لطفا کمی درباره رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه شانگهای بگویید و بفرمایید که این رشته در این دانشگاه در چه تاریخی راه‌اندازی شد؟ و هدف از راه‌اندازی آن چه بود؟
گروه زبان فارسی دانشگاه در سال 1997 در دانشکده آسیایی آفریقایی با همکاری دانشگاه شهید بهشتی ایران و کمک‌های سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران آغاز به کارکرد. دوره کارشناسی زبان و ادبيات فارسی در سال ۱۹۹۷، دوره کارشناسی ارشد در سال ۲۰۰۷ ایجاد شد. این دانشکده شامل 21 گروه از زبان‌های این مناطق می‌شود.
اولین استاد و مؤسس گروه خانم دکتر لیو خوی جین دانش‌آموخته دانشگاه پکن است که اکنون مدیر گروه است. در سال 2003 آقای دکتر چنگ تونگ هم دانش‌آموخته دانشگاه پکن به او پیوست. اکنون دکتر چنگ تونگ رییس این دانشکده نیز هست که اهتمام ویژه‌ای به گسترش زبان فارسی دارد. وی به مدت سه سال رایزن فرهنگی چین در ایران بوده است که به همین دلیل مسائل فرهنگی ایران را به‌خوبی می‌شناسد. در سال 2013 خانم دکتر وانگ جنگ یوم هم به استخدام گروه درآمد و سرانجام در سال 2017 مربی گروه آقای وانگ به گروه پیوست. جز استادان ثابت فعلی، چندین استاد ایرانی هم طی بیست سال گذشته در این دانشگاه تدریس کرده‌اند: آقایان ابوالقاسم اسماعیل‌پور و منصور ثروت و دکتر حجت رسولی و دکتر خان‌محمدی و چناری از دانشگاه شهید بهشتی، دکتر کهدویی از دانشگاه یزد، دکتر رضایی جمکرانی از دانشگاه قم، خانم دکتر خوشحال دستجردی از دانشگاه اصفهان، دکتر وثوقی و زایری از دانشگاه تهران، و من از دانشگاه تربیت مدرس. هدف این گروه تربیت مترجم و مربی آموزش زبان برای شرکت‌های ایرانی و چینی و دانشگاه‌ها و مراکز زبان فارسی است.
چه اقداماتی درخصوص زبان فارسی در این دانشگاه تاکنون انجام شده است و چه برنامه‌ای برای آینده دارد؟
این گروه تاکنون بالغ‌بر یک‌صد دانشجوی کارشناسی، سه دانشجوی کارشناسی ارشد و یک دانشجوی دکترا تربیت‌کرده است. گروه هر سه سال یک‌بار بین 15 تا 20 دانشجو می‌پذیرد. در کنار کار آموزش، جهت تقویت پژوهش‌های ایرانشناسی، مرکز ایرانشناسی نیز تأسیس‌شده است. گروه در جهت تعامل با دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی تاکنون با دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه تربیت مدرس تفاهمنامه همکاری امضا کرده است. کتابخانه گروه بالغ‌بر سه هزار جلد کتاب در زمینه‌های ادبیات فارسی و ایرانشناسی دارد که تا حدودی نیازهای پژوهشگران را برآورده می‌کند. تاکنون همایش‌ها و نشست‌های ادبی و کلاس‌های ویژه مثل دوره زبان پهلوی هم برگزار می‌کند. از فعالیت‌های مهم گروه زبان و ادبيات فارسی دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای، تأسیس اتاق ایرانشناسی در سال ۲۰۱۲ و برگزاری نشست‌های بزرگداشت شاعران بزرگ فارسی ازجمله سعدی، فردوسی، خیام، مولوی هستند.
