به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سی‌وهشتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران درحالی برگزار شد که همچون اغلب سال‌های گذشته برگزیده‌ای در حوزه کتاب‌های کودک و نوجوان معرفی نشد و مهم‌ترین جایزه ادبی کشورمان به هیچ کدام از کتاب‌های کودک و نوجوان در بخش‌های تالیف، ترجمه، دین، علوم انسانی و هنر و علوم‌و فنون تعلق نگرفت. با نگاهی به دوره‌های مختلف جایزه کتاب سال در طول 10 سال گذشته می‌بینیم که بجز چهار دوره، یعنی دوره‌های سی‌وهفتم، سی‌وسوم، بیست‌وهفتم و بیست‌وششم، در سایر دوره‌ها، کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان در این بخش‌ها برگزیده‌ای نداشته است. در این دوره هرچند کتاب‌های کودک و نوجوان در میان آثار برگزیده جایی نداشتند اما 11 عنوان از آن‌ها در بخش آثار تقدیری دیده ‌شدند که در ادامه نگاهی داریم به این آثار.
 
بخش دین (نوجوان)
«غایب: روایت داستانی از زندگی امام زمان (عج)» تألیف حسن بیانلو که با طراحی گرافیک و تصویرگری علیرضا پورحنیفه که سال 1398 از سوی انتشارات سوره مهر در 189 صفحه منتشر شده است.

کتاب «غایب» زندگینامه‌ای داستانی است که به شکل سرگرم‌کننده‌ای برای کودکان و نوجوانان نوشته شده است. در کتاب «غایب» بیشتر به شخصیت حضرت امام عصر (عج) پرداخته شده و حال و هوای زمانه ایشان را برای مخاطب نوجوان و جوان بازگو کرده‌ است.

در این کتاب، روزی از روز‌ها دو برادر مناقب خوان به نام‌های ابراهیم و اسرافیل که در حال سخنرانی درباره‌ امام مهدی (عج) برای مردم هستند، به بهانه‌ انحراف اذهان عمومی و ایجاد خدشه در اعتقادات مردم، توسط سربازان حکومتی دستگیر می‌شوند. آن دو پس از دیدن پادشاه نوجوان و نورسیده‌ ملک خود، از او فرصتی می‌خواهند تا داستان زندگی امام غائب و ناظر را برایش نقل کنند، به این شرط که اگر توانستند وجود امام دوازدهم را به او ثابت کنند، آزاد شده و درغیر این‌صورت به وزیر سپرده شوند.
 
بخش داستان تألیفی(کودک)
«تو یک جهانگردی» نوشته شهرزاد شهرجردی با تصویرگری غزل فتح‌اللهی و طراحی گرافیک الهه جوانمرد که سال 1398 از سوی انتشارات فاطمی (کتاب طوطی) در 32 صفحه منتشر شده است.

کتاب «تو یک جهانگردی» سال ۱۳۹۵ برگزیده مسابقه و کارگاه خلق کتاب تصویری شد. داستان این‌کتاب تصویری درباره دخترکوچولوی ناراحتی است که در خانه غمگین است و برادر بزرگترش از او می‌پرسد آیا می‌خواهد جهانگرد باشد یا نه؟ به این‌ترتیب این‌دو با خواندن این‌کتاب، سفری خیالی را شروع می‌کنند و تبدیل به دو جهانگرد می‌شوند. داستان این خواهر و برادر زمانی اغاز می‌شود که تصمیم می‌گیرند از ویرانی خانه‌‌شان در گرماگرم جنگ، سفری را آغاز ‌‌کنند. سفری پر رنج و پر زحمت به امید رسیدن  به جایی که زندگی در آن راحت‌‌تر باشد.
 
در بخش داستان تألیفی(نوجوان) دو کتاب به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
«عکس یادگاری بگیریم» نوشته محمدرضا یوسفی که در 140 صفحه، سال 1398 از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شده است.

«عکس یادگاری بگیریم» عنوان رمانی از محمدرضا یوسفی است که در آن به کودکان کار، طلاق و به طورکلی کودکانی می‌پردازد که در مراکز اصلاح و تربیت زندگی می‌کنند. یوسفی در این رمان که در قالب پروژه «رمان نوجوان امروز» از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شده، تلاش کرده تصویری از زندگی این کودکان و مسائل، مشکلات و دغدغه‌های‌شان به نمایش بگذارد تا از نگاه مردم و مسئولان دور نمانند.
 
