یکی از توصیه‌های اکید در این روزها و شاید مهمترین راه برای پیشگیری از ابتلای افراد سالم، در خانه ماندن و قرنطینه خانگی است. خانه این روزها امن‌ترین جای دنیا برای بسیاری از انسان‌هاست، اما شاید چندین ماه شبانه‌روز در کنار هم ماندن، جدا از بحث ایمن بودن در مقابل ویروس، مشکلاتی را نیز به‌وجود آورد.
دکتر سیروس جهانگیری؛ روانپزشک در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا با تشریح جنبه‌های مختلف این بحث، توصیه‌های علمی مهمی برای پیشگیری و یا کاهش اثرات منفی این در خانه ماندن اجباری بر سلامت روان، ارائه کرد.
انسان در دنیای پر از ابهام به دنبال قطعیت می‌گردد
وی گفت: ماهیت اضطراب، مواجهه با ابهام است. انسان در دنیای پر از ابهام به دنبال قطعیت می‌گردد و به‌صورت معمول با آن کنار می‌آید. ولی وقتی در موقعیتی مانند شرایط امروز قرار می‌گیرد با اطلاعات ناقص و شبهات فراوانی که درباره این بیماری وجود دارد، چون نمی‌تواند قطعیت را پیدا کند و از طرفی فرصت کنار آمدن با موضوع را ندارد، دچار اضطراب می‌شود.
نویسنده کتاب «فارماکولوژی بالینی»، افزود: یکی از اضطراب‌های وجودی انسان تنهایی است، درحالی‌که انسان تنها به‌دنیا آمده و تنها می‌میرد، ولی همیشه از تنهایی گریزان است. در شرایط کنونی با خود می‌اندیشد که من به تنهایی مبتلا می‌شوم، کسی از خانواده و اطرافیان نمی‌تواند به من کمک کند و در کنارم باشد و یا حتی اگر بمیرم کسی نمی‌تواند برایم سوگواری کند و ... لذا این افکار و شرایط حاکم باعث می‌شود انسان تنهایی‌اش را بیشتر به خاطر بیاورد.
مواجه شدن با مرگ‌های پیش‌بینی نشده
دکتر جهانگیری «محدودیت» را یکی دیگر از فاکتورهای تأثیرگذار در زمینه سلامت روان در شرایط کنونی برشمرد و توضیح داد: انسان به‌صورت ذاتی دنبال آزادی است، درحالی‌که همیشه محدودیت داشته ولی با آن کنار آمده است و به عبارتی به آن عادت کرده است. کرونا و شرایطی که به تبع آن ایجاد شده، این محدودیت‌ها را به یاد انسان می‌اندازد. اما شاید مهمترین عامل اضطراب خیلی از انسان‌ها، مواجه شدن با مرگ‌های پیش‌بینی نشده خود، اطرافیان و دیگران است.
این روانپزشک در ادامه با اشاره به وسواس جبری و ذهنی که در اثر ابتلا به کرونا بسیاری از ما به آن دچار شده‌ایم نیز گفت: وسواس خیلی با شرایط بیرونی ربط ندارد و یک پایه بیولوژیک و زیستی دارد که در نتیجه به‌هم خوردن تعادل واسطه‌های عصبی - شیمیایی در مغز ایجاد و باعث می‌شود فرد یک رفتار غیرمنطقیِ تکراری و اجباری انجام دهد، بدون اینکه منطقی پشت آن باشد. اما درباره کرونا واقعیت طور دیگری است. ما نمی‌دانیم در معرض ابتلا به ویروس قرار گرفته‌ایم یا نه، این امر ممکن است وسواس را زیاد یا حتی کم کند.
وی افزود: فرد وسواسی به‌طور ناخودآگاه خود را متفاوت از دیگران می‌داند و چیزی که از از نظر دیگران درست و منطقی است شاید از نظر او اینگونه نباشد. شاید خانه‌ای که از نظر دیگران تمیز و مرتب به‌نظر می‌رسد از نظر او تمیز نباشد و بالعکس آن نیز صادق است. حتی شاید گاهی محیط زندگی افراد وسواسی بسیار نامرتب و شلخته به‌نظر برسد، ولی از نظر او اینگونه خوب است. در شرایط کنونی این وضعیت تشدید می‌شود. وسواس اضطراب‌های خفیف را تشدید می‌کند و بروز می‌دهد که نیازمند مداخلات دارویی یا روان‌شناختی است.
