به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «گزیده عیون اخبار الرضا» خوانشی جدید از کتاب «عُیونُ أخْبارِ الرّضا» است که کتابی حدیثی درباره زندگی، آثار و روایات امام رضا(ع) و نوشته شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱) عالم دینی شیعه امامیه است. احادیث این کتاب در ۶۹ باب تنظیم شده است که بخشی از آن‌ها گفته‌های خود امام رضا(ع) است و بخشی دیگر احادیثی است که او از امامان پیش از خود، روایت کرده‌ است. «عیون اخبار الرضا» موضوع واحدی ندارد و به همین سبب در موضوعات مختلفی چون فقهی، اخلاقی، سیره و کلام از منابع مهم شیعه به شمار می‌رود.
 
قبل از عیون اخبار الرضا، تک‌نگاری‌هایی درباره امام رضا(ع) مانند «وفاة الرضا» اثر عبدالسلام بن صالح معروف به ابوالصلت هروی و «اخبار علی بن موسی‌الرضا» اثر عبدالعزیز بن یحیی جلودی نگارش یافته است.
 
«عیون اخبار الرضا» از منابع مهم روایی شیعه به شمار می‌آید و مانند دیگر آثار شیخ صدوق از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار است و پس از تألیف آن مورد استناد کتب بعدی قرار گرفته است و از مصادر بحارالانوار نیز هست. در ادامه گفت‌وگو با محمدهادی زاهدی، نویسنده کتاب «گزیده عیون اخبار الرضا»، پژوهشگر و رئیس اسبق سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی را می‌خوانید.
 
شما پیش از این هم در حوزه اهل‌بیت(ع) قلم زدید، چه شد که تصمیم گرفتید، در ارتباط با «عیون اخبار الرضا» بنویسید؟
«عیون اخبار الرضا» از معتبرترین کتاب‌هایی است که درمورد تاریخ زندگی، معارف، مناظرات، رساله‌ها، دست‌نوشته‌ها و اشعار امام رضا(ع) و روایاتی که ایشان از پیامبر اکرم(ص) و یا پدران بزرگوارشان نقل کرده‌اند نوشته شده و گردآورنده این کتاب نیز شیخ صدوق است که از بزرگان محدثین، حدیث‌شناسان شیعه و از بزرگان و اهل فضل است و یکی از کتاب‌های چهارگانه شیعه که کتاب «من لایحضره الفقیه» هم هست نوشته ایشان است.
 
این کتاب به لحاظ اینکه در قرن چهارم نگارش پیدا کرده، تقریباً مربوط به 150 سال بعد از شهادت امام رضا(ع) است، ارزش و اعتبار خاصی دارد. این کتاب دایرة‌المعارف مختصری از معارف امام رضا(ع) و تاریخ زندگانی و روایات ایشان است و کتاب ارزشمندی است که از دیرباز مورد توجه عالمان و دانشمندان بوده است و به نظر می‌رسد که برای دستیابی به معارف رضوی باید توجه ویژه‌ای به این کتاب داشته باشیم تا آموزه‌های آن حضرت را از منبعی معتبر دریافت کنیم.
 
در مقابل شما حجم زیادی از آثار و کتاب‌های مختلفی بوده است که در این موضوع و حوزه منتشر شده است. وقتی‌که دست‌ به ‌قلم بردید و می‌خواستید این کتاب را بنویسید به این فکر کردید، شما کدام جای خالی را می‌خواهید پرکنید؟
دو نکته در این موضوع شایان توجه است نخست اعتبار اثر به لحاظ قدمت آن‌که به این اثر اهمیت و اعتباری ویژه می‌بخشد، زیرا در قرن چهارم نگارش یافته و منابعی در آن کتاب مورد استناد قرار گرفته که دیگر در دسترس ما نیست و دوم شخصیت گردآورنده که از عالمان موثق و مورد اعتماد است و برای دریافت آنچه در آثار خود نقل کرده رنج بسیار کشیده و به بخش قابل‌توجهی از جغرافیای جهان اسلام سفر کرده تا بتواند روایات خود را از منابع اصلی آن بیابد و آن را برای ما به یادگار بگذارد.
 