در این رمان، یکی از مادریارهای کانون اصلاح و تربیت، به قتل می‌رسد و همه به بچه‌های کانون اصلاح و تربیت مشکوک می‌شوند. کم‌کم پلیس مداخله می‌کند و پرسش و پاسخ‌هایی انجام می‌شود. این داستان از نگاه دختری که خودش قبلا در کانون اصلاح و تربیت بوده و حالا خبرنگار شده روایت می‌شود، سپس به سراغ تک تک شخصیت‌ها می‌رود و مسائلی درباره هرکدام از آن‌ها مطرح می‌شود. تا اینکه در پایان داستان، مشخص می‌شود قاتل چه کسی بوده است.
 
«طعم سیب زرد» نوشته ناصر یوسفی، که در 160 صفحه در سال 1398 از سوی نشر پیدایش راهی کتابفروشی‌ها شده است.

داستان این رمان درباره نوجوانی به نام سیناست که پدرش، خانه و زندگی را رها کرده و رفته است. به همین دلیل فقط سینا مانده و مادرش. اما این اتفاق مربوط به گذشته و خردسالی سیناست چون او در زمان روایت داستانش در این کتاب، بزرگ شده و به سنین نوجوانی رسیده است. اما رفتن پدر در گذشته موجب اضطراب، ترس و شب‌ادرای در سینا شده بود.
 
سینا به عنوان شخصیت اصلی رمان «طعم سیب زرد» بزرگ شده اما مشکلات همچنان وجود دارند و او فقط با مادرش درباره آن‌ها حرف می‌زند. سینا ترس‌ها و کارهایش را از همه جز مادرش پنهان می‌کند. او دوره‌های مشاوره و روان‌درمانی را پشت سر می‌گذارد، با یک پسر افغانی به نام نثار دوست شده و از رهاشدگی دوباره می‌ترسد. ظاهراً کسی نمی‌تواند به سینا کمک کند و او باید خودش فکری به حال خودش بکند.
 
بخش داستان ترجمه (کودک)
«دختری که می‌خواست کتاب‌ها را نجات دهد» نوشته کلاوس هاگروپ با ترجمة عطیه الحسینی که در 60 صفحه، سال 1398 از سوی انتشارات فاطمی (کتاب طوطی) منتشر شده است.

کلاوس هاگروپ در کتاب «دختری که می‌خواست کتاب‌ها را نجات دهد»، به سراغ ایده‌ا‌یی می‌رود که مخاطب خود را در هنگام خواندن داستان درگیر می‌کند. او در روزگاری که کتابخوانی چندان رایج نیست، دختری به نام آنا را درگیر مورد کتاب‌های موجود در کتابخانه‌‌ایی می‌کند که باید نابود شوند. علت نابودی این کتاب‌ها این است که کسی دیگر آن‌ها را نمی‌خواند. آنا تصمیم می‌گیرد برای نجات کتاب‌هایی که قرار است معدوم شوند، چاره‌‌ایی پیدا کند. ناگزیر خودش آن‌ها را به امانت می‌گیرد و شروع به خواندن‌شان می‌کند. در این میان یکی از کتاب‌ها که پایان نامعلومی دارد، ذهن آنا را درگیر می‌کند و آنا به دنبال پیدا کردن سرنخی از پایان کتاب است.
 
در بخش داستان ترجمه در حوزه نوجوان نیز دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
«شجاع مثل تو» نوشته جیسون رینولدز که با ترجمه شقایق قندهاری در 393 صفحه در سال 1398 از سوی نشر افق، منتشر شده است.

جیسون رینولدز، نویسنده سیاه‌پوست امریکایی، بدجوری عاشق است؛ عاشق داستان. او خبر دارد خیلی از نوجوان‌ها حوصله کتاب‌خواندن ندارند و با وجود اینکه خودش نویسنده است اما هیچ علاقه‌ای به داستان‌های حوصله‌سربر ندارد به همین دلیل داستان «شجاع مثل تو» را با توجه به همین موضوع برای نوجوانان نوشته است. داستانی که با استقبال خوب مخاطبان و منتقدان روبه‌رو شده و جوایز معتبری مانند جایزه کرکس (2016) ، مدال افتخار کورتا اسکات کینگ (2017) و جایزه کتاب خانوادگی اشنایدر (2017) را دریافت کرده است.
 
