جهت ترویج کتابخوانی در مدارس چه فعالیت‌هایی را در دستور کارتان قرار دادید؟
ما معتقدیم تنها راه تعمیق یافته‌ها و داشته‌ها این است که دانش‌آموز، کتاب مطالعه کند. به همین دلیل کتاب و مطالعه در حوزه انتشارات و فناوری آموزشی جایگاه خاصی دارد و به شکل مستقیم و غیرمستقیم به این مهم می‌پردازیم؛ بخش انتشارات هم که شامل کتاب، مجلات و ساماندهی منابع کتاب است، مستقیم با کتاب ارتباط دارد و بخش فناوری که شامل تولید محتوای الکترونیکی، شبکه ملی رشد و فیلم رشد است به شکل غیرمستقیم با کتاب ارتباط پیدا می‌کند. درواقع ما در سه بخش به مبحث کتاب و مطالعه می‌پردازیم. یکی مجلات رشد است که پرتیراژترین مجلات کشور است و بخش عظیمی از آن در حوزه دانش‌آموزی است. وقتی قرار است مطالعه و کتابخوانی را تعمیق ببخشیم و دانش‌آموزان را با فضای خارج از کتاب‌های درسی آشنا کنیم باید مجلات رشد را بیشتر توسعه دهیم و در معرض مطالعه دانش‌آموزان قرار دهیم. به همین دلیل در طرح جدید تصمیم داریم تیراژ مجلات رشد دانش‌آموزی را بیشتر کنیم. همچنین تلاش می‌کنیم محتوا و داشته‌هایی که در این مجلات عرضه می‌شود برای دانش‌آموزان جذابیت داشته باشد و مبتنی بر نیاز و گروه سنی آنها باشد.
چگونه از ظرفیت مجلات رشد جهت ترویج کتابخوانی در مدارس استفاده می‌کنید؟
ما تلاش می‌کنیم از کتاب‌های کودک و نوجوان حمایت کنیم و کتاب‌ها را به عنوان رسانه مادر و ماندگار و پایه پشتیبانی کنیم و بر این اساس از ظرفیت مجلات رشد برای معرفی کتاب‌های کودک و نوجوان استفاده کنیم. احساس می‌کنم رابطه ما با ناشران ضعیف است. زیرا سالانه حدود 15 هزار جلد کتاب کودک و نوجوان تولید می‌شود اما 4 هزار جلد برای ارزیابی به دست ما می‌رسد که نشان می‌دهد برخی ناشران لزومی به ارزیابی آثارشان احساس نمی‌کنند. براین اساس ما باید از کتاب‌هایی که ارزیابی می‌شوند و مجوز می‌گیرند حمایت کنیم تا ناشران با رغبت بیشتری آثارشان را بفرستند. به همین دلیل ما بحث تبلیغات و معرفی کتاب در مجلات رشد را اعمال کردیم و این نخستین بار است در مجلات رشد، کتاب‌هایی که برای دانش‌آموزان مفید است در مقاطع سنی مختلف معرفی می‌شود. اخیرا هم با رئیس انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان جلسه‌ای داشتیم و قرار شد در این راستا فعالیت‌هایی انجام دهیم و مسابقه کتابخوانی و معرفی کتاب داشته باشیم. البته ما به عنوان دبیرخانه ساماندهی منابع کتاب، باید کتاب‌ها را قبل از معرفی به دانش‌آموزان‌موزان ارزیابی کنیم. بررسی کنیم و از کتابی که مجوز دریافت می‌کند، حمایت می‌کنیم. همچنین سعی می‌کنیم به‌جز تبلیغ و معرفی این کتاب‌ها در مجلات از نظر مسائل مالی هم از آنها حمایت کنیم. موضوع دیگر جلوگیری از داوری‌های سلیقه‌ای است. باید باب همکاری و آسان‌گیری را بیشتر کنیم مخصوصا الان که کتاب در غربت بسر می‌برد ما باید به جای سختگیری زیاد، مرحم باشیم و به دنبال حمایت از کتاب‌های کودک و نوجوان.