از دیگر کوشش‌های این گروه برگزاری همایش‌های ملی، تخصصی و بین‌المللی در حوزه‌های مختلف زبان و ادبیات فارسی است که از آن جمله می‌توان به سمینار بررسی متون درسی زبان فارسی در چین اشاره کرد. امروزه، این گروه به‌عنوان یک نهاد فرهنگی نه‌تنها زبان و ادبیات فارسی را تدریس می‌کند، بلکه با امکانات خوب و جدید تلاش می‌کند خود را به مرکز مطالعات ایرانشناسی تبدیل کند. گروه برای تکمیل آموزش‌ها می‌کوشد دانشجویان را برای دوره‌های کوتاه‌مدت به ایران اعزام کند. چنانکه در سال جاری هفت دانشجو برای مدت یک‌ترم به ایران اعزام شده‌اند. مواد درسی گروه جز دروس تخصصی آموزش زبان فارسی، تاریخ، تاریخ ادبیات، روابط ایران و چین، دروس تخصصی تجاری و حقوقی و دروس فرهنگی دیگر است. هدف دانشگاه از تربیت دانشجویان رشته زبان فارسی استحکام همکاری‌های فرهنگی دو کشور، استخدام در مراکز دیپلماتیک، مقاصد گردشگری و اقتصادی و امور رسانه‌ای است. دانشجویان دانش‌آموخته این گروه همگی اکنون مشغول به کار هستند.
اتاق ایرانشناسی از سال ۲۰۱۲ در این دانشگاه فعال است و تاکنون چندین همایش و سمینار و بزرگداشت شاعران بزرگ فارسی از جمله سعدی، فردوسی، خیام، مولوی برگزار کرده است. در سال ۱۳۹۵ در پی امضای تفاهمنامه همکاری بین دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای قرارداد ایجاد دو مرکز پژوهشی مشترک در هر یک از دو دانشگاه در فروردین ماه سال 1398 به امضا رسید. بر اساس این قرارداد دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای و دانشگاه علامه طباطبایی مرکز چین‌شناسی را در فروردین ماه ۱۳۹۸ در دانشگاه علامه طباطبایی و مرکز ایران شناسی سعدی را در خرداد ۱۳۹۸ در دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای در کشور چین ایجاد کردند.
از جمله برنامه گسترش زبان فارسی این دانشگاه اجرای طرح آموزش زبان فارسی در چند مدرسه ابتدایی و دبیرستان در شانگهای و با همکاری آموزش و پرورش و پردیس یانپو است. این طرح آزمایشی از پنج سال پیش و با ابتکار شهرداری آغاز شده است و معلمان آن از دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی انتخاب می‌شوند. این برنامه در راستای طرح «جاده ابریشم» و برای معرفی این جاده فرهنگی و کشورهای در مسیر آن است. کلاس‌های آموزش زبان فارسی در این مدرسه دو ساعت در طول هفته برگزار می‌شود. محتوای این کلاس‌ها نیز آموزش الفبای فارسی، مکالمه مقدماتی زبان فارسی و مسائل جغرافیایی و فرهنگی در نظر گرفته شده است. این مدرسه وابسته به کنسرواتوار شانگهای است که با امکانات و فضای آموزشی مناسب طراحی شده است.
به‌نظر شما چرا گسترش زبان فارسی در دانشگاه‌های بین‌المللی به خصوص دانشگاه‌های کشور چین اهمیت دارد؟
به دلیل ارتباطات اقتصادی و فرهنگی و دیپلماتی گسترده دو دولت ایران و چین، جوانان بسیاری علاقه‌مند به تحصیل در رشته زبان و ادبیات فارسی در ایران و چین هستند. جز این، فرهنگ غنی و ارتباطات گسترده تاریخی دو کشور ضرورت گسترش این رشته را بیشتر و بیشتر می‌کند.