این رمان پر از بازی‌های زبانی است و رگه‌های طنز دارد و داستان دو نوجوان به نام‌های جینی و ارنی که برادر و خواهر هم هستند را بیان می‌کند. پدر و مادر این دو می‌خواهند به سفر بروند و آن‌ها را به پدربزرگ و مادربزرگی که در حومه شهر زندگی می‌کنند، می‌سپارند. جینی و ارنی اصلا توقع ندارند تابستان را در خانه روستایی پدربزرگ و مادربزرگ سپری کنند اما حالا آنها کوچک‌ترش ناچارند تابستان را در آن خانه بمانند و سخت کار کنند.
 
جینی دختری یازده ساله است و باید مراقب ارنی هم باشد. جای خالی پدر و مادر سبب می‌شود که بین بچه‌ها با پدربزرگ و مادربزرگ رابطه تنگاتنگی ایجاد شود اما پدربزرگشان مشکل بینایی دارد. غافلگیری بزرگ جینی و برادرش زمانی است که راز بابابزرگ را متوجه می‌شوند و به علت این‌که چرا خودش را در یک اتاق پر از پرنده حبس کرده، پی می‌برند.
 
«من و ماروین گاردنز» تالیف ایمی ساریک‌کینگ که با ترجمه رضوان خرمیان، در 263 صفحه از سوی نشر داستان جمعه در سال 1398 راهی کتابفروشی‌ها شده است. این کتاب نامزد جایزه ادگارد الن پو بوده و علاوه بر نوجوانان می‌تواند برای سایر گروه‌های سنی هم جذاب باشد.
 
«من و ماروین گاردنز» تم محیط زیستی دارد. شخصیت اول این کتاب پسر نوجوانی است که خیلی نسبت به محیط اطرافش حساس است و همه اتفاقات را از صد سال پیش تا به حال مرور می‌کند. این کتاب ساختار متفاوتی دارد و مخاطب را به موضوعاتی حساس می‌کند که شاید قبلا هیچ‌وقت در آن‌ها دقیق نشده باشد و نگاه نوجوانان را نسبت به محیط اطرافش و موضوعاتی که تا به حال توجهی به آن‌ها نداشته، تغییر می‌دهد.

اوبه دولین در این داستان، مشکلاتی دارد. زمین‌های کشاورزی خانواده وی در اختیار توسعه دهندگان قرار گرفته است. دوست صمیمی‌اش تامی او را رها کرده است. و او مدام خون دماغ می‌شود، به خاطر آن چیزی که دوست ندارد درباره‌اش صحبت کند. بنابراین اوبه در نهر نزدیک، در آخرین تکه وحشی و طبیعی‌ای که باقی مانده است‌، در حال جمع‌آوری زباله‌ها و جست‌وجوی آثار حیوانات است.

یک روز، او موجودی می‌بیند که به نوعی شبیه یک سگ بزرگ است. و هنگام تماشای آن، متوجه می‌شود که آن موجود پلاستیک می‌خورد. فقط بطری‌های پلاستیکی آب، کیسه های خرید و... هیچ کس قبلا چنین موجودی را ندیده است. این حیوان - ماروین گاردنز- بهترین دوست و بزرگترین راز اوبه می‌شود. اما اوبه برای اینکه او را از دست توسعه‌دهندگان و تامی و دوستانش در امان نگه دارد‌، باید تصمیم مهمی بگیرد که ممکن است همه چیز را تغییر دهد.
 
علوم انسانی و هنر (نوجوان) در بخش تألیف:
«خودت پژوهش کن» تألیف خاطره بهی که با تصویرگری نسیم بهاری در 102 صفحه تهران از سوی انتشارات طلایی در سال 1398 منتشر شده است.

کتاب «خودت پژوهش کن» به مسیر پرسش‌گری و جست‌‌وجوی کودک جهت می‌دهد و به او می‌آموزد پژوهش علمی زمانی آغاز می‌شود که او به دنبال راهی برای رسیدن به پاسخ‌ سؤالاتش باشد. پرسشگری ویژگی برجسته‌ دنیای کودکان است و احتمالاً فرزند شما هم هر روز با پرسش‌هایی از این دست شما را غافل‌گیر می‌کند.
 
کتاب «خودت پژوهش کن» در قالب هفت فصل، از مطرح‌کردن سؤال تا روش‌های جمع‌آوری اطلاعات و بررسی، آن‌ها را به کودک می‌آموزد و او را با مهارت‌های یک پژوهشگر موفق آشنا می‌کند.
 