آیا کتاب‌هایی هم که در کتابخانه‌های مدارس در دسترس دانش‌آموزان قرار دارند، از سوی شما ارزیابی و بررسی می‌شوند؟
تجهیز کتابخانه‌های مدارس بیشتر به عهده معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش است. در طول سال برنامه 50 هزار نمایشگاه کتاب در 50 هزار مدرسه اجرا می‌شود اما کتاب‌هایی که در آن عرضه می‌َشود بعضا با مخاطب تناسب ندارند و از سامانه‌ای که قانون مشخص کرده، عبور نمی‌کنند. ما تلاش داریم با همکارانمان در این حوزه، جلسه بگذاریم و با توجه به تاکیدی که وزیر آموزش و پرورش دارد، همه محتوای مکتوب، غیرمکتوب دیجیتالی و محصولات فرهنگی و نرم‌افزارها باید از کانال استانداردسازی و ارزیابی ما عبور کند و بعد از تایید، عرضه شود. اما چندسالی است که این موضوع مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
به‌نظر شما محتوای کتاب‌هایی که از سوی انتشارات مدرسه تولید می‌شود، چقدر برای دانش‌آموزان مفید است؟
در انتشارات مدرسه به‌طور جدی به‌دنبال این موضوع هستیم که به حوزه کودک و نوجوان بپردازیم. یعنی ضرورتی ندارد انتشارات مدرسه اقدام به تولید محتوایی کند که ناشران دیگر هم تولید می‌کنند، انتشارات مدرسه باید به قطب تولید کتاب‌های کودکان و نوجوانان و کتاب‌هایی که می‌تواند برای معلمان و اولیای مدرسه در مسیر آموزش مفید باشد، تبدیل شود. بطوری‌که اگر در کشور کسی بخواهد سراغ ناشری برود که در زمینه تغذیه کودک و نوجوان برای درک کتاب درسی و مطالب مرتبط با محتوای درسی فعال باشد، به انتشارات مدرسه مراجعه کند.
با توجه به گسترش فضای مجازی، در زمینه تولید کتاب‌های گویا و محتوا در فضای مجازی چه فعالیت‌هایی انجام داده‌اید؟
امروزه ضرورت دارد با نگاهی خاص به کتابخوانی بچه‌ها توجه شود. با توجه به گسترش فضای مجازی و دسترسی آسان به اطلاعات و مطالب مختلف، کتاب به شدت درحال گذراندن دوران مهجوریت خودش است و اگر احیانا شیوه و متد جدیدی در پیش نگیریم ممکن است به نوعی منجر به مرگ کتاب کاغذی شود. لذا اگر کتاب متناسب با اقتضای زمان، خودش را بازیابی کند امکان دارد وضعیت موجود کتابخوانی بهتر شود. مثلا توجه به تولید کتاب‌های گویا یا کتاب‌های با واقعیت افزوده سبب می‌شود کتاب همچنان در سبد مطالعاتی بچه‌ها باشد و تمام سعی ما هم این است که کتاب همچنان در دسترس باشد. و در این زمینه برای تولید کتاب‌های گویا و انتشار در فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان تلاش می‌کنیم.
برخی معلمان و مدیران مدارس مخصوصا مدارس دولتی، تمایلی به کتابخوانی دانش‌آموزان و مطالعه کتاب‌های غیردرسی ندارند، چگونه آنها را مجاب به همکاری می‌کنید؟
به نظرمن این مساله کلیت ندارد و همه مدیران و معلمان اینطور نیستند، مگر اینکه در مدرسه‌ای آنقدر فضای آموزشی و تست زدن و آماده شدن برای کنکور سایه انداخته باشد که معلمان و خانواده اجازه مطالعات غیردرسی به دانش‌آموزان ندهند. اما این کار از سر نادانی و جهالت معلمان یا مدیران نیست. البته در این راستا طرحی به نام «بوم» یعنی برنامه ویژه مدرسه در دست اجراست. این طرح به دانش‌آموزان این فرصت را می‌دهد که در مدرسه دو ساعتی پنجره باز داشته باشند و بتوانند با نظارت اولیای مدرسه، مطالعه و فعالیت داشته باشد. این طرح هم به اقتضاعات اقلیمی و هم به نیازهای محیطی مدارس توجه دارد و تلاش می‌کند مدرسه به عنوان یک کانون زندگی معرفی شود.
