اکبر درگلاله، نویسنده و پژوهشگر در زمینه خون‌شناسی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) از تعیین گروه‌های خونی فرعی در بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور با روش‌های ژنتیکی برای نخستین بار در ایران خبر داد و گفت: کشف گروه‌های خونی برای نخستین بار توسط محقق اتریشی كارل لاندشتاينر در سال 1900 تحولی اساسی در طب انتقال خون و بهبود فرآیند انتقال آن ایجاد کرد. وی 3 گروه خونی اصلی A، B و C (که بعدا به گروه خونی O تغییر نام یافت) را معرفی کرد. در ادامه گروه خونی AB توسط شاگرد پروفسور كارل لاندشتاينر کشف شد و تحت عنوان گروه خونی AB نامگذاری شد.

وی ادامه داد: شناسایی گروه‌های خونی اصلی و سپس شناسایی سیستم گروه خونی Rh تحولی اساسی در طب انتقال خون ایجاد کرد. با رشد دانش و حل شدن معضل تناقض در گروه‌های خونی اصلی، تمرکز بر گروه‌های خونی با فراوانی کمتر گلبول‌های قرمز شد که هر چند به اهمیت گروه‌های خونی اصلی نبودند، اما عامل اصلی ناسازگاری و واکنش‌های انتقال خون را به خود اختصاص دادند. این گروه‌های خونی که تحت عنوان گروه‌های خونی فرعی نامیده می‌شوند در بیماران با تزریق مکرر خون از اهمیت بسزایی برخوردار هستند.

درگلاله افزود: تزریق مکرر خون در بیمارانی از قبیل تالاسمی باعث می‌شود بیمار علیه آنتی‌ژن‌های ناسازگار که اغلب آنتی‌ژن‌های سیتسم‌های گروه خون فرعی هستند، واکنش نشان داده و علیه آن‌ها آنتی‌بادی بسازند. تولید این آنتی‌بادی باعث می‌شود که طول عمر گلبول‌های قرمز تزریقی به بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور کوتاه‌تر شود و در نتیجه فاصله بین دفعات تزریق خون کمتر شده و تعداد دفعات تزریق خون در بیماران افزایش پیدا کند. یکی از راه حل‌های اصلی برای حل این معضل، انتخاب خون سازگار از نظر آنتی‌ژن‌های سیستم‌های گروه خونی فرعی میان‌دهنده و گیرنده خون است. این موضوع می‌تواند باعث کاهش واکنش‌های انتقال خون شود و در نتیجه کیفیت زندگی را در این افراد ارتقاء دهد.

این پژوهشگر تاکید کرد: روش مرسوم برای تعیین آنتی‌ژن‌های مربوط به سیستم‌های گروه خونی، استفاده از روش‌های همیشگی سرولوژی است. در این روش از واکنش بین آنتی‌ژن و آنتی‌بادی استفاده می‌شود. این روش هزینه‌بر بوده و به‌ویژه زمانی که فردی تزریق خون داشته باشد مانند حالتی که در بیماران تالاسمی وجود دارد، خطای بیشتری خواهد داشت که علت آن حضور هم‌زمان آنتی‌ژن‌های فرد دهنده و خود بیمار در جریان خون است.

وی افزود: با رشد دانش ژنتیک، در عصر حاضر تعیین گروه‌های خونی افراد با روش‌های دقیق ژنتیکی میسر شده است. تاکنون در کشور تعیین آنتی‌ژن‌های گروه خونی در بیماران تنها با روش‌های سرولوژیک انجام می‌شد و باتوجه به محدودیت این روش‌ها در تعیین آنتی‌ژن‌های گروه خونی در بیماران تالاسمی ماژور، در سال 1396 مطالعه‌ای ژنتیکی در گروه هماتولوژی و طب انتقال خون دانشگاه علوم پزشکی جهت تعیین ژنوتیپ 11 آنتی‌ژن از آنتی‌ژن‌های سیستم گروه خونی Rh و آنتی‌ژن‌های اصلی عامل واکنش‌های انتقال خون مربوط به سیستم‌های گروه خونی Kell، Kidd و Duffy انجام شد. این مطالعه برای نخستین بار تلاشی بود در راستای تعیین ژنوتیپ این سیستم‌های گروه خونی در بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور.

وی گفت: در این بررسی، ژنوتیپ گروه‌های خونی یاد شده در 97 بیمار مبتلا به تالاسمی ماژور به کمک تکنیک‌های مولکولی ارزان قیمت T-ARMS-PCR و Multiplex-ASO-PCR انجام شد. تکنیک T-ARMS-PCR برای نخستین بار برای ژنوتیپینگ سیستم‌های گروه خونی Kell، Kidd و Duffy انجام شد؛ نتیجه بررسی حاضر حاکی از دقت بسیار بالای این روش در تعیین گروه‌های خونی فرعی و آنتی‌ژن‌های سیستم Rh است. از نتایج مطالعه فوق می‌توان جهت تعیین گروه‌های خونی با دقت بسیار بالا در گروه‌های مختلف از جمله افراد مبتلا به تالاسمی ماژور، جنین و همچنین اهداکنندگان خون استفاده کرد. تعیین گروه‌های خونی با روش‌های ژنتیکی یاد شده هم هزینه بسیار پایینی داشته و هم از دقت بسیار بالایی برخوردار هستند.

این پژوهشگر تشریح کرد: روش‌های فوق، دقیق، ارزان قیمت و قابل اعتماد برای تعیین گروه‌های خونی در همه افراد به ویژه در افراد با سابقه تزریق خون مکرر و در سطح DNA بوده که برای نخستین بار در کشور در این سطح انجام می‌شوند. مطالعه فوق حاصل تحقیقی در گروه هماتولوژی و طب انتقال خون دانشگاه علوم پزشکی ایران و حاصل پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد محمد سعید غلامی، از پژوهشگران این عرصه است. با روش‌های ژنتیکی فوق و با تعیین ژنوتیپ گروه‌های خونی فرعی در بیماران تالاسمی و نیز اهداکنندگان خون و با انتخاب اهداکنندگان سازگار می‌توان به ارتقاء کیفیت زندگی بیماران نیازمند تزریق خون مکرر پرداخت.