حسین ایمانی، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره اهمیت تغذیه و تالیف کتاب برای بیماران خاص گفت: ابتدا باید مشکلی که کشورمان در حوزه تغذیه بالینی دارد را مورد بررسی قرار دهیم؛ در واقع تغذیه بالینی علمی است که چند سالی می‌شود در سراسر دنیا رواج پیدا کرده است، اما در ایران فقط چند سال است که این شاخه از علوم تغذیه به عنوان یک علم در نظر گرفته شده است.
 
وی افزود: گفتنی است در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور رشته تغذیه به سه زیر رشته تغذیه بالینی، تغذیه سلولی مولکولی و تغذیه جامعه تقسیم می‌شوند. همانگونه که از نام تغذیه سلولی مولکولی برمی‌آید، این شاخه مربوط به علوم تخصصی و آزمایشگاهی است. گرایش تغذیه جامعه هم به بررسی اصول تغذیه افراد خاص در جامعه می‌پردازد. برای مثال، تغذیه مادران باردار و افرادی که نیازمند رعایت اصول خاصی از تغذیه هستند.
 
وی در تشریح تغذیه بالینی گفت: تغذیه بالینی نوعی از روش تغذیه است که به اصول تغذیه‌ای بیماری‌های خاص می‌پردازد. این شاخه از علوم تغذیه به قدری در سراسر دنیا تخصصی شده است که افراد برای هر بیماری به صورت جداگانه به تحقیق و پژوهش می‌پردازند.  به عبارت دیگر، در اغلب دانشگاه‌های معتبر دنیا، حیطه پژوهشی‌ متخصصان تغذیه بالینی یک بیماری خاص است؛ برای مثال پژوهشگری در حوزه بیماری‌های کلیوی فعالیت می‌کند و دیگری در حوزه بیماری‌های خود ایمنی.
 
ایمانی با اشاره توجه بیمارستانی‌ها به اصول تغذیه بالینی و تولید محتوا در این امر گفت: آمار سوء تغذیه بیمارستانی در جهان هفتاد تا هشتاد درصد است؛ باید گفت، امروزه معنای سوء تغذیه کاملا تغییر کرده است و آنگونه که در گذشته تعریف می‌شد، نیست. در واقع این روزها سوء تغذیه به معنای آن نیست که فردی از کمبود غذا جان خود را از دست بدهد. در حقیقت بد غذا خوردن یک نوعی سوء تغذیه محسوب می‌شود. یکی از روش‌های غلط تغذیه بیمارستانی این است که برای همه بیماران یک تغذیه در نظر می‌گیرند، در حالیکه هر بیمار شرایط غذایی خاص خود را دارد. برای مثال ممکن است نمک برای بیماری مضر باشد و ممکن است برای بیمار دیگر حتی مفید هم باشد یا میزان چربی استفاده شده برای بیماری مفید باشد برای بیمار دیگر مضر.
  وی افزود: به همین دلیل تغذیه بالینی در دانشگاه‌های معتبر دنیا مطرح شد و این علم در حیطه تغذیه بیمارستانی مورد توجه قرار گرفت. باید این را در نظر گرفت که پنجاه درصد سیستم ایمنی بدن ما در دستگاه گوارش قرار دارد و زمانیکه که فرد مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را دریافت نکند، این سیستم، رو به ضعف می‌رود. با وجود این شرایط، باکتری و ویروس‌ها به راحتی در بدن و دستگاه گردش خون نفوذ می‌کند. به همین دلیل چون بیماران در بیمارستان‌ها غذای مورد نیاز خود را نمی‌خورند، بدن مواد مغذی را دریافت نمی‌کند. در واقع تنها از طریق رگ، سرم قندی نمکی می‌گیرند، در حالیکه مواد مغذی اعم از پروتئین، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها هستند. در اصل بیماری که اشتنها ندارد یا شرایط وخیمی دارد، تنها به همان سرم قندی نمکی بسنده می‌کند. با این روند سیستم ایمنی بدن به مرور زمان ضعیف می‌شود و عفونت در بیمار به وجود می‌آید.
 