.jpg)
چه موانع و مشکلاتی بر سر راه گسترش زبان فارسی در دانشگاه‌های چین وجود دارد؟ و شما چه پیشنهادی برای رفع این مشکلات دارید؟
حضور استاد ایرانی در دانشگاه‌های چین، فضای دانشگاه و انگیزه دانشجویان را بیشتر می‌کند. دقایق زبان فارسی را استادان ایرانی بهتر می‌توانند تدریس کنند. کمبود منابع درسی به روز و منابع در زمینه زبان فارسی و تاریخ و فرهنگ و ادبیات فارسی احساس می‌شود. نیاز به بازآموزی استادان چینی به‌طور مداوم وجود دارد.
می‌توان از طریق شناسایی استادان بومی و ایرانیان مقیم و علاقه‌مند به آموزش زبان فارسی اقدام کرد. در حوه استادان بومی به دلیل آنکه اکثر این استادان از دانشگاه‌های چین فارغ‌التحصیل شده‌اند، می‌توان با برگزاری دوره‌های تربیت مدرس این استادان را بهروز کرد. یکی از بهترین راهکارهای موجود در شرایط فعلی، استفاده از فضای مجازی است. فضای مجازی فرصت و امکانات بسیاری برای آموزش در اختیار دارد. استادان اعزامی به تمام کرسی‌های چین از طریق فراهم آوردن زمینه‌های عقد تفاهمنامه بین دانشگاه‌ها افزایش یابد. تأمین کتب و منابع آموزشی و کمک آموزشی به روز به صورت کاغذی یا الکترونیک و ارسال فیلم، موسیقی‌های شاخص ایرانی، کتاب‌های ادبی، داستانی و تاریخی اهمیت دارد. اعطای بورسیه بلند مدت و کوتاه مدت و فرصت‌های مطالعاتی به مربیان چینی و دانشجویان دکتری چین در استحکام روابط موثر است.
میزان استقبال از زبان فارسی در چین چگونه است و دانشجوها در چه مقاطعی مشغول به تحصیل در این رشته هستند؟ آیا در سال‌های اخیر بر تعداد کرسی‌های زبان فارسی و اساتید این رشته افزوده شده است یا کاهش یافته است؟
چین از نظر تعداد کرسی‌ها در میان کشورهای دارای کرسی زبان فارسی، بعد از شبه‌قاره هند قرار می‌گیرد. روابط چین و ایران پس از انقلاب اسلامی رو به گسترش رفت. نخستین کرسی زبان فارسی در سال 1957 میلادی با پیگیری پروفسور جی شیان لین شرق‌شناس و استاد برجسته دانشگاه پکن در این دانشگاه آغاز به کار نمود. نخستین گروه از دانش‌آموختگان زبان فارسی دانشگاه پکن، ازجمله پروفسور زِن یان شِن، پروفسور جان خونین و پروفسور یه‌ای لیانگ، هسته مرکزی گروهی را تشکیل دادند که با تربیت شاگردان بیشتر و تألیف و ترجمه آثار و مقالات و کتاب پیرامون زبان فارسی و فرهنگ و تمدن ایرانی، خدمات برجسته‌ای برای توسعه زبان و ادبیات فارسی و ایرانشناسی ارائه کردند. متقابلا در ایران نیز تاکنون کرسی زبان و ادبیات چینی در دانشگاه‌های شهید بهشتی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه اصفهان، دانشگاه سمنان و دانشگاه تهران دایر شده و دانشجویان علاقه‌مند به زبان و ادبیات چینی در این دانشگاه‌ها در مقطع کارشناسی به تحصیل اشتغال دارند.
اکنون در چین دوازده کرسی زبان فارسی در دانشگاه‌های مختلف این کشور فعال‌اند و در بخش‌های آموزش، پژوهش، تجارت، اطلاع‌رسانی، گردشگری، امور دیپلماتیک مشغول به کار هستند. سابقه گسترش زبان فارسی در چین، طی 60 سال گذشته به شیوه‌های نوین ارتباطات دانشگاهی آغاز شده و طی این شش دهه، قریب ششصد تن از دانشگاه‌های چین در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا دانش‌آموخته شده‌اند. جز این، تعدادی دیگر از چینیان در ایران یا مؤسسات غیر دانشگاهی به فراگیری زبان فارسی مشغول بوده‌اند. گفتنی است این مبادلات پس از انقلاب اسلامی با دانشگاه‌های ایران صورت گرفته و پیش از آن، آموزش زبان فارسی از طریق دانشگاه‌های افغانستان انجام می‌گرفته است. علاوه بر این، برخی مراکز خصوصی و آموزشگاه‌های حرف‌های هم با دوره‌های کوتاه‌تر زبان فارسی را برگزار می‌کنند.
