خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، محمد فیروزی: سروش انتشارات وابسته به سازمان صدا وسیماست و یکی از کارکردهای اصلی‌اش تولید کتاب در حوزه هنر و رسانه است گرچه در عمر قریب به 50 ساله خود در حوزه‌های دیگر همچون کودک،‌ نوجوان،‌ ادبیات،‌تاریخ، فلسفه و دفاع مقدس تولید کتاب انجام داده است با این حال تولید کتاب در حوزه هنر و رسانه همواره در این انتشارات با اهمیت‌تر بوده است. حتی می‌توان گفت کتاب‌های این حوزه کاربردی‌تر هم بوده است.

اساسنامه مجموعه انتشاراتی سروش هم به این موضوع تاکید بیشتری داشته و به نوعی این انتشارات بازوی فکری سازمان صداوسیما تلقی شده است که به واسطه آن برنامه‌سازان بتوانند از آثار تولیدی مکتوب آن استفاده کنند و یا چنانچه برنامه مناسب و فاخری در این سازمان تولید شد این انتشارات بستری باشد برای تبدیل محتوای آن برنامه‌ها به اثر مکتوب؛ این رویکرد هم باعث شده است در طول سال‌های بلند عمر مجموعه انتشاراتی سروش قریب به هزار و 800 عنوان کتاب توسط آن منتشر شود که سهم بخش هنر و رسانه حدود 200 عنوان کتاب است.

این انتشارات به روال هر سال غرفه نسبتاً بزرگی در بخش عمومی نمایشگاه (شبستان دارد) که در لابه‌لای دکور آبی رنگ آن کتاب‌های حوزه رسانه به خصوص در بخش تلویزیونی بیشتر از همه خودنمایی می‌کند. در حالی که به زحمت می‌توان کتاب‌های جدیدی در حوزه رسانه این غرفه ملاحظه کرد.

خبرنگار ایبنا درباره وضعیت کتاب‌های حوزه رسانه این انتشارات و برنامه‌های آتی این مجموعه در نمایشگاه کتاب تهران گفت‌وگویی با ابراهیم شمشیری،‌ مدیرعامل موسسه انتشاراتی سروش انجام داده تا کارنامه این مجموعه انتشاراتی بعد از قریب پنج دهه مورد بررسی قرار بگیرد.

گفتنی است شمشیری تحصیلاتش در زمینه ارتباطات و رسانه است و به دلیل اینکه فقط سه ماه است که هدایت مجموعه انتشاراتی سروش را برعهده گرفته است،‌ نقدهای عملکردی این مجموعه به طور مستقیم بر او وارد نیست. آنچه در ادامه می‌آید مشروح این گفت‌وگو است:

درباره کتاب‌هایی که مجموعه سروش در طول سال‌های قبل منتشر کرده است،‌ لطفا توضیحی بفرمایید؟
 در سال‌های قبل این انتشارات بر اساس وظیفه خود که تمکیل و تقویت ظرفیت سازمان صداوسیماست به دنبال این بوده است که محتوای برنامه‌های این سازمان به لحاظ هنری پررنگ شوند. به همین دلیل این انتشارات در حوزه هنر و رسانه ورود پیدا کرد. این موضوع هم البته بیشتر به خاطر نیاز سازمان صداوسیما بوده است. با همین رویکرد در طول این سال‌ها حتی کتاب‌هایی در حوزه‌های فیلمنامه‌نویسی عکاسی هم تولید شده است که ارتباط نزدیکی به فعالیت‌های این سازمان دارد. هرچند در لابه لای آثارمان کتاب‌های خطاطی و معماری هم دیده می‌شود.

در حوزه تلویزیون به حوزه‌های اجتماعی فرهنگی و رسانه‌ای در دو بعد توجه شده‌ است. هدف این مجموعه انتشاراتی هم این بوده که برنامه‌سازان بتوانند با دانش روز اقدام به برنامه‌سازی کنند.

