خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- قیمت پشت جلد یک کتاب، یکی از مسائل پر چالش در حوزه نشر است. از آن‌جایی که سال‌هاست دیگر یارانه‌ای به کاغذ تعلق نمی‌گیرد، در یک نگاه گذرا به نظر می‌رسد، قیمت پشت جلد کتاب‌هایی با شرایط و ظاهر و محتوای مشابه، باید شبیه هم باشد اما عملا مشاهده می‌کنیم که در شرایط یکسان، ناشران مختلف، صرف نظر از برخی ناشران‌ که درآمدشان وابسته به فروش نیست و روی هم رفته اهداف تجاری برای خود تعریف نکرده‌اند (نظیر ناشران وابسته به نهادهای مختلف)، قیمت‌های متنوعی برای کتاب خود تعیین می‌کنند. این نکته که چه فرآیندی برای قیمت‌گذاری کتاب طی می‌شود و روند این قیمت‌گذاری چقدر معقول و منطقی است، موضوعی است که خبرگزاری کتاب ایران، آن را در سلسله گفت‌وگوهایی بررسی می‌کند.

به همین منظور و برای روشن شدن برخی زوایای پنهان نشر، نخست سراغ یک ناشر خصوصی رفتیم که ماحصل آن را در پی می‌خوانید.

پرویز بیگی حبیب‌آبادی، مدیر انتشارات فصل پنجم در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره دلیل متفاوت بودن قیمت دو کتاب یکسان (به لحاظ ارزش معنوی و عوامل دخیل در تولید کتاب) گفت: یک ناشر برای تولید و انتشار کتاب باید مراحل مختلفی را سپری کند که این مراحل به ترتیب عبارت‌اند از خرید کاغذ، خرید مقوا، تحویل کاغذ و مقوا به چاپخانه، خرید زینک، لیتوگرافی، حروف‌چینی، صفحه‌بندی، غلط‌گیری، گرفتن شماره شابک، ارسال درخواست اینترنتی برای اخذ فیپا، تهیه پرینت و لوح ‌فشرده از کتاب و در نهایت ثبت اثر در سامانه وزارت ارشاد به منظور دریافت مجوز نشر.
 
وی توضیح داد: این کتاب پس از طی مراحل نامبرده، ممکن است همان نوبت نخست مجوز نشر دریافت کند، ممکن هم هست ناشر مجبور شود برای گرفتن مجوز نشر چندین بار به صورت حضوری به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برود. البته ناگفته نماند که وزارت ارشاد به تازگی این فرایند را اینترنتی کرده است و دیگر نیازی به حضور فیزیکی ناشر در این وزارتخانه نیست اما متأسفانه هنوز این سیستم همه‌گیر نشده و همه ناشران را دربرنگرفته است.
 
مدیر مسئول انتشارات فصل پنجم ادامه داد: در نهایت وقتی کتاب مجوز نشر گرفت، ناشر از آن اوزالید (نسخه نهایی کتاب است که ناشر و مؤلف باید غلط‌گیری نهایی را روی آن انجام دهند و در نهایت به امضای مؤلف برسد که این نسخه را قبول دارد) تهیه می‌کند. بعد از این مرحله کتاب برای چاپ به چاپخانه می‌رود. سپس کتاب برای جلد (گالینگور یا شومیز) آماده می‌شود. در ادامه جلد کتاب سلفون می‌‌شود و به صحافی می‌رود. بعد از این مرحله، چاپخانه آن را به منظور محفوظ ماندن، شیرینگ می‌کند و  در نهایت کتاب به انبار ناشر منتقل می‌‌شود. در این مرحله، ناشر برای گرفتن مجوز توزیع از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدام می‌کند و در پایان یک نسخه از این کتاب به مؤسسه خانه کتاب و یک نسخه دیگر به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ارسال می‌شود.
 