معمولا بچه‌ها اگر به سوی فضای مجازی بروند کمتر از کتاب کاغذی استقبال می‌کنند، باتوجه به اینکه گزارش‌های منتشر شده در سطح جهان حاکی از توجه بیش از پیش به کتاب کاغذی است، در راستای حمایت از کتاب فیزیکی در سبد مطالعه کودکان و نوجوانان چه برنامه‌ای دارید؟
نخستین مشکلی که در این زمینه وجود دراد گرانی کاغذ است. وقتی کتابی برای دانش‌آموزان با قیمت 30 هزار تومان منتشر شود، امکان خریدش برای خانواده مقدور نیست. ما در بحث کتاب کاغذی باید به کمک خیرین و توسعه صنعت کاغذ در ایران توجه کنیم. کتاب‌هایی که چاپ می‌شود‌َ با کاغذهای وارداتی چاپ می‌شود و هزینه آن برای ناشران سنگین است و معمولا تیراژ کتاب‌های کودک و نوجوان در حد هزار نسخه است. این مساله سبب شده تیراژ مجلات رشد هم حدود 1 میلیون و 700 هزار نسخه باشد که با قیمت حدود 4 هزار تومان عرضه می‌شود درحالی‌که اگر اوضاع خوب باشدف تیراژ این مجلات باید 7 میلیون نسخه باشد. درست است که نباید ارتباطمان را با کتاب فیزیکی قطع کنیم و کتاب باید ارزان‌تر و در دسترس‌تر باشد اما برای خانواده‌هایی هم که امکان خرید کتاب با این قیمت‌ها را ندارند فضای مجازی فرصت خوبی است تا امکان دسترسی به کتاب‌هایی که توان خرید آنها را ندارند، فراهم کند. وظیفه ما این است که با آسان کردن و متعادل کردن امکان دسترسی به کتاب، به سمت توسعه کتابخوانی برویم. ما می‌خواهیم هم علاقه مخاطب را به خواندن کتاب‌های فیزیکی افزایش دهیم، هم از صنعت نشر کتاب کودک و نوجوان حمایت کنیم و امیدوارم در آینده شاهد اتفاق‌های بهتری در این حوزه باشیم.
ما به شدت در بازار با هجمه کتاب‌های ترجمه مواجهیم و مولفان ما روز به روز کمتر می‌شوند و ناشران هم به سوی چاپ آثار ترجمه می‌روند. برنامه شما در جهت حمایت از تالیف و اشاعه فرهنگ بومی چیست؟
متاسفانه این اتفاق افتاده. البته به نظر من این مساله نه به‌دلیل آسان بودن انتشار آثار ترجمه بلکه به دلیل این است که نویسندگان خارجی بیشتر از ما نیازهای مخاطب را شناسایی کرده‌اند. اتفاقا به نظر من تالیف راحت‌تر از ترجمه است و ارتباط بیشتری با فرهنگ بومی دارد و اگر به خوبی نوشته شود مخاطبان بیشتری خواهد داشت، مانند کتاب «داروخانه معنوی» که در بین مردم بسیار مورد توجه قرار گرفت و چندین بار تجدید چاپ شد. متاسفانه ما نیازشناسی خوبی انجام نداده‌ایم، بین ما و مخاطب گسستی ایجاد شده و تولیداتمان کمتر مورد توجه مخاطب قرار گرفته است. ما در حوزه مساله‌شناسی ضعف داریم و نویسندگان ما با دنیای خوانندگان ارتباط زیادی ندارند. قبل از اقدام به تالیف، باید نیازسنجی کنیم و کتابی تولید کنیم که براساس نیاز مخاطبان باشد. مردم به دنبال مطالب کاربردی هستند که درجهت بهبود زندگی‌شان به آن عمل کنند. ما هم در این زمینه اقداماتی در دستور کار داریم و شروع کریدم و به دوستانمان در مجلات رشد تاکید کردیم مطالب باید گویا، کوتاه و موثر باشد و از انتزاعی‌گویی پرهیز شود تا اگر دانش‌آموزی متنی را خواند، بتواند به آورده‌ای دست یابد. و از دوستانمان در مجلات رشد خواسته‌ام به مدارس مراجعه کنند و ببینند مخاطبشان چه نیازهایی دارد و براساس آن به تولید محتوا بپردازند. ولی در بحث کتاب هنوز نتوانسته‌ایم جلساتی را با همکارانمان در انتشارات مدرسه در این زمینه بگذاریم.