چرا با توجه به غنایی که مجموعه انتشاراتی سروش دارد که برنامه‌سازان صداوسیما می‌توانند از آن استفاده کنند،‌ باز شاهد آن هستیم که برنامه‌های این سازمان ضعف‌های بزرگی دارد؟ به عنوان مثال برنامه‌‌های زیادی فاقد ارزش‌های هنری هستند یا تقلیدی ساخته می‌شوند. آیا مجموعه‌ای مثل سروش نتوانسته است محتوای بومی مناسب برای برنامه‌سازان ارائه کند؟
این بحث مفصلی است،‌ بعضی نکاتی که اشاره می‌کنید بسیار درست است. این بحث مدیریتی و گسترده‌ است. زمانی در کشور دو شبکه تلویزیونی و چند شبکه رادیویی داشتیم. آن زمان برنامه‌سازی 24 ساعت برای هر شبکه نبود،‌ اما اگر به مباحث انتقادی دهه شصت مراجعه کنید ممکن است همین فضای نقد - مشابه امروز- وجود داشته است.
کار رسانه‌ای کردن،‌ همچون برنامه سازی رادیویی، تلویزیونی و البته خبری مستلزم فعالیت مداوم است. به این معنی که باید مدام تولید محتوا انجام شود. مدام تولید محتوا هم می‌تواند مورد انتقاد قرار گیرد و هم اینکه می‌تواند باعث تولید محتوایی شود که به واقع قابل نقد کردن است. به خاطر اینکه برنامه‌ساز ناچار است مدام تولید کند و این آسیب‌هایی را درپی دارد.
 
فکر می‌کنید سروش خلاءای دارد که این اتفاق افتاده است؟
من صحبت شما را رد نمی‌کنم. البته تازه به این مجموعه آمده‌ام و نمی‌توانم پاسخ دقیقی به این سوال بدهم. اما به نظر می‌رسد سوال شما خیلی بی ارتباط به این بحث نیست. این سوال قابل تامل است و ما هم در برنامه‌ریزی‌ها و جلساتی که داشتیم به دنبال بهبود وضعیتی هستیم که کتاب‌های بهتری در حوزه هنر و رسانه تهیه کنیم. این موضوع هم از این جهت اهمیت دارد که انتشارات سروش یکی از مراکزی است که می‌تواند بنیه فکری سازمان صداوسیما را تقویت کند،‌ البته تنها این مجموعه انتشاراتی نیست که چنین ویژگی دارد دانشگاه صداوسیما،‌ مرکز پژوهش‌های سازمان و مرکز پژوهش‌های اسلامی قم هم در تقویت آثار سازمان با اهمیت هستند و مجموعه سروش در کنار این‌ها می‌تواند در بهبود برنامه‌سازی در سازمان صداوسیما نقش داشته باشد.

این نکته را بگویم که همین الان هم مجموعه انتشاراتی سروش کتاب‌های بسیاری دارد که قابلیت تبدیل شدن به برنامه‌های مناسب را دارد. به عنوان مثال کتاب «خاتم عشق» از آقای پورطباطبایی را آماده کردیم که حاوی مجموعه آرای شرق شناسان و غرب شناسان پیرامون پیامبر اکرم (ص) است. این کتاب به راحتی قابلیت تبدیل شدن به شکل‌های گوناگون برنامه‌سازی است.

تولیدات خوب در مجموعه سروش کم صورت نمی‌گیرد اما اینکه تبدیل به برنامه سمعی و بصری بشود دست مجموعه انتشاراتی سروش نیست و تصمیم‌گیری در این زمینه به عهده سازمان صداوسیماست. شاید بتوان گفت یک بخشی از مشکلات در حوزه ضعف برنامه‌سازی از این بخش ناشی می‌شود که باید اهتمام آن توسط مدیران سازمان انجام بگیرد.

یکی از کارهایی که در ایام نوروز در صداوسیما پخش شد با عنوان «قبله آخر زمانی» که نقطه شروع آن از یک شعر صورت گرفت. من در برنامه رونمایی از این اثر توضیح دادم که یکی از مشکلات در سازمان صداوسیما از متن نیست. خیلی از برنامه‌ها بر اساس بداهه‌های عوامل برنامه‌ساز همانند مجری ساخته می‌شود. گاهی تهیه کننده ایده‌ای در ذهن دارد که حتی مکتوب هم نکرده است. در حالی که دقت در حوزه نوشتاری برای یک اثر می‌تواند در بعد رسانه‌ای کیفیت بیشتری به ارمغان بیاورد. بنابراین توجه به این موضوع نکته درستی است و ما باید فعالیت بیشتری داشته باشیم.
 
