به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اهميت كتاب «معماري خانه‌هاي ايراني» در كامل بودن تحقيق و ماهيت گسترده پژوهشى آن است، بهطورى كه پيوند چشمگيرى بينتاريخ، معمارى، هنرهاى تزئينى و برنامهريزى شهرى ايجاد مىكند.
اين اثر براى كسانى كه ازتاريخ تمدن و فرهنگ ايران آگاه هستند و معمارى ايرانى را نيز مىشناسند ولى منبعى كه جنبه‌هاى مختلف اين مباحث را به شكلى معقولانه و منطقىكنار هم قرار دهد، در دسترس ندارند، بسيار سودمند است و به محققان اين رشته كمكهاى بسيار ارزشمندى مىرساند.
دكتر«فاطمه كاتب» در ابتداي سخنانش به انگيزه اصلى انتخاب موضوع اين كتاب اشاره كرد و به خبرنگار «ايبنا» گفت: «دليل اصلى اين انتخاب، در درجه نخست، توجه دادن ايرانيان مخصوصا نسل جوان به زندگى در خانه‌هايى است كه بايد معنويت در آن شكل بگيرد. نخستين فضايى كه در شكلگيرى شخصيت انسانها تاثير دارد، همان مكانى است كه فرد در آن زاده مي‌شود و اين مكان، بسيار ارزشمند و مقدس است.»
وي در ادامه افزود: «شأن مكانى كه در آن درس اخلاق، حرمت، محرم و نامحرم و... مطرح مي شود قابل تأمل است. از اين روست كه خانه بايد الگويى داشته و طراحى آن داراى ويژگىهايى باشد كه تمام خواست‌هاى انسانى كه داراى ريشه‌هاى مذهبى قوى است در آن شكل بگيرد و شخصيت اجتماعى افراد به تكامل برسد؛ ولى امروزه الگوى زندگى ما بنا به دلايل مختلفى دچار تغييراتى شده است.»
نخستين رئيس دانشگاه الزهرا(س)،به مسأله مذهب در شكل‌گيري خانه‌هاي ايراني در اين كتاب اشاره كرد و گفت: «بناهاى تاريخ معمارى ايران از همان ابتدا تحت تاثير مذهب قرار داشته و معمارى در ايران باستان از جمله در زمان هخامنشيان نيز متاثر از عقايد ويژهاى بوده كه ايرانيان بر اساس باورهاي معنوى خود در ساخت خانه هاي‌شان داشته اند.»
اين بانوي پژوهشگر و فعال در هنر معمارى افزود: «دوره هخامنشى با فلسفه، دين و كتاب‌هاي مقدس تأثير عميقى بر هنر و معمارى ايرانى داشته و بيشتر آثار تاريخى و هنرى ايرانى مربوط به اين دوره مذهبى است و به طوركلى دين، بستر بيشترين تاثيرات زيبايى‌شناختى بر هنر و معمارىايران بوده است.»
«كاتب» يادآور شد: «در معمارى بعد از اسلام نيز بناهاى مذهبى ايرانيان شكل كالبدى خود را از سنتهاى باستانى گرفته و تزئينات و آرايههاىداخلى كه شامل كندهكارى، نقاشى، آيينهكارى و گچبرى است، همه از باورهاى دينى گرفته شده است.»
وي به بررسى معمارى عصر قاجاريه و معمارى دوره پهلوى در اين كتاب اشاره و تغييرات سبك‌هاي معماري را بيان كرد و گفت: «در دوره قاجار، معمارى ما تحت تاثير معمارى اروپايى قرار گرفت و با رشد تاثيرات اروپايى، ناصرالدين شاه به امروزى كردن ساختمانها گرايش پيدا كرد. شمسالعماره نخستين ساختمان تهران است كه از معمارى اروپايى تاثير گرفته است.»
مدير مسوول و سردبير نخستين ماهنامه آرايهاى ايران با نام «ايران آذين» ادامه داد: «پس از آنكه تهران به‌عنوان پايتخت برگزيده شد، شمار ساختمانهاى مذهبى، مدرسه‌ها، مساجد و تكيه‌ها، همراه با استحكامات شهر فزونى يافت. رفته رفته بسيارى از باغهاى كوچك و بزرگ مورد توجه ساكنان و مسافران قرار گرفت و شهر را در چند محله مانند سنگلج و عودلاجان تا بيرون از ديوارهاي شهر گسترش داد و به دنبال آن در دوره پهلوى نيز معمارى بومى ايران وارد مرحلهاى تازه شد و تغييراتكلى در ساختمانهاى سراسر كشور بهويژه در تهران به وجود آمد زيرا معماران خارجى ماموريت داشتند وزارتخانه‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها، بانكها و موزه‌ها را بهصورت نظاممند طراحى كنند.»