جالی خالی کتاب؛ به شدت حس می‌شود
وی با اشاره به نقش کتاب در امر آگاهی از نوع تغذیه چه برای متخصصان چه برای بیماران گفت: کتاب‌هایی که در این حوزه تایف یا ترجمه می‌شوند، اغلب برای متخصصان علوم تغذیه است که لزوم آگاهی آن‌ها در این مورد به شدت حس می‌شود. برای مثال کتابی درباره تداخل غذاها با  داروهای شیمی‌درمانی که جزو کتاب‌های بسیار مهم است یا تغذیه درمانی برای بیماران کلیوی که انواع  فرم‌های خاص دارد. در واقع تغذیه فردی که دیالیز می‌شود با فردی که با قرص و دارو درمان می‌شود بسیار متفاوت خواهد بود. کتاب‌ها هم با توجه به بیماری‌ها دسته‌بندی می‌شوند. در کل بخشی زیادی از کتاب‌ها در حوزه تغذیه بالینی برای متخصصان تالیف و ترجمه می‌شوند و نزدیک به  بیست تا سی درصد آن‌ها هم برای عموم مردم نوشته می‌شوند.
 
این متخصص تغذیه تاکید کرد: بسیاری از مردم این آگاهی را ندارند که برای درمان بیماری خود علاوه بر پزشک مربوطه به یک متخصص تغذیه بالینی مراجعه کنند.
 
وی افزود: بیماران باید بدانند تنها برای بیماری خود به متخصص مربوطه مراجعه نکنند و حتمن با یک متخصص تغذیه درباره بیماری خود مشورت کنند تا بتوانند روند درمانی استانداردتری را طی کنند. گفتنی است آمارها حاکی از آن است که در چند سال اخیر، نزدیک به ده درصد بیماران دیابتی که آمپول انسولین تزریق می‌کردند، توانستند با تغذیه مناسب تا حد زیادی درمان شوند و از تزریق انسولین بی‌نیاز شوند.
 
وی علت این امر را در روند اطلاع‌رسانی در رسانه ملی و محتوای منتشر شده دانست و گفت: علت این امر را می‌توان در روند اطلاع‌رسانی در رسانه ملی و رسانه‌هایی که در حوزه تغذیه به فعالیت می‌پردازند، دانست. باید گفت این روند تاکنون چندان صورت نگرفته است. در حقیقت بسیاری از افراد نمی‌دانند که با وجود بیماری که دارند چه بخورند و چه نوع رژیم غذایی داشته باشند. اگر این فرآیند اطلاع‌رسانی صورت بگیرد، به طور قطع افراد نسبت به بیماری خود آگاه‌تر خواهند شد.
 
ایمانی گفت: اکنون نیاز به  تالیف کتاب برای هر بیمار با توجه به شرایط بالینی آن به شدت احساس می‌شود. گفتنی است کتاب‌های تالیفی در زمینه تغذیه بالینی، بسیار کم است؛ همچنین این گرایش علمی در سراسر دنیا جدید اما بسیار رواج یافته است که علت آن تعداد کم متخصصان و زمان‌بر بودن حیطه پژوهشی آن‌هاست. به همین دلیل اغلب محتوایی که منتشر می‌شود به صورت بروشور یا بوک‌لت است.
 
وی در پاسخ به این پرسش که آیا کتاب می‌تواند برای درمان این بیماران کمک‌کننده باشد یا خیر، گفت:  کتابی که برای عموم مردم نوشته شده باشد به طور صد در صد موثر و مفید خواهد بود و چون نود تا نود پنج در صد بیماران این آگاهی را حتی ندارند که برای بیماری خود به متخصص تغذیه بالینی مراجعه کنند از این بابت کتاب بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
 
وی درباره اهمیت کتاب برای روند درمان سریع بیماران در امر تغذیه افزود: این کتاب‌ها در دو وجه می‌تواند موفق عمل کنند، ابتدا اینکه آگاهی خوبی به بیماران برای نوع تغذیه انتخابی خود می‌دهند و از طرفی دیگر به خوبی مجاب می‌شوند که برای درمان سریع‌تر و راحت‌تر به پزشک تغذیه بالینی مراجعه کنند.
 