آیا چین ایرانشناس بزرگ و مشهور یا استاد زبان فارسی برجسته‌ای دارد که کارهای مهمی در زمینه ترجمه و انتشار کتاب‌ها و آثار ادبی ایرانی کرده باشد؟
بله. پروفسور جان خونین استاد زبان و ادبیات فارسی و ایرانشناس برجسته دانشگاه پکن تا سال ۱۹۹۶، در دانشگاه پکن دائم به‌عنوان رییس دپارتمان و یا استاد، مشغول تدریس زبان و ادبیات فارسی بود و در ضمن به پژوهش درباره زبان و ادبیات فارسی و ترجمه آثار ادبی ایران نیز اشتغال داشت. تاکنون از او بیش از ۳۰ اثر تألیفی و ترجمه‌ای درباره زبان، ادبیات، فرهنگ و تاریخ ایران و همچنین ده‌ها مقاله در مطبوعات مختلف چین و ایران منتشرشده است.
همسر و دو فرزند جان خونین، جزو خانواده بزرگ زبان و ادبیات فارسی و ایرانشناسی در چین به شمار می‌روند و به‌ویژه همسرش لی شیان، حق بزرگی در تألیف و تدوین کتاب‌ها و متون آموزشی موردنیاز دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های مختلف این کشور داشته است.
فهرست آثار تألیفی از پروفسور جان خونین عبارتند از: بررسی شاهنامه فردوسی، پژوهشی پیرامون شاهنامه، مجموعه مقالات پژوهشی شرق، گزیده ادبیات شرقی، خلاصه‌ای از تاریخ ادبیات شرق، تاریخ امپراتوری پارس، تاریخ ادبیات فارسی (کتاب آموزشی در تمامی دانشکده‌های ادبیات دانشگاه‌های چین)، همکاری در فرهنگ لغت فارسی- چینی.
وی تعدادی از متون ادبی را نیز به چینی ترجمه کرده است از جمله ترجمه متن کامل شاهنامه فردوسی در ۶ جلد و به‌صورت منظوم. ترجمه گزیده‌ای از شاهنامه، اشعار کهن پارسی، اشعار رودکی، بوستان سعدی، داستان رستم و سهراب از شاهنامه، لیلی و مجنون نظامی، چهار مقاله عروضی، فرهنگ ایران و تأثیر آن بر جهان از ذبیح‌الله صفا، گزیده‌ای از ادبیات خارجی، اشعار فلسفی فارسی؛ عمر خیام، گلستان و بوستان سعدی، تاریخ مختصر چین، داستان‌های چینی (ترجمه از چینی به فارسی) تاریخ روابط چین و ایران: از روزگار اشکانی تا شاهرخ تیموری. وی به دریافت چندین جایزه مفتخر شد؛ مثل جایزه بین‌المللی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، ۱۹۹۱؛ جایزه ششمین دوره بنیاد محمود افشار در رشته ادبیات و تاریخ، ۱۹۸۹. جایزه دهمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۲. جایزه بهترین مترجم جمهوری خلق چین، ۲۰۰۳. لوح افتخار رییس‌جمهور ایران، سید محمد خاتمی، ۲۰۰۰. دریافت لوح تقدیر و نشان هفتاد و پنجمین سالگرد تأسیس دانشگاه تهران، ۲۰۰۵؛ دریافت لوح افتخار سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۲۰۰۵.