علوم انسانی و هنر (نوجوان) در بخش ترجمه:
«چگونه یک شاهکار ادبی بنویسیم» تألیف الدرید یوهانسن و استفن ‌سوروم و ترجمه منیژه آزادی که با طراحی گرافیک فریبا دولت‌آبادی در 191 صفحه از سوی نشر هوپا در سال 1398 منتشر شده است.

این کتاب برای نوجوانانی مناسب است که دوست دارند نویسنده شوند و یک شاهکار ادبی خلق کنند. در معرفی این کتاب آمده است: «چه بخواهی یک جهان فانتزی را در داستانت خلق کنی چه یک داستان عاشقانه‌ آتشین بنویسی، می‌توانی از تکنیک‌ها و ترفندهای هیجان‌انگیز این کتاب بهره‌ فراوان ببری. اگر به‌دنبال ایده‌ای تازه هستی یا با مراحل مختلف پایه‌ریزی یک طرح داستانی آشنایی نداری یا در خلق شخصیت‌های درخشان به مشکل برخورده‌ای، می‌توانی راه‌حل‌های این کتاب را امتحان کنی.»
 
در این کتاب نکاتی کلیدی از زبان نویسندگانی برجسته نوشته شده و تمرین‌هایی خلاقانه در زمینه‌ داستان‌نویسی ارائه شده است.
 
در بخش علوم و فنون نیز دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
«دانش‌نامه اخترشناسی» تألیف علی بشردانش و ویرایش علمی محمود سالک که در 307 صفحه از سوی نشر افق در سال 1398 منتشر شده است.
کتاب «دانش‌نامه اخترشناسی» حاوی واژگان تخصصی در علم اخترفیزیک و علوم فضایی است که توسط علی بشردانش تدوین و گردآوری شده است. ویرایش فنی و علمی این اثر با همکاری جمعی از متخصصان در علوم فیزیک، نجوم و فضا صورت گرفته است.
 
این دانش‌نامه برآمده از چندین سال پژوهش و کار پیوسته درباره اخترشناسی با نگاهی هرچند اندک به اخترفیزیک است. مخاطب این اثر تمام افرادی هستند که به علوم ستاره‌شناسی علاقه دارند و می‌خواهند با کلیات آن آشنا شوند. نویسنده تلاش کرده است با زبانی ساده و علمی واژگان تخصصی علم اخترشناسی را تعریف کند. لازم به ذکر است آن دسته از واژگانی که لازم است تا مخاطبان با استفاده از آن‌ها کتاب‌های اخترشناسی را بخوانند در این اثر درج شده است.
 
«خواب آب: سرگذشت آب و آب‌رسانی در ایران» تألیف عباس جهانگیریان و تصویرگری مسعود قره‌باغی که از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در 59 صفحه در سال 1398 منتشر شده است.
این کتاب برای نوجوانان بالای ۱۵ سال منتشر شده است تا آن‌ها را با سرگذشت آب و آب‌رسانی در ایران آشنا کند. «پیدایش قنات و ظهور تمدن‌های جدید»، «مُقَنی‌ها، مهندسان آب و خاک»، «مهندسی طراحی و ساخت قنات»، «سد و بند»، «پیشینه‌ی ساخت آب‌انبار در ایران»، «میرآب‌ها»، «زیرآب»، «تاریخ پیدایش کوزه»، «ساعت آبی»، «مهندسان و آب‌شناسان نامدار ایرانی» و... از جمله موضوع‌هایی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است.
 
از این مجموعه علاوه بر این اثر تاکنون شش کتاب دیگر نیز منتشر شده است که عبارتند از «قلم و تاج» سرگذشت وزیران ایرانی اثر ابراهیم حسن‌بیگی، «زنگ‌هاو راه‌ها» سرگذشت بازرگانی در ایران به قلم حسین بکایی، «کاروان دانایی» داستان کتاب و کتاب‌خوانی اثر مهدی میرکیایی، کتاب «مدرسه‌ فرشتگان» داستان پزشکان ایرانی اثر عباس جهانگیریان، داستان ورزش در ایران در کتاب «گوی و چوگان» به نویسندگی جمال‌الدین اکرمی و کتاب «خورشید کالسکه‌سوار» سرگذشت گاه‌شماری در ایران نوشته حسین بکایی.