به کجا بروم؟
ایمانی گفت: اگر بیماری این وجه از آگاهی را نداشته باشد، اصلا نمی‌داند که باید به کجا مراجعه کند چراکه در این زمینه اغلب پرستاران بخش‌های بیمارستانی یا پزشک معالج توصیه‌هایی را می‌کند اما این توصیه‌ها ناکافی و بسیار کلی است، همچنین در قالب یک  رژیم غذایی نیست؛ وقتی فردی کتابی در این‌باره می‌خواند اطلاعات بیشتری دریافت می‌کند. آن موقع است که می‌فهمد بیماری چه دنیایی دارد و اصولا چگونه می‌تواند بیماری خود را  راحت‌تر کنترل کند.
  وی افزود: اگر کتاب‌های تغذیه رویکرد بالینی به خود بگیرند بسیار کمک‌کننده خواهد بود. قطعا بیمار با خواندن این کتاب‌ها نمی‌تواند برای خود رژیم بنویسد؛ اما می‌تواند نسبت به آنچه که می‌خورد آگاهی داشته باشد و می‌داند که باید به چه کسی مراجعه کند. به همین دلیل می‌تواند در روند پیشرفت بیماری  تاثیرگذار باشد و آن را کندتر کند. برای مثال بیمارانی بودند که سرعت روند بیماریشان رو به افزایش بوده که با تغذیه توانستند بهبود زیادی به خود ببخشند.
 
این متخصص تغذیه خاطرنشان کرد: کتاب را می‌توان در موضوعات مختلف در قالب محتوای گسترده به بیماران عرضه کرد. در بسیاری از کشورهای دنیا بعد از مراجعه بیمار به پزشک متخصص حتمن به یک متخصص تغذیه بالینی هم مراجعه می‌کنند و این باعث می شود بیمار به لحاظ تغذیه هم کنترل شود.
 
وی درباره دیگر ضرورت‌های تالیف کتاب در شاخه تغذیه بالینی گفت: کتاب بیماران را از سرگردانی در امر تغذیه می‌رهاند و می‌تواند نقش بسیار مهمی در بهبود بیماری داشته باشد. هر بیماری تجویز غذایی ویژه را دارد و نمی‌توان برای همه بیماران یک رژیم غذایی واحد در نظر گرفت.
 
ایمانی گفت: یکی دیگر از عواملی که ضرورت تالیف کتاب را در این زمینه می‌رساند، اطلاعاتی است که این کتاب‌ها به اطرافیان و پرستاران و بیماران می‌دهند. اگر فردی از بیماری مراقبت می‌کند اما نداند که چه مواد غذایی برای بیمار مفید و موثر خواهد بود قطعا بیمار متضرر خواهد شد. در واقع پرستاران و همراهان بیمار از این کتاب‌ها می‌توانند استفاده بسیاری کنند. بسیاری از مراقبان بیماران با این معضل مواجه هستند که چه مواد غذایی به ضرر یا به نفع بیمارشان است و در این زمینه دچار مشکل می‌شوند، بنابراین این کتاب‌ها در درجه اول به نفع آن‌ها خواهد بود.
 
وی ادامه داد: در مورد بیماری‌هایی که فرد مدت‌ زمان زیادی درگیر آن است، مانند انواع سرطان یا بیماری‌های کلیوی باید هم اطرافیان، پرستاران بیمار و هم خودش اطلاعات کاملی غذایی درباره خود داشته باشند. کتاب می‌تواند در سطح آگاهی و مراجعات این افراد کمک‌کننده باشد و مشاوره‌های تخصصی‌تری را از مشاوران تغذیه خود دریافت کنند.
 
بیماران مزمن در اولویت هستند
ایمانی گفت: این کتاب‌ها برای افرادی که دچار بیماری مزمن شده‌اند، بسیار موثر خواهد بود. در کل دو نوع بیماری وجود دارد؛ حاد و کرونیک. بیماران حاد  طی بستری در بیمارستان درمان می‌شوند؛ اما در مورد بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های کلیوی، دیابتی و انواع سرطان و کبد چرب یا یک ‌سری بیماری‌های متابولیک که فرد دائم با آن‌ها دست‌پنجه نرم می‌کند؛ مانند بیماری‌هایی که به نقص آنزیمی دچار می‌شوند که فرد نمی‌تواند شیر یا هر نوع لبتیاتی بخورد یا دیگر بیماری‌هایی در این دسته که فرد نمی‌تواند مواد غذایی که دارای گندم یا جو است را مصرف کند، نیازمند اطلاعات بسیار وسیع در باب تغذیه است.
 
وی افزود: کتاب می‌تواند باری از دوش بیمار بردارد و با خاطر آسوده‌تر روند درمانی خود را طی کند. اولویت تالیف کتاب باید در این موارد و در باب بیماری‌های مزمن باشد.