شده‌اند. حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که مولفه‌های اساسی اخلاق پزشکی چیست و چه تأثیری بر محتوای منتشر شده در دوران شیوع کرونا داشته است؟
 
حسام‌الدین ریاحی؛ پزشک و مولف در زمینه اخلاق پزشکی، با اشاره به مفاهیم اخلاق پزشکی در محتوای رسانه‌ها به خبرنگار ایبنا گفت: در حالت کلی، هنگام بروز اپیدمی‌ها، اخلاق پزشکی دارای چند سر فصل مهم است که یکی از آن‌ها اخلاق در پژوهش است. گاهی اخبار سوگیری هم در این رابطه می‌شنویم. برای مثال گاهی اینگونه منتشر می‌شود که پزشکان از بیماران برای آزمایش‌های خود استفاده می‌کنند و به دید یک موش آزمایشگاهی به آن‌ها نگاه می‌کنند تا شرکت‌های صاحب پول و سرمایه بتوانند تست‌ها و آزمایشات خود را جلو ببرند. وی در تشریح انتشار این نوع محتوا افزود: این نشان‌دهنده آن است که افراد منتشرکننده این محتوا نمی‌دانند که اصل وفاداری به بیمار که بنیان یا زیربنای تمامی رفتارهای پزشکان است، هم در پژوهش و هم در آموزش و درمان جاری است.
 
ضوابط حاکمیت اصلی را به‌دست دارد
به گفته ریاحی؛ پزشکان پژوهشگر هم متعهد هستند که اگر قرار باشد داروی جدید آزمایش شود، باید با ملاحظات اخلاق پزشکی، تحت نظارت دبیرخانه مرکزی نظارت بر اخلاق پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام شود؛ در واقع در این بخش به هر پژوهش کُدی تعلق می‌گیرد که نشان‌دهنده آن است که افرادی که در مورد پژوهشی خاص فعالیت می‌کنند، باید چه ضوابطی را رعایت کنند تا بیمار از درمان معمول خود محروم نشود یا کوچک‌ترین آسیبی نبیند. در نهایت پیش از آنکه بخواهند دارو را به مرحله انسانی برسانند، آزمایش‌های حساسی انجام می‌دهند تا از کوچکترین عارضه آن آگاه شوند و برای بیمار معضل جدیدی ایجاد نشود.
 
وی بیان کرد: سر فصل دیگری که علاوه بر اخلاق پژوهش در پزشکی در ایام کرونا مطرح است، بحث آموزش عمومی و تخصیص منابع مالی به این بخش است. در واقع برای ارائه محتوای مناسب، باید هزینه کرد. گفتنی است، تیم پزشکی باید تلاش کنند هر گزاره غلط که باعث اشتباه‌انگاری مردم می‌شود را تصحیح کنندتا مردم کمتر دچار سردرگمی شوند. بیمار باید اصولی را در پیش گیرد که با فرایند درمان تداخل نداشته باشد؛ برای مثال استفاده از دارچین یا آویشن برای بهبود بیماری کرونا. پیش از آن ثابت شده است که اثر بدی یا عارضه خاصی ندارد، در نهایت تمام این ملاحظات در چند لایه پژوهش باید انجام شود.
 
این پژوهشگر ادامه داد: همانگونه که پیش‌تر هم اشاره شد، تخصیص منابع مالی برای مهار یک بیماری همه‌گیر، یکی از سرفصل‌های اساسی اخلاق در پزشکی است که چه دولت ما و چه دولت‌های دیگر باید مدنظرشان باشد. همچنین، ارتباط  پزشک و بیمار در بالین بحث مهم دیگری است که دارای چند الگوی اصلی است؛ یک مدل سنتی است که به رابطه پدرسالارانه پزشک و بیمار اشاره دارد و در اینی الگو رابطه، پزشکان توضیح چندانی از بیماری به بیمار نمی‌دهند و از سوی دیگر هم بیمار اعتماد صددرصدی به پزشک دارد.
 
ریاحی افزود: در الگویی دیگر، وقتی بیماری ناشناخته است، پزشکان خودشان هم اطلاعات کافی ندارند. در این مرحله رابطه پزشک و بیمار به مدل‌های جدیدتر تغییر می‌کند. موثرترین الگوی ارتباطی باید مبتنی بر تصمیم‌گیری مشترک باشد. به این معنا که پزشک بیمار را مطلع و آگاه می‌کند و بیمار هم برای درمان یا بستری یا هر اقدام دیگر خودش نقش تصمیم‌گیرنده را ایفا می‌کند. در واقع در مدل مذکور، علت تمام فعالیت‌هایی که بیمار برای بهبود بیماری خود باید انجام دهد از سوی پزشک گفته می‌شود تا فرد به اقناع کامل برسد.
 
به گفته این پزشک متخصص، در کل نقص بزرگی که نظام سلامت ما در این زمینه دارد این است که مردم را به قدر کافی روشن نمی‌کنند. رسانه‌ها در این زمینه می‌توانند نقش بسیار مهمی ایفا کنند. از طرفی بیماران هم نباید تصور غلطی از یک بیماری داشته باشند؛ اینکه بخواهند قضاوت‌های نادرستی از بدن خودشان در برخورد با بیماری داشته باشند، خود یک مانع برای تسریع بهبودی است.
 
ریاحی معتقد است که کرونا مانند یک معلم خشنی بوده که به انسان‌ها درس چگونگی بهره‌برداری از منابع را داده است؛ اینکه مردم باید بدانند چگونه از منابع باید استفاده کنند و این موضوع تنها برای کشورهای در حال توسعه صدق نمی‌کند و برای تمامی کشورها حتی کشورهای توسعه‌یافته هم دلالت دارد، چراکه سال‌هاست که اغلب کشورها بیشتر بودجه‌هایشان را به جنگ اختصصاص داده‌اند و توجه کمتری به نظام سلامت نشان دادند.