پرفسور جانگ هونگ‌نیان عضو اداره نشریات زبان‌های خارجی جمهوری خلق چین و از ایران شناسان و علاقه‌مندان فرهنگ فارسی به شمار می‌رود. جانگ هوی تاکنون ده‌ها شاگرد آشنا به زبان و ادبیات فارسی را تربیت کرد. در سال 1983 -1980 دبیر اول فرهنگی در سفارت جمهوری خلق چین در ایران بود. جانگ هوی از سال 1980 کار بررسی و ترجمه ادبیات فارسی به زبان چینی را آغاز کرد و تاکنون چندین کتاب ادبی فارسی را به زبان چینی ترجمه کرده است. عمده‌ترین ترجمه‌های آثار ادبی وی عبارتند از دیوان رودکی (1982)؛ منتخبات نظامی گنجوی (1988)؛ غزلیات ایران: آثار 14 شاعر مشهور ایرانی ( 1988) رباعیات ایران، آثار 47 شاعر ( 1991)، رباعیات عمر خیام( 1988)، قابوس‌نامه ( 1990)، مثنوی مولوی (2001)، فرهنگ ادبای جهان که در آن 13 نویسنده و شاعر ایرانی معروف شده‌اند. چاپ اول 1988 و فرهنگ شعر جهان (1994).
وی همچنین ده‌ها مقاله راجع به ادب و فرهنگ فارسی در روزنامه‌ها و مجلات چین منتشر کرده است. سید محمد خاتمی در سال 2000 هنگام سفر به چین به آقای جانگ هوی تقدیرنامه دانشمند برجسته اعطا کرد. پروفسور یه ای لیانگ استاد در دانشگاه پکن به تدریس زبان و ادبیات فارسی افزون بر تألیف و ترجمه ده‌ها مقاله در مورد روابط چین و ایران، سرویراستاری «فرهنگ فارسی به چینی» نیز بر عهده داشت که با مشارکت استادان دیگر دانشگاه پکن و دانشگاه تهران و همکاری رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در چین، تألیف و از سوی دانشگاه پکن منتشر شد. این اثر ارزنده در سال ۱۹۹۸ میلادی به عنوان اثر برگزیده ششمین دوره جایزه جهانی کتاب سال ایران انتخاب شد. وی «تاریخ مفصل ایران» نوشته عباس اقبال آشتیانی را به زبان چینی ترجمه کرد که در سال ۱۹۹۷ منتشر شد. این کتاب برای محققان چینی بسیار مفید و ارزشمند است . او را باید بحق یکی از بنیانگذاران بنای رفیع مطالعات ایرانشناسی در چین به شمار آورد. وی در سال ۲۰۰۰ میلادی به خاطر خدماتش نسبت به گسترش زبان و ادبیات فارسی و معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی به علاقه‌مندان چینی، همراه با برخی دیگر از استادان زبان فارسی دانشگاه پکن، لوح تقدیر از رییس جمهوری اسلامی ایران دریافت کرد و در سال ۲۰۰۵ میلادی ضمن دریافت لوح تقدیر از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ، مفتخر به دریافت نشان افتخار هفتاد سالگی تأسیس دانشگاه تهران شد.
پروفسور زنگ یان‌شنگ آثار گوناگونی درباره پیشینه زبان و ادب فارسی در چین، روابط فرهنگی و تاریخی ایران و چین، ترجمه آثار فارسی به زبان چینی و تهیه و تدوین کتاب‌های درسی برای فارسی آموزان چینی پدید آورده است. وی در تألیف مجموعه کتاب‌های درسی برای دانشجویان دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد بخش فارسی دانشگاه پکن نیز همکاری داشت. آثار او عبارتند از: تدوین لغتنامه چینی به فارسی، تدوین فرهنگ بزرگ فارسی به چینی، تالیف کتاب مکالمه زبان فارسی. از مقالات اوست: زبان فارسی، دایره‌المعارف چین سال 1988، مقاله فردوسی و اوستا، منشاء زبان فارسی و تکامل آن و شناخت حافظ از دیدگاه یک فرد چینی، سال 1992.
