حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عابدی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مورد چرایی و ضرورت‌های تحقق وحدت میان امت اسلامی گفت: پروردگار جهانیان، اسلام را به عنوان دین وحدت، همدلی و همبستگی معرفی می‌کند، بزرگترین ابزار و سلاح دشمنان این دین مبین نیز از ابتدای آغاز رسالت پیامبر(ص) تاکنون، تفرقه‌افکنی بوده است، لذا رسول اکرم(ص) می‌فرمایند: « لاتختلفو؛ فان من كان قبلكم اختلفوا فهلكوا؛ اختلاف نکنید چون قبل از شما افرادی بودند که اختلاف کردند و نابود شدند» این در حالی است که مسلمانان می‌توانند با تکیه بر مشترکات بسیاری که دارند در برابر این دسیسه‌ها، صف واحدی را تشکیل دهند.

وی اظهار کرد: تفرقه باعث پراکندگی انرژی در جامعه ‌شده و باعث می‌شود که میدان عمل در برابر تهدیدها کاهش پیدا کند و در نتیجه خروج از فعالیت در عرصه ملی و فراملی و همینطور آسیب‌پذیری جدی و انفعال برای افراد و جامعه پیش آید و امت اسلامی دچار نابودی و ذلت ‌شود به گونه‌ای که اختلاف فکری و اعتقادی پیش می‌آید.

استادیار گروه قرآن شناسی پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی در رابطه با مخاطبان واقعی وحدت، عنوان کرد: هر فرد و جامعه می‌تواند مخاطب وحدت باشد، اما نکته اینجاست که وقتی به قرآن مراجعه می‌کنیم، مؤمنان را به عنوان مخاطبان وحدت معرفی می‌کند، یعنی گروهی که بر اساس ایمان دور هم جمع شوند وحدت را تحقق می‌بخشند، مؤمنین در دوستی و نیکی به هم مثل یک پیکر واحد هستند که اگر بعضی از آنها دچار مشکل شوند بقیه اعضا هم دچار نگرانی می‌شوند و این نشان می‌دهد که مخاطب وحدت، مؤمنان هستند.

وی افزود: آنچه در وحدت اسلامی و ایمانی مطرح است بر محور ایمان به خداست، یعنی هسته اولیه وحدت، ایمان به خداست، لازمه آن نیز این است که از خدای واحد اطاعت کنیم اگر زنجیره اولیه وحدت بر مدار ایمان شکل بگیرد بنی آدم هم در دایره این ملاک قرار می‌گیرند، قرآن بر این اساس رفتار می‌کند که انسان‌ها یا مؤمن هستند یا غیر مؤمن، یا حزب‌الله هستند یا حزب شیطان، آنها که حزب الهی هستند، حلقه اصلی زنجیره وحدت را تشکیل می‌دهند و با دیگران تعامل ایمانی برقرار می‌کنند.

حجت‌الاسلام عابدی با اشاره به ابعاد مختلف وحدت که در قرآن کریم مرزگذاری شده است، گفت: خداوند در سوره مائده آیه 51 تا 52 مستقیم دستور می‌دهد که یهود و نصارا که با مسلمانان زاویه دارند را ولی خود قرار ندهید و هرکس با آنها تولی داشته باشد در واقع از آنها شده و خداوند قوم ظالم را هدایت نمی‌کند. قرآن می‌گوید: کسانی که از الزامات زنجیره وحدت ایمانی بیرون بیایند ظالم هستند و ملت‌های اسلامی باید به این موضوع توجه کنند که تنها راه قرار نگرفتن در زمره ظالمین این است که در دایره وحدت قرار بگیرند و بدانند که این وحدت اسلامی چه اقتضا می‌کند.

وی با بیان اینکه محور وحدت، اطاعت از خدای واحد است، اظهار کرد: لازمه اطاعت از خدای واحد، دوری از طاغوت است همان‌طور که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ؛ تمام پیامبران یک سخن واحد دارند و آن این است که خدا را عبادت کنید و از طاغوت که جبهه مقابل خداست دوری کنید.» طاغوت می‌تواند هر کس و هر چیزی باشد که در برابر خدای یگانه قرار می‌گیرد، طاغوت می‌تواند یک شیء، مکتب، فرد، حکومت یا نظام سیاسی باشد هر نظام سیاسی، مکتب و گروهی که در برابر خدا قرار بگیرد و اوامر و نواهی غیر از اوامر الهی داشته باشد، طاغوت محسوب می‌شود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: جامعه رستگار جامعه‌ای است که بر محور الله جمع شوند، یعنی اینکه اطاعت محض از خداوند داشته باشیم و در حیات فردی و اجتماعی سیاسی و روابط خانوادگی و ... اطاعت از خدا داشته باشیم و اگر همه مؤمنان در همه محورها اطاعت از خدا داشته باشند عملاً همه بر یک محور جمع شده‌اند و تحقق عملی وحدت صورت گرفته است، لذا پیامبر می‌فرماید: رضایت خدا در این است که غیر خدا را نپرستید.