در زمینه استانداردسازی محصولات فرهنگی چه اقداماتی انجام دادید؟
ما با کمک 300 ارزیابی که در کل کشور داریم بررسی گروه سنی و محتوایی کتاب‌ها در گروه‌های سنی مختلف را انجام می‌دهیم. در استانداردسازی به دنبال این هستیم کتابی که در حوزه کودک، نوجوان و جوان تولید می‌شود اشکالات محتوایی نداشته باشد. در دل برخی از کتاب‌های ترجمه صحنه‌های محتوایی نامناسبی وجود دارد که باید شناسایی شود. گاهی این کتاب‌ها از لحاظ شکل ساختاری واقعا مناسب مخاطب نیستند. گاهی هم در مطالب کتاب‌ها برای جذب مخاطب به یکسری عوالم خرافی پرداخته شده که باید شناسایی شود. در زمینه کتاب‌های کمک‌آموزشی هم بحث بررسی را داریم. و کتاب‌های خوب و مکمل را تایید می‌کنیم ولی روی سخن ما و هدف ما حمایت از کتاب‌های کودک و نوجوان است.
آموزش مجازی دانش‌آموزان در پی شیوع کرونا حرف و حدیث‌ها و مخالفان و موافقانی داشت، نظر شما در این باره چیست؟
در بحث مفید یا مضر بودن آموزش مجازی، الان بحث اضطرار مطرح است و باید وضعیت موجود را بپذیریم. و بعد از اینکه از وضعیت اضطرار گذشتیم، باید بپذیریم در بحث آموزش دانش‌آموزان واقعیت آموزش مجازی هم وجود دارد و موبایل در بطن آموزش قرار دارد. آموزش‌های مجازی و دورادور یک واقعیت است و سبب شده دسترسی به آموزش خیلی راحت شود. در این شرایط دانش‌آموزان به راحتی می‌توانند به فایل‌ها و الگوهای تدریس و بسته‌های آموزشی سال‌های بالاتر دسترسی داشته باشند و بحث آموزش معکوس مطرح می‌شود.
شیوع کرونا و تغییر شرایط جامعه چه تاثیری بر روی روند کار شما و فروشگاه‌های محصولات فرهنگی‌تان گذاشته است؟
در بحث نگاه به مطالعه و منابع درسی زمانه به سوی پیچ تاریخی می‌رود. امروزه زمانه خودش جریان آموزش را مدیریت می‌کند. بهتر است قضاوت‌هایمان را درباره این دوره به مرحله پسا کرونا واگذار کنیم. خیلی از واقعیت‌ها و مسائل تغییر پیدا کرده و دسترسی‌ها به محتوا و نحوه آموزش و مطالعه تغییر یافته است. و باید استراتژی‌هایی برای زمان پسا کرونا داشته باشیم. کرونا بر فروشگاه‌های محصولات فرهنگی ما هم تاثیر گذاشته است و شمارگان و فروش‌ها کاهش یافته و مشتری‌ها کم شده و شاید منجر به بسته شدن فروشگاه‌ها هم بشود.
نظر شما