بیگی حبیب‌آبادی عنوان کرد: در این مرحله است که کتاب آماده پخش می‌شود. ناشر، کتاب را با 40 درصد تخفیف در اختیار پخشی قرار می‌دهد. در این بین، ناشر باید حق التألیف نیز پرداخت کند که این مبلغ به عوامل مختلفی مانند شهرت مؤلف، محتوای کتاب، میزان فروش کتاب بستگی دارد اما حدوداً بین 10 تا 15 درصد در نوسان است. ناگفته نماند که ناشر در این میان باید هزینه‌های پِرت نیز پرداخت کند؛ هزینه‌های ترمیم کتاب در اثر آسیب دیدن در فرایند حمل و نقل از جمله این هزینه‌ها محسوب می‌شود که حدوداً 5 درصد را به خود اختصاص می‌دهد.

وی در ادامه سخنش توضیح داد: در این میان، 40 درصد قیمت پشت جلد کتاب باقی می‌ماند که از این مبلغ، فقط 10 درصد نصیب ناشر می‌شود و مابقی (30 درصد باقی‌مانده از قیمت پشت جلد کتاب) صرف فرایند نامبرده در بالا برای تولید و انتشار کتاب می‌شود. (اعم از صحافی، حروفچینی، لیتوگرافی و ...) از این گذشته ناشر هزینه‌های دیگری را نیز متحمل می‌شود که از جمله آنها می‌توان به اجاره دفتری که در آن فعالیت می‌کند و حقوق کارمندانش اشاره کرد.
 
این ناشر خصوصی با بیان این‌که تمام عوامل نامبرده در بالا در تعیین قیمت کتاب تأثیر دارند و نوع این عوامل برای ناشری نسبت به ناشر دیگر متفاوت است، ادامه داد: ناگفته نماند که در چنین شرایطی، پخشی همان لحظه و به موقع پول را در اختیار ناشر قرار نمی‌دهد بلکه بین 8 تا 12 ماه طول می‌کشد که این مبلغ به حساب ناشر واریز شود. حالا تصور کنید در این مدت، کشور ممکن است با تورم روبه رو شود. البته باید به این نکته نیز اشاره کنم که تمام توصیفاتی که از تولید و انتشار کتاب در سطور بالا مطرح شد، با این پیش فرض بود که شرایط کاملاً ایده‌آل است. (یعنی کاغذ خوب، چاپخانه خوب، محتوای خوب و ... انتخاب شده است)
 
 مدیر مسئول انتشارات فصل پنجم بیان کرد: حالا تصور کنید که یک ناشر با تولید و انتشار یک کتاب برای چند نفر شغل ایجاد می‌کند. اگر راه دوری نخواهیم برویم باید به این موضوع اشاره کنم که همین نمایشگاه کتاب تهرانی که برگزار می‌‌شود چندین شغل به وجود می‌آید که سرچشمه همه آنها ناشر است. وقتی ناشر نباشد بسیاری از چرخه اقتصادی نشر از بین می‌روند.
 
بیگی حبیب‌آبادی در پاسخ به این پرسش که «برخی ناشران وقتی کتابشان در بازار به فروش نمی‌رسد، قیمت پشت جلد کتاب را با برچسب می‌پوشانند و آن را با قیمت چاپ‌های بعدی به فروش می‌رسانند. به نظر شما آیا این کار حرفه‌ای است و برای پیشگیری از بروز چنین اتفاقاتی چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟» گفت: من این کار را اصلاً حرفه‌ای نمی‌دانم اما در این میان باید به ناشر هم حق داد چرا که سرمایه‌اش را در تولید و انتشار آن کتاب صرف کرده است و وقتی کتابش در بازار با استقبال مواجه نمی‌شود، مجبور به انجام چنین کاری می‌شود. به نظر من در این زمینه باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ورود پیدا کند و برای پیشگیری از وقوع چنین وقایعی. متأسفانه اکنون این نظارت وجود ندارد اما این موضوع را هم باید در نظر بگیریم که اگر ناشر کتاب را گران به بازار عرضه کند بعد از مدتی مخاطب خود را از دست می‌دهد.
 
این ناشر تخصصی شعر، درباره نقش «برند بودن» یک ناشر در میزان فروش و قیمت‌گذاری کتاب توضیح داد: این موضوع مشکلات خاص خود را دارد؛ به این معنا که نباید فراموش کرد ناشری که برند است، گستره فعالیتش وسیع‌تر است و هزینه‌های بیشتری را متحمل می‌شود. بنابراین، ناگزیر از افزایش قیمت کتاب است.