وی همچنین در رابطه با معیار گردآمدن حول خداوند و اینکه چگونه می‌توانیم بر محور خدا اجتماع کنیم؟ عنوان کرد: برای تحقق این موضوع باید اوامر و نواهی نماینده او که رسول اکرم(ص) است و قرآن در دست اوست را مورد توجه قرار دهیم. ملل اسلامی اگر بخواهند به وحدت برسند باید همه حول رسول اکرم(ص) جمع شوند و پیامبر(ص) را اسوه خود قرار دهند. آیه‌ای در قرآن از زبان پیامبر(ص) آمده که می‌فرماید: «قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ؛ یعنی بگو (ای پیغمبر): اگر خدا را دوست می‌دارید مرا پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد و گناه شما را ببخشد، و خدا آمرزنده و مهربان است».  منظور آیه این است که کسانی که می‌خواهند بر محور توحید گرد آیند در عمل باید از پیامبر(ص) طبعیت کنند، لذا میلاد پیامبر(ص) هففته وحدت اعلام می‌شود و خود پیامبر(ص) نماز وحدت اعلام می‌شود و اگر حول پیامبر جمع شویم به ما کمک می‌کند که اهل نجات باشیم.

حجت‌الاسلام عابدی با اشاره به کارکرد وحدت گفت: از کارکردهای وحدت این است که انسان‌ها از طاعت غیر به طاعت خداوند درآیند و کسانی که مطیع خدا شوند به غرب الهی می‌رسند، مؤمنان در همه ابعاد این موضوع را مد نظر دارند که با رضایت الهی می‌توانند خود را در مسیر کمال و رسیدن به حیات طیبه الهی قرار دهند، زیرا بشر برای رسیدن به حیات طیبه الهی راهی جز وحدت بر مدار پیغمبر که سخنگوی خداوند است ندارد.

وی با بیان راهکارهای عملیاتی کردن وحدت اسلامی در جامعه، عنوان کرد: جامعه ابعاد مختلف دارد و یکی از بعدها، بعد فرهنگی است، راهکار اینکه ما چگونه می‌توانیم وحدت اسلامی را از منظر فرهنگی در جامعه نهادینه کنیم، این است که تصمیم‌گیران اجتماعی باور کنند که بعد از چهل سال شعار وحدت، وقت آن رسیده که راهکارهای لازم برای وحدت اسلامی را عملیاتی کنند و از حیث قانونگذاری و عملی و نظری روی آن بحث کنند و آن را در عرصه‌های حیات بشر جای دهند.  

استادیار گروه قرآن‌شناسی پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی در پایان تصریح کرد: مشکل اساسی ما این است که مخاطب وحدت را در سطح کلی نگه داشته‌ایم و به عنوان یک آرمان به این موضوع نگاه می‌کنیم، ولی اینکه شهروندان چگونه می‌توانند در این زمینه وظیفه داشته باشند توجه نکرده‌ایم. در واقع وحدت تکلیف سیاسی افراد است و باید راهکارهای فرهنگی آن هم جستجو شود تا به آن برسیم. آنچه مسلم است تاکنون آن گونه که باید کاری در این زمینه انجام نشده، هم نوشتن کتاب و هم کارهای فرهنگی لازم است. همیشه اینگونه احساس شده که اگر بحث وحدت به عنوان شعار مطرح شود، کفایت می‌کند، ولی چون کارکردهای وحدت به درستی دیده نشده، هیچ وقت سازوکارهایی که وحدت اسلامی و وحدت مذاهب را در عرصه فرهنگی هم پیاده کند مورد توجه قرار نگرفته و در حد کلیات و سمینارها مانده و تنها راه کاربردی مراجعه به قرآن و بررسی نقش توحید در حیات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. در اسلامی‌سازی علوم نیز نقش وحدت باید دیده شود به گونه‌ای که فارغ از مباحث تفرقه‌برانگیز همه بتوانند از ظرفیت‌های دین اسلام استفاده کنند.