بنابراین، این کتاب از معتبرترین منابع در مورد معارف و آثار حضرت رضا (ع) است و من درصدد بودم که در این زمینه سه کار انجام دهم نخست آنکه گزیده‌ای از این کتاب نسبتاً مفصل در اختیار خوانندگان بگذارم و دیگر اینکه کوشیده‌ام همان بخش‌ها را با زبانی روزآمد ترجمه کنم تا مورد استفاده همگان قرار گیرد و کار دیگری که انجام شده تعلیقات و توضیحاتی است که به این اثر افزوده‌ام تا ارتباط خواننده با اثر بیشتر شود بدیهی است که اگر ما بتوانیم خوانشی از یک کتاب معتبر به زبان امروزی به خواننده‌ها ارائه کنیم طبیعتاً آنچه به مخاطب عرضه می‌کنیم اعتبار خاص خود را دارد چون از منبع دست‌اول نقل می‌شود و به همین دلیل کتاب‌هایی که بعداً درباره امام رضا(ع) کار نوشته شده، قطعاً نگاهی به این کتاب معتبر داشته‌اند.
 
آیا امام رضا(ع) نیز که به عنوان عالم آل محمد نامیده می‌شدند، مانند امام صادق(ع) و امام باقر(ع) مکتب درس و بحثی رسمی برای تربیت شاگردان داشتند؟
قطعاً روزگار امام باقر(ع) و امام صادق(ع) با امام رضا(ع) تفاوت داشته، در روزگار صادقین(ع) امکان ایجاد دانشگاهی که در آن هزاران شاگرد بتوانند از نزدیک پای درس امام باقر(ع) و امام صادق (ع) بنشینند وجود داشته اما این امکان در زمان امام رضا (ع) وجود نداشت بااین‌همه حضرت رضا (ع) در مدینه حلقه درسی هرچند محدود داشته‌اند و با حاجیان دانشمندی که از سراسر جهان اسلام به زیارت می‌آمدند ارتباط و جلسات بحث و گفتگو داشته‌اند که این موضوع در پایان روایت مربوط به مناظرات ایشان مورد تأکید قرار گرفته است بااین‌حال آنچه از معارف امام رضا(ع) به دست ما رسیده و ما در اختیار داریم، یک گنجینه بسیار ارزشمند است و بسیاری از بزرگان به توضیح، شرح و تفسیر آن پرداخته‌اند درواقع امام رضا(ع) در سال‌های زندگانی خودشان به‌ویژه در سال‌های ولایتعهدی که فرصت بیشتری در اختیار ایشان قرار گرفت یک دانشگاه عمومی ترتیب داده بودند.
 


این که گفته می‌شود یکی از فضایل شیعیان امام رضا(ع) این است که هر کس امامت ایشان را پذیرفته امامت امامان بعد را نیز پذیرفته است، چه مبنایی دارد؟
این جریان مربوط به بحث فرقه‌ها یا گروه‌های درون شیعه است. بعد از امام رضا(ع) اختلاف یا فرقه جدیدی به وجود نیامده است و هر که امامت امام رضا(ع) را پذیرفته، امامت امامان پس از ایشان تا امام قائم(عج) را نیز پذیرفته است، درحالی‌که قبل از ایشان فرقه‌های مختلف و گروه‌هایی در درون شیعه منشعب شدند و این موضوع نشان می‌دهد که نصوص امامت، حجت‌ها و استدلال‌های امام هشتم در میان مردم به‌ویژه شیعیان آن‌قدر فراگیر شده بود که تردیدی برای کسی باقی نمی‌گذاشت.
 
