خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- مهتاب دمیرچی، چند روزی می‌شود که اخبار مبنی بر رخداد سیلاب در استان‌های فارس و کرمان در رسانه‌های کشور منتشر شده است، گرچه وقوع چنین رخدادی در شرایط  فعلی که اغلب سازمان‌ها و مردم توجهشان معطوف به پیشگیری از اپیدیمی کرونا است، نمی‌تواند دارای اهمیت باشد، اما همواره سیلاب و رخداد آن برای ما ایرانیان یادآور فاجعه دردناک سال گذشته است.

بر اساس آمارها و گزارش‌های کارشناسان، نوروز 1398 با وقوع سیلاب و بحرانی شدن شرایط، بارش‌های سنگین در آخر اسفند 1397 و آغاز فروردین 1398 همراه شد.  در واقع 27  اسفند 1397 تا 17 فروردین 1398 بیشترین گزارش‌ها از خرابی‌های ناشی از وقوع سیلاب در ایران دریافت شد. 27 استان از 31 استان کشور از این سیلاب وسیع تحت تاثیر قرار گرفتند، به نحوی که حدود 16.5 میلیون نفر از هموطنان از این رخداد آسیب دیدند که در حدود 2.5 میلیون نفر آن‌هایی بودند که سیل در زندگی‌شان خسارت‌های مستقیم جانی و مالی برجای گذاشت. 78 نفر کشته شدند و استان‌های گلستان، کرمانشاه، فارس، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و خوزستان بیشترین خسارات را دیدند. همچنین خسارات مالی حدود 6.5  ميليارد دلار (حدود 100 هزار میلیارد تومان) برآورد شد، به نحوی که فقط خسارات وارده به بخش کشاورزی حدود 1.1 ميليارد دلار بود.

در این‌باره چندی پیش کتاب «مدیریت بحران سیلاب» با نگاهی به سیلاب‌های بهار سال گذشته  نوشته مهدی زارع، عضو فرهنگستان علوم و زلزله‌شناس از سوی دپارتمان مدیریت بحران شرکت کیمیا خرد پارس، منتشر شد.

واقعیت را باید پذیرفت
زارع، در گفت‌وگو با (ایبنا) درباره این کتاب گفت: بارندگی‌های ابتدای سال 1398 و وقوع سیلاب موجب تصوری غیر علمی مبنی بر ورود به ترسالی و پایان خشکسالی در ایران شد. در حالیکه چهار ميليارد دلار خسارت مالی به کشور شد. این موضوع نه تنها از زبان مردم عادی بلکه بارها از زبان مدیران اجرایی و روسای سازمان‌های مسئول در زمینه مدیریت بحران نیز شنیده شد؛ اما موضوع مهم اینجاست که واقعیت را نه می‌توان فراموش کرد و نه می‌توان با انعکاس آن‌ها از سر ستیز درآمد، ما باید با واقعیت‌ها باید با روش علمی مواجه شویم.
 
وی افزود: ما مثل کشورهای موفق در این زمینه، باید در چند مولفه تقویت شویم، داشتن فرمانده واحد، تیم تخصصی مدیریت بحران، برنامه راهبردی و برنامه عملیاتی جزو این موارد است. تا بتوانیم درحد امکان خسارات ناشی از این قبیل حوادث را بکاهیم. در کتاب حاضر تلاش می‌شود تا در دیباچه‌ای بر مدیریت بحران سیلاب، به سیلاب بهار 1398 و تبعات آن و نحوه مدیریت بحران آن پرداخته شود.

زارع با اشاره به فصل‌بندی کتاب گفت: در این کتاب علاوه‌بر مقدمه، در فصل دو تعریف‌های بنیادی، فصل سه سیل در ایران، فصل چهار تغییرات اقلیمی، فصل پنج سیلاب های 1398 در فصل شش و هفت به مدیریت بحران سیلاب می‌پردازیم. هدف اصلی این کتاب پرداختن به جریان سیل‌های ایران در سال 1398 و مدیریت بحران این قبیل سوانح است.

گفتنی است این اثر با نگاه ويژه و مرور سيلاب‌های بهار ١٣٩٨ بر اساس مطالعات ميدانی نگارنده انجام شده است.
 
از دیگر مخاطرات چه خبر؟
زارع با اشاره به سوانح‌خیز بودن کشورمان به ویژه در زمینه مخاطرات طبیعی گفت: همواره ایران در طی تاریخ در معرض خطرات و سوانح طبیعی بوده و خسارت‌های گوناگونی دیده و هر سال می‌بیند. طبیعی است که مهم‌ترین خسارت، تلفات انسانی و سپس خسارت‌های زیر ساختی و تجهیزات است. برای مثال مخاطره‌ای مانند زلزله طی ٩٠ سال منتهی به سال 1398 حدود ٩١٠٠٠ كشته یعنی  سالی حدود ١٠٠٠ کشته به طور متوسط  و سيل طی 68 سال منتهی به سال 98 حدود 16000 كشته یعنی سالي حدود 235 کشته برجا گذاشته است.

زارع افزود: مساحت مزارع آسیب دیده در سیل‌های 68 سال اخیر حداقل 4.5 میلیون هکتار برآورد می‌شود. خسارت مالی سوانح طبیعی در سال حدود 3 میلیارد دلار است، که حدود 1.4 میلیارد دلار از آن به خسارت‌های مستقیم از خشکسالی مربوط است.
 
این پژوهشگر ضمن اشاره به دیگر سوانحی که منجر به خسارات مالی و انسانی در کشور می‌شود، خاطرنشان کرد: کشور ما گرفتار سانحه مهم انسانی به نام تصادفات رانندگی است. در ایران طی ده سال منتهی به سال 1397، حدود سالی 16000 نفر در تصادفات رانندگی کشته شده‌اند؛ درست رقمی برابر با حادثه سیلاب. و سالانه حدود 750 هزار نفر مجروح تصادف به بیمارستان‌ها منتقل می‌شوند. همچنین
تلفات ناشی از آلودگی هوا در کل کشور در سال هنوز برآورد نشده، ولی برآوردهای اولیه از تلفات آلودگی هوای تهران نشان می‌دهد که در سال حداقل 10 هزار تهرانی مستقیما در اثر عوارض ناشی از آلودگی هوا فوت می‌کنند.  
وی ادامه داد: این آمارها نشان می‌دهد که کشور ما در برابر سوانح طبیعی و انسانی بسیار آسیب پذیر است. چنین آسیب‌هایی علاوه به صدمات جبران‌ناپذیر، سالانه بخش مهمی از سرمایه‌های انسانی و اقتصادی ما را از بین می‌برد. بررسی  گزارش‌هایی که به آمار فوق انجامیده‌، نشان‌دهنده آن است که فقط با ملاحظات پیشگیرانه می‌توان بین 5 تا 10 برابر از میزان خسارت‌های جانی و مالی یاد شده در سوانح طبیعی و انسانی را کاست. ضمن اینکه موارد یاد شده در فوق تنها سوانح آسیب‌زننده به کشور ما نیستند. اگر بر اساس برنامه ریزی علمی و اجرای این برنامه ها عمل نکنیم، میزان خسارت‌ها به افزایش جمعیت و افزایش تعداد خودروها به تدریج افزایش می‌یابد.