به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سازمانی دولتی و وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران است. این سازمان مرکزی پژوهشی است که به مطالعه و تحقیق در حوزه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی می‌پردازد و متشکل از پژوهشکده‌های تخصصی در حوزه‌های اقتصاد، مدیریت، روانشناسی، علوم سیاسی، تاریخ، ادبیات، فلسفه، زبانشناسی، جامعه‌شناسی، اخلاق، ارتباطات و غیره است. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی قدیمی‌ترین و بزرگترین پژوهشگاه علوم انسانی در کشور ایران است و هم‌اکنون ریاست این مرکز را دکتر حسینعلی قبادی بر عهده دارد. با ریاست این سازمان آخرین فعالیت‌ها و اخبار این مرکز علمی را به گفت‌وگو گذاشته‌ایم.

همواره از تاکیدات شما در نشر کتب و مقالات این مرکز علمی مساله‌مندی و کاربردی بودن آثار است. به چه میزان توانسته‌اید به این هدف نزدیک شوید؟
انتشارات پژوهشگاه با توجه به رویکردهای کاربرد محور و تقاضامحور تحولاتی پیدا کرده است؛ نخست از لحاظ موضوع، کتاب‌ها با توجه به نیازهای اجتماعی و مشکلات گوناگون جامعه کاربردی‌تر و مسئله‌مندتر شدند، ثانیا کوشش شده است که کیفیت کتاب‌ها بالا برود. اگر یک ارزیابی بخواهیم براساس سنجش کیفیت کتاب‌ها داشته باشیم باید بگویم تولید سرانه علم در سال‌های اخیر در پژوهشگاه بیش از 200 درصد رشد داشته است.

این میزان رشد تولید خالص سرانه علم هم ناشی از ارتقای سطح کاربردی و عمق یابی از یک طرف و ارتقای علمی و پژوهشی از طرف دیگر است. برای اینکه همزمان با این اتفاق، تولید مقالات علمی ـ پژوهشی ما از حدود هشت دهم در سال 92 ، از یک و شش دهم هم بالاتر رفته و بعضی از اعضای هیئت علمی ما مخصوصا از میان اعضای هیئت علمی که در سال‌های اخیر جذب شده‌اند، در زمینه تولید مقاله در سال از هفت یا هشت هم بالاتر شده‌اند. 

این هم نشان دهنده روزآمدی و مسئله مندی کتاب‌هاست و هم اینکه همه کتاب‌ها حداقل در سال‌های اخیر آثاری هستند که دست کم یک یا دو مقاله از آنها مستخرج شده است. از طرف دیگر بسیاری از کتاب‌های ما متوجه مسائل روز جامعه هستند به عنوان نمونه از شیوع گسترده کرونا در جامعه یعنی از اسفندماه تا الان حدود پنج جلد کتاب درباره کرونا منتشر کرده‌ایم. در اواخر مردادماه هم جلد دوم علوم انسانی و کرونا تحت عنوان «معرفت و محنت» منتشر شد. این مسیر را داریم ادامه می‌دهیم و به زودی شاید جامع ترین بررسی‌ها را درباره کرونا از منظر علوم انسانی داشته باشیم که حاصل سفارش مقالات ما به اصحاب علوم انسانی از فلسفه گرفته تا تاریخ با یک نگاه بین رشته‌ای است. همچنین همایش جامع و بزرگی که به صورت مجازی برگزار کردیم را به زودی منتشر می کنیم که با بررسی ابعاد فرهنگی- اجتماعی و انسانی کرونا به صورت  بین رشته‌ای اثر بسیار ممتازی است.

از سوی دیگر در کنار انتشار کتاب‌ها، مقالات علمی ـ پژوهشی، جستارهای فراوانی در نشریات و جرائد و مطبوعات کشور و انواع مشهورات منتشر می‌شود که به سطح معرفت عمومی جامعه و سواد رسانه کمک می‌کند.

یکی از اقدامات مهم پژوهشگاه می‌تواند پدیده عمومی سازی و ترویجی سازی علم باشد در این باره چه کارهایی صورت گرفته است؟
در برنامه دوم توسعه پژوهشگاه‌ها شعار «پژوهشگاه بدون دیوار و در خدمت مردم» را مطرح کردیم و همزمان با طراحی انواع نشست‌ها، کارگاه‌ها، دوره‌های آموزشی، جستارها، سخنرانی‌ها و نقد و مناظره‌هایی که در پژوهشگاه برگزار می‌شود و عموما در سایت هم قابل دسترسند سعی در اجرای این شعار داشتیم. با توجه به شرایط کرونایی سعی کردیم که حداکثر بهره گیری را از  حوزه انتشارات و نشر دستاودهای علمی در فضای مجازی بکنیم. حتی آمار نشان می‌دهد که بیشتر از قبل کرونا در این زمینه‌ها عمل کرده‌ایم و با استقبال گسترده‌ای هم مواجه شده است. بعضی از این سخنرانی‌ها گاهی تا هزار شنونده، بازدید کننده و خواننده دارد. این نشان دهنده اثرگذاری اجتماعی و عمومی پژوهشگاه در عرصه جامعه و معرفت اندیشی جامعه است.