روش برخورد امام رضا(ع) با نمایندگان مکاتب مختلف چگونه بوده است و ایشان چه شیوه‌ای را دراین‌باره در پیش گرفته بودند؟ 
یکی از درس‌های زیبایی که در مکتب امام رضا(ع) یاد می‌گیریم، گفت‌وگو با همه انسان‌هاست، بدون توجه به این‌که پیرو کدام دین، آیین و مسلکی هستند. مناظرات امام رضا(ع) که در کتاب «عیون اخبار الرضا» و کتاب‌های دیگر هم ذکر شده نشان می‌دهد که امام رضا(ع) بسیار به گفت‌وگو و تعامل منطقی با سایر ادیان توجه داشته‌اند و ساعت‌ها با آنان گفت‌وگو می‌کردند. امام هشتم حتی با کسانی که خود ایشان قبول نداشتند نیز بر اساس موازین و منطق علمی گفت‌وگو می‌کردند و این درس بزرگی برای ماست که این روش را ادامه دهیم.
 
اکنون ما در زمانی زندگی می‌کنیم که شاید به دلیل گستردگی اطلاعات و آسانی تبادل اطلاعات و دسترسی به افراد مختلف، شرایطی مشابه با شرایط عصر امام رضا(ع) داشته باشد. آیا می‌توان از شیوه ایشان در برخورد با این افراد برای امروز الگوبرداری کرد؟
روش امامان ما روشی است که برای آموزش نحوه تعامل انسان‌ها با  خدا، مردم، طبیعت و جوامع اندیشه و اندیشه‌ورز است و امام رضا(ع) در همه این زمینه‌ها معارف نابی دارند که بخشی از آن را می‌توانیم در کتاب «عیون اخبار الرضا» مشاهده کنیم و در واقع امام رضا(ع) راه‌هایی که به ما نشان داده‌اند در همه زمان‌ها و دوران‌ها به ویژه در روزگار ما که عصر انفجار داده هاست شایان توجه، الگوبرداری و تأسی است.

بازتاب و تأثیرات حضور امام رضا(ع) در ایران چه بوده است؟
 این موضوع بحث مفصلی است. قبل از حضور حضرت امام رضا(ع) در خراسان و در ایران، جنبش‌هایی علیه دین اسلام شکل می‌گرفت. مثل قیام‌های سندباد، اساذسیس و المقنع که بعد از حضور امام رضا(ع) و تأثیری که ایشان در حوزه معرفتی داشتند به‌طورکلی این حرکت‌های ضد دینی محو شد و اگر اختلافاتی هم بود که بود، اختلافات سیاسی و درون دینی بود و این نشان‌دهنده نقش بسیار مؤثر امام رضا(ع) در حوزه فرهنگی در جغرافیای ایران است که به نظر من جای کار جدی دارد تا نقش و تأثیر امام در این حوزه به‌صورت جدی و عالمانه مورد پژوهش قرار گیرد.
 
نوشتن این کتاب چه اثری در زندگی شما داشته است؟ چقدر تحت تأثیر محتوای آن قرار گرفتید؟
فکر می‌کنم هرکس به این معارف دل بدهد و پیوند و ارتباطی قلبی با این معارف و آموزه‌های ارزشمند برقرار کند، شاهد تأثیرات ویژه‌ای در درون خود خواهد بود. معارف امام رضا(ع) و اشعار و احادیث ایشان ازنظر فکری و ذهنی، جهت‌دهی‌های روشنی به ما ارائه می‌دهد و راه‌های خوب و مسیر‌های زیبایی در حوزه‌های مختلف ازجمله نحوه زندگی و برخورد با یکدیگر پیش روی ما می‌گذارد  و در یک جمله حال ما را خوب می‌کند.
 
کتاب «عیون اخبار الرضا(ع)»، تألیف محمدهادی زاهدی در بیش از 500 صفحه و با شمارگان 1000 نسخه به‌زودی از سوی انتشارات به نشر روانه بازار نشر خواهد شد.