تعامل مجموعه سروش با سازمان صداوسیما چگونه است؟
فعالیت ما در سروش از سه منظر با سازمان صداوسیما قابل تقسیم است. در وهله اول برنامه‌های پرمحتوای (فاخر) سازمان را تبدیل به کتاب ‌می‌کنیم. در این بخش برنامه‌های غنی را که قابلیت مکتوب شدن است تبدیل به کتاب ‌می‌کنیم. این کتاب‌ها مناسب پژوهشگران است،‌ به عنوان مثال مجموعه گفت‌وگوهای آقای منصوری و دینانی (در شبکه چهار سیما) را برنامه ریزی کردیم تا تبدیل به کتاب کنیم. مجموعه مقالات آقای شجاعی و مقالات او هم در سروش منتشر شده است.

بعد دوم مناسبات سروش با سازمان صداوسیما آثاری است که قابلیت تبدیل شدن به برنامه‌های سمعی و بصری دارند. در این بخش البته همه کتاب‌هایمان مناسب برای برنامه‌سازی نیستند. بگذارید مثالی را بر اساس تحقیقی که بر روی آثار دیزنی انجام دادم عرض بکنم. آثار دیزنی در شکل‌های مختلف تولید می‌شوند. انیمیشن،‌ کتاب،‌ شهربازی و رستوران؛‌ این قدرت رسانه است که می‌تواند ظهور و بروز پیدا کند.

بر همین اساس ما در سازمان صداوسیما چرا نباید مجموعه آثار مرکز صبا که برای مخاطب آشنا شده است به شکل کتاب در نیاید. تولید کتاب از این برنامه‌ها در راستای تقویت فرهنگ مطالعه کودکان و نوجوانان هم هست. چرا که مخاطب برنامه‌ای در تلویزیون دیده است و این بار کتاب آن را هم مطالعه خواهد کرد. مجموعه سروش هم برنامه ریزی کرده است تا چنین آثاری را منتشر کند.

نوع سوم ارتباط با سازمان صداوسیما کتاب‌ها و آثاری است که بر اساس اساسنامه مجموعه سروش قابلیت تبدیل شدن به فیلمنامه،‌ نمایشنامه و دیگر آثار حوزه سمعی و بصری را دارند. اساسنامه سروش هم تصریح می‌کند که کتاب‌هایی در سروش تولید شود که قابلیت تبدیل شدن به برنامه تلویزیونی را داشته باشد. به عنوان مثال کتاب «دختران آفتاب» سروش که به چاپ بیست و نهم رسیده است به راحتی قابل تبدیل شدن به نمایشنامه رادیویی دارد.

ما حجم قابل توجهی در کشورمان برنامه سازی می‌شود. افرادی که در این حوزه‌ها فعالیت می‌کنند نیاز به تغذیه فکری دارند. نیاز دارند تا دانش‌هایی را به لحاظ تکنیکی و فرمی بیاموزند. در این بخش به لحاظ ماهیت تولید آثار در شاخه هنر و رسانه ما می‌توانیم کتاب‌های خوبی را تولید کنیم که برای فعالان این بخش‌ها خوراک فکری مهیا کند. در گذشته در این بخش فعالیت خوبی انجام داده‌ایم که باعث شده مجموعه سروش به عنوان یک ناشر شاخص در حوزه رسانه مطرح شود.

امسال چند عنوان کتاب در حوزه هنر و رسانه دارید؟
به دلیل اینکه طی دو تا سه سال اخیر در تولید کتاب وقفه‌هایی داشتیم تعداد آثار جدیدمان کم شده است. در سال 97 به دلیل بعضی مشکلات حدود 6 الی 10 عنوان چاپ جدید آماده کردیم اما برای سال آینده برنامه داریم تا تعداد عناوین چاپ اول مان به عدد 30 برسد.