پرفسور وانگ یی دان اولین چینی دریافت کننده مدرک دکترای ادبیات فارسی در ایران و از ایران‌شناسان چینی است. دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه تهران گذراند. اکنون مدیر مرکز ایرانشناسی دانشگاه پکن، اولین مرکز ایران شناسی در چین بوده و به پژوهش و بررسی در این زمینه ادامه می‌دهد. وی عمدتا در حوزه روابط ایران و چین فعالیت دارد. تمرکز او در کتب تاریخی ایرانی و به خصوص جامع‌التواریخ است.
دکتر چنگ تونگ دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شانگهای، ایرانشناس در سال 1997 در دانشگاه هاروارد و در سال 1380 در دانشگاه تهران فرصت مطالعاتی خود را سپری کرد. هشت سال در دانشگاه پکن تدریس کرد. در دانشکده زبان‌های شرقی دانشگاه شانگهای استخدام شد. اکنون رئیس دانشکده مطالعات آسیایی و افریقایی است. وی در سال ۱۳۹۱ تا۱۳۹۳ دبیر اولین سفارت چین در تهران بود. گرایش و علاقة دکتر چنگ به تاریخ ایران است. وی علاوه بر انتشار ده‌ها مقاله ایرانشناسی، چند جلد کتاب هم دارد؛ از آثار اوست: اندیشه مشروعیت و شیعه در ایران: ازآققویونلو تا شاه عباس (2010 )، ایران باستان و ادیان آن (2016)
خانم یوگولی، دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است که از سال 1997 به مدت 10 سال در مقاطع لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری در دانشکده ادبیات فارسی دانشگاه تهران تحصیل و مدرک دکتری خود را در سال 2006 دریافت کرده است. وی بنیان‌گذار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زبان‌های خارجی پکن است.
آیا شبکه‌های اجتماعی مجازی مثل تلگرام یا اینستاگرام در چین تاثیری بر پیشرفت زبان فارسی برای غیرفارسی‌زبانان داشته است؟ یا خیر؟
بله اما به دلیل محدودیت این شبکه‌ها بیشتر از ویچت و شبکه‌های چینی کمابیش استفاده می‌شود. اکنون من یک گروه به نام «آموزش زبان فارسی» در شبکه مجازی ویچت با حضور 160 عضو از دانشجویان و استادان چینی تشکیل داده‌ام که مطالب آموزشی، اخبار، گزارش‌ها، پاسخ به سوالات درسی، مطالب فرهنگی و ادبی و...ارایه می‌دهد.
اگر مساله قابل ذکری وجود دارد که در سوالات من نبود ولی طرح آن می‌تواند راهگشا باشد، بفرمایید؟
حرف آخر اینکه برای گسترش ارتباطات چند کار اصلی باید انجام گیرد: اعزام استاد به کرسی‌های چین از طریق فراهم آوردن زمینه‌های عقد تفاهمنامه بین دانشگاه‌ها؛ اعطای فرصت‌های مطالعاتی با دریافت هزینه به مربیان چینی و دانشجویان دکتری چین؛ برگزاری دوره‌های بازآموزی استادان و دانش‌افزایی دانشجویان به کمک مراکز آموزش زیان فارسی در دانشگاه؛ کمک به برگزاری سمینارها و کنفرانس‌های بین‌المللی در ارتباط با مسائل مشترک فرهنگی و ادبی و تاریخی در ایران و چین؛ انجام پروژهش‌های مشترک به‌خصوص در چارچوب طرح بزرگ یک راه یک جاده، تألیف مشترک کتاب‌های آموزش زبان فارسی مخصوص چینیان با همکاری مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه، برگزاری دوره‌های فارسی ویژه تربیت مدرس، ترجمه و تجارت و برگزاری آزمون آمفا برای دانشجویان زبان و ادبیات فارسی چینی ازطریق دانشگاه.
نظر شما