درباره عمومی کردن دانش که اشاره کردید، یکی از مسائلی که مورد توجه است میزان دسترسی به تولیدات علمی است. کتاب‌های منتشر شده پژوهشگاه علیرغم اینکه آثار خوبی هستند اما دسترسی به آنها خیلی سخت است و بعضا توزیع خوبی ندارند و حتی برخی از پژوهشگران هم کمتر می‌توانند به آنها دسترسی داشته باشند شما از سال قبل قول داده بودید که این مشکل و فرایند تسهیل شود و توزیع بهتری صورت بگیرد. ماحصل کار چه شد؟
اولا ما در جریان‌های فروش مجازی کتاب عمیقا وارد شده‌ایم و در سایت‌های مختلف آثار ما در دسترس است. از سوی دیگر با کمک کتابخانه ملی در صدد دیجیتال سازی کتابخانه و تاسیس کتابخانه دیجیتال هستیم که انشالله این مسئله به زودی حل می‌شود. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اولا بزرگترین پورتال را در زبان فارسی دارد ثانیا ما تنها مرکزی هستیم که مجانی و رایگان سرویس علمی می‌دهیم. کار ارزشمند علمی دیگری که در این چند سال کردیم این است که تمام منابع موجود در پورتال را موضوع بندی کردیم چون طبقه بندی دانش گام بسیار مهمی در توسعه دانش است. ما این کار را برای محققان کردیم، مثلا اگر محققی در حوزه جامعه شناسی می‌خواست انرژی زیادی برای جستجو بگذارد الان این منابع برای او اماده است. مباحث بسیاری به صورت کلید و آسان و راحت در اختیار محققان است. بعنی به جای اینکه محقق بخواهد 70 منبع را ببیند تا موضوع مورد نظرش را ببیند الان مستقیما به اصل مسئله خودش می‌رسد. این کار بسیار دقیق و لازم در حوزه عمومی سازی دانش و تعمیق بهره برداری از دانش و میراث دانش است.

در شورای تدوین متون و کتب درسی چه تحولاتی صورت گرفته و اکنون وضعیت بومی سازی درس‌ها و تغییرات سرفصل‌ها چگونه است؟
جدیدا جزوه عملکرد این شورا منتشر شده و در آن مشاهده می‌کنید که چقدر تحول صورت گرفته است. در طول پنج سال گذشته، 228 جلد کتاب در این شورا منتشر کردیم، اگر با هجده سال قبل مقایسه کنید می‌بینید که در مجموع در آن هجده سال کمتر از پنجاه جلد کتاب بوده است ثانیا نشریه علمی پژوهشی را که دوفصلنامه بود به فصلنامه بدیل کردیم، ثالثا این مقالات و حجمی که آثار داوری می‌شود موجب شده که مجله به درجه A+ رشد پیدا کرده و از میان مجلات برتر هم در جشنواره فارابی اول شده است. سه هزار نفر از استادان سراسر کشور که ما آن را به یک شبکه نخبگانس تبدیل کرده‌ایم از مهمترین تحولات است یعنی یک شبکه نخبگانی سه هزار نفره در پژوهشگاه کمک محققان ما هستند و به تولید علم اثر گذار و ناظر بر مسائل اجتماعی و مسائل آموزش و دانشگاه‌ها و ... می‌پردازند. رابعا از حیث برگزاری نشست‌ها و ترویجی سازی دانش در ایران با رشد بیش از پنج برابری روبه‌رو هستید.

اگر بخواهید ارزیابی از فعالیت‌ها در این یک سال اخیر داشته باشید فکر می‌کنید تولید محتوا و تالیفات و آثاری که پژوهشگاه در حوزه مکتوب منتشر می‌کند در چه رشته‌های قوی تر بوده و در چه رشته‌هایی احساس خلاء می‌کنید که باید در آنها بیشتر کار صورت بگیرد؟
ما در رشته‌هایی که پژوهشکده‌های قوی تری داریم و شخصیت‌هایی با برند علمی در آنها حضور دارند قوی تر عمل کردیم مثلا پژوهشکده‌هایی که دیرتر تاسیس شده‌اند طبیعی است نسبت به پژوهشکده‌ای که چهل یا پنجاه سال تاسیس شده است ضعیف‌تر هستند.