تشدید برخی مشکلات خانوادگی در قرنطینه خانگی
نویسنده کتاب «طرح‌واره درمانی هیجانی» درباره برخی دیگر از تبعات منفی شیوع کرونا و در خانه ماندن اجباری بر سلامت روان افراد خانواده، اظهار کرد: متأسفانه آمار در کشور ما و دیگر کشورهای دنیا نشان می‌دهد که در روزهای قرنطینه خانگی و پس از آن، یک سری مشکلات خانوادگی، زوجین و خشونت‌های خانگی تشدید شده است. ما یک پیش‌فرض‌هایی در زندگی روزمره خود داریم و هر بخش از زندگی خود را به‌صورت روتین در محیطی می‌گذرانیم. افراد در زندگی عادی یک سری اصولی در ذهن خودشان ساخته و توانسته‌اند با آن کنار بیایند، ولی این شرایط باعث شده تعادل به‌هم بخورد. زوجین و خانواده در وضعیت دشوار کنونی ناچارند روزهای متمادی از صبح تا شب در یک فضای محدود در کنار هم بمانند و چیزهایی را از هم ببینند که قبلا ندیده بودند که بخش‌هایی از این خلقیات و رفتارها، برایشان عجیب و ناخوشایند است.
دکتر جهانگیری تأکید کرد: اگر برای این وضعیت جدید و کنار آمدن با آن به مردم راهکار و آموزش ندهیم که چگونه این دوران را با کمترین تنش در کنار هم بگذرانند، آسیب‌های زیادی در پی خواهد داشت. بچه‌ها روزشان را در مدرسه، با دوستان، بخش‌هایی بیرون از خانه و ساعاتی نیز در خانه می‌گذراندند، اما امروز نمی‌دانند از صبح تا شب در یک چهاردیواری محدود و تنها چگونه وقتشان را بگذرانند و این در رفتارشان تأثیرگذار است. حتی هر یک از افراد خانواده فراتر از دایره خانوادگی در طول روز روابطی با دوستان حقیقی یا مجازی دارند که در شرایط قرنطینه این روابط نیز محدود شده و تنش‌هایی را بین افراد خانواده ایجاد می‌کند.
وضعیت امروز، هشداری برای آینده
این روانپزشک گفت: برخی از مشکلاتی که تا پیش از این مخفی مانده بود نیز در این شرایط سر باز می‌کند و عیان می‌شود. مثلا خانواده‌ای در شرایط قرنطینه متوجه می‌شوند که فرزند 18 ساله‌شان دو سال است سیگار می‌کشد و این مساله تنش‌هایی را بین والدین و فرزند و حتی خود والدین با انداختن تقصیر به گردن هم، ایجاد می‌کند.
وی افزود: در شرایط فعلی یکی از وظایف مهم روانپزشکان این است که کنار هم بودن را با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی به خانواده‌ها آموزش دهند. رسانه‌ها و مسئولان تربیتی و آموزشی نیز چنین وظیفه‌ای دارند. این وضعیتی که امروز گریبان ما را گرفته، شاید تلنگر و هشداری باشد برای آینده، چون ممکن است دوباره چنین وضعیتی تکرار شود. باید آمادگی‌های لازم برای مواجهه با چنین موقعیتی را داشته باشیم تا اینگونه غافلگیر نشویم.
به سراغ کتاب‌های خوانده نشده و بازی‌های قدیمی برویم
این متخصص اعصاب و روان بیان کرد: باید با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، به‌عنوان مثال کتابخوانی را افزایش داد، ورزش یک فرهنگ شود و حتی نهادهایی که متولی تأمین معیشت افراد هستند با پیش‌بینی راهکارهایی نگذارند فرد در شرایط دشواری مانند امروز دچار مشکلات معیشتی شود. چراکه در شرایط قرنطینه، مشکلات برای همه یکسان نیست؛ برخی دچار مشکلات عاطفی، برخی دچار تنش و برخی نیز دچار مشکلات معیشتی می‌شوند.
دکتر جهانگیری در پایان گفت: این شرایط با همه دشواری‌هایی که دارد، فرصت‌هایی را نیز در اختیار افراد خانواده قرار می‌دهد. در این روزها می‌توانیم به سراغ کتاب‌های خوانده نشده و یا حتی کتاب‌هایی که بارها خوانده و دوستشان داریم برویم. بسیاری از بازی‌ها و سرگرمی‌هایی که در سال‌های گذشته شب‌های سرد و طولانی زمستان و روزهای گرم تابستان خانواده را با نشاط دور هم جمع می‌کرد، این سالها به دلیل ظهور فضای مجازی فراموش شده و در فراموش‌خانه خاطراتمان خاک می‌خوردند. بازی‌های ساده‌ای مثل اسم‌وفامیل، پانتومیم و منچ و ماروپله، هنوز هم می‌توانند ساعت‌ها خانواده را فارغ از مشکلات بیرون از خانه کنار هم بخندانند و سرحال بیاورند.
نظر شما