وي افزود: «در ايران معمارى غربى بر آثار هنرى تاثير داشته، ولى اگرچه شمارى از آثار هنرى و معمارى ما برگرفته از آثار غربى است، اما بر بنيادى كاملاً ايرانى آفريده شده و اين نشاندهنده قدرت و هوش هنرمندان ايرانى است.»
وي به سير پژوهشى اين كتاب و مشكلاتي كه براي تأليف آن مواجه شده اشاره كرد و گفت: «مشكل اصلى در تأليف اين كتاب و كتابهاى نظير آن اين است كه ما بايد خودمان در محلههاى قديمى به خانه‌هاى مردم سر مىزديم و داخل خانه‌ها مىرفتيم تا مواردى را كه مورد توجه ما بود، بررسى كنيم. وقتى براى بار دوم به آن ساختمانها سرمىزديم، آنها تخريب شده و از بين رفته بودند كه اين اتفاق ما را بسيار اندوهگين مىكرد.»
كاتب در ادامه صحبت‌هايش افزود: «نكته ديگر اين بود كه نمىتوانستيم به مدارك مستند دست پيدا كنيم و امكان تهيه اين مدارك، بسيار محدود بود و به سختى مىتوانستيم مدرك و سندهاي موثقى براى پژوهشها به دست آوريم.»
وي گفت: «براى آپارتماننشينان كه زندگى را در قوطىهايى به‌نام خانه تجربه مىكنند كه از انعطاف روح انسانى بهرهاى ندارند، ديگر خبرى از زيبايىهايى كه در معمارى گذشته داشتهايم نيست و امروزه بايد راهكارهاى جديدى را به كار ببريم تا باز هم نشاط و شادى و معنويت را درون خانه‌ها بيابيم.»
دكتر «فاطمه كاتب» پژوهشگر و استاد رشته معماري از سال 1360 و بعد از انقلاب فرهنگى فعاليتهاى فرهنگى و آموزشى خود را شروع كرد و به عنوان نخستين بانوي رئيس دانشگاه، رياست دانشگاه الزهرا(س) را برعهده گرفت و توانست واحدهاى درسى رشته معمارى را به انجام برساند. در دانشگاه تهران نيز مسووليت دو دانشكده را در رشته‌هاى هنرهاى تجسمى و كاربردى عهدهدار شد. همچنين براى نخستين‌بار رشته صنايع‌دستى را در ايران پايهگذارىكرد.
وي بعد از چندين سال كه در فضاهاى آموزشى هنر و توسعه آن فعاليت داشت، براى اخذ مدرك دكترا به انگليس رفت و در آنجا هم به دليل سوابق آموزشى، براى نخستين‌بار رشته «مرمت ساختمان» را با همكارى دانشگاه پايهگذارى و واحدهاى درسى رشته معمارى را در كشورهاى مالزى و يونان برنامهريزى كرد و به همين دليل مدرك فوق تخصص (فيلوشيپ افتخارى) آن دانشگاه به او اعطا شد. وي در رشته‌هاى جانبى طراحى داخلى، جواهرسازى، طراحىلباس، گلسازى و گلآرايى نيز فعاليتهاى زيادى انجام داده است.
وي در سال 78 به ايران برگشت و به عنوان مدير آموزشى، همكارى خود را با سازمان ميراث فرهنگى آغاز كرد و همين مسووليت، فرصتى فراهم كرد تا بتواند به تمام استانها سفر كند و وضعيت موزه‌ها و نگهدارى آثار تاريخى را مورد بررسى قرار دهد.
وي به علت شركت در سمينارها و كنفرانسهايى كه در ايران يا كشورهاى ديگر برگزارشده، مقالات پژوهشى زيادى ارائه داده و در زمينه ترجمه نيز فعاليتهايى داشته است.
«كاتب» در سال 81 مدير مسوول و سردبير نخستين ماهنامه آرايهاى ايران با نام «ايران آذين» شد و توانست سبكهاى جديد معمارى را در اين ماهنامه به علاقهمندان معرفىكند.
شنبه ۳۰ آذر ۱۳۸۷ - ۱۲:۲۸
كتاب «معمارى خانه‌هاى ايرانى» بيانگر مرور همه جانبه معمارى و هنرهاى سنتى ايران است و براى هنرمنداني كه از تاريخ تمدن و فرهنگ ايران آگاه هستند، معمارى ايرانى را به تصوير مي‌كشد.\
نظر شما