یکشنبه ۲۴ آذر ۱۳۸۷ - ۱۲:۱۱
مير نوروز؛ ادبيات لري، آيين رندان لر

جهان بخت در کتاب «رند لرستان» به معرفي مير نوروز، شاعر لرستان، مي پردازد. وي با بررسي ادبيات لري بخشي از شعرهاي او را تصحيح و به فارسي برگردانده است. به بهانه چاپ اين كتاب با سيد حميد جهان بخت درباره ادبيات لرستان گفتگو كرده‌ايم.

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، سيد حميد جهان‌بخت (مولف این کتاب) در سال ۱۳۲۶در جنوب شرق لرستان متولد شد. وی تحصيلات خود را در رشته حقوق دانشگاه تهران به پایان رساند و سال ۱۳۶۱ وارد وزارت امور خارجه شد. 
جهان‌بخت در همان سال به هند عزيمت كرد و سرپرستي سفارت جمهوري سلامي ايران را بر عهده گرفت. از وي تاكنون كتاب‌هايي چون «آيين ادبي نماز» و «نوادر لرستان» چاپ شده است. این نویسنده و پژوهشگر اکنون چند جلد کتاب را با نام‌های «ادبيات لري»، «زندگي در شهر اتابكان»، «ديوان اشعار لري» و «مشكلات زبان اردو» زیر چاپ دارد. 

اين گفتگو به بهانه چاپ كتاب «رند لرستان» انجام شده است.
مرتبط: «رند لرستان» به کتاب‌فروشی‌ها آمد

سير تطور ادبيات لري در تاريخ ايران چگونه بوده است؟ 

قوم لر از نظر پيشينه و ديرينه تاريخي یکی از قديمي‌ترين مدنيت‌هاي قومي را داشته است. يكي از شاخصه‌هاي ايراني مفرغ و زينت آلات مفرغي است كه باستان شناسان بسياري از اين مفرغ‌ها را در استان لرستان يافته‌اند و بيشترين مواريث مادي تاريخي مفرغ‌ها هستند که در استان لرستان به وفور يافت شده‌اند. به همين ترتيب استان لرستان علاوه بر اين موارث مادي از ميراث فرهنگي و نوشتاري نيز بي‌بهره نبوده است. اين ادبيات در ابتدا «سينه به سينه» نقل مي‌شده اما به دليل موقعيت جغرافيايي لرستان و احاطه اين استان در كوه‌هاي سر به فلك كشيده ادبيات اين استان مجال جولان را در ايران نداشت همچنين به دليل حوادث و وقايع تاريخي و گذشت زمان برخي از اين متون به دست فراموشي سپرده شده است. از زمان صفويه به بعد گهگاه نوشته‌هايي ضبط و نگهداري و گسترش پيدا مي‌كند و تدريجا آثار و مرسوم‌تر و ملموس‌تري ديده‌ مي‌شود.
 
گويش لري از چه گويش‌هايي تاثير پذيرفته است؟ 

خرم آباد به صورت خاص و لرستان در معناي عام مركز تلاقي فرهنگ‌ها و مدنيت‌هاي و گويش‌هاي مختلف جنوب غربي، غرب و مركز ايران است. ما در لرستان شاهد تكلم‌ها و گفتمان‌هاي لري ايلامي، لري لرستان، لكي، بختياري و رازي هستيم و گويش لري معاصر متاثر از گويش كاشي و رازي است. در نهایت شاهد تبلور خيلي از گويش‌ها در گويش لري هستيم. 

مير نوروز در ادبيات لري چه تاثيري داشته است؟ 

مير نوروز از سران طایفه میر و اعقاب شاهوردی‌خان بوده است. شاهوردی‌خان، دو قرن قبل از لطفعلی‌خان زند، در عهد سلطنت شاه طهماسب دوم مقارن هجوم افغانی‌ها و ظهور نادرشاه افشار (حدود ۳۰۰ سال پیش) می‌زیسته و تاریخ تولدش آن‌گونه که خود میر نوشته، سال ۱۱۳۳هجری قمری است ( ۲۹۴سال قبل).
زادگاه میر منطقه «جایدر» در «پل دختر» لرستان است. او بعد از سیر و سیاحت‌ها در لرستان و خوزستان و شیراز، در دهلران چهره در نقاب خاک می کشد . از مزار و آرامگاه او اثر و نشان مستندی در دست نیست. اما او شاعري مردمي بود كه اشعار دلنشينش را هم به زبان لري و هم به زبان فارسي مي‌سروده است.

اشعار لري اين شاعر به صورت مفردات كوتاه در ذهن مردم لرستان ساري و جاري است. مير در اشعارش به جامعه آن زمان لرستان نظر دارد و زيبايي‌هاي محيط اطراف خود را به خوبي درك كرده است. از وي مفردات و معراجيه‌هاي بسيار زيبايي به جاي مانده.
 
در اين كتاب من بيشتر مفردات لري مير را به فارسي برگردانده‌ام كه افراد غير بومي كه با زبان لري آشنا نيستند بتوانند سروده‌هاي اين شاعر را بخوانند. من در ترجمه اين اشعار سعي كرده‌ام كه وزن و مضمون را حفظ كرده باشم. گرايش به طنز در اشعار مير بسيار مشخص است وي بسيار رك و صريح بوده و در بسياري از شعرهايش حكومت صفويه را نقد كرده است. معراجيه‌هايش با معراجيه‌هاي نظامي، پهلو مي‌زند و در مفردات به بابا طاهر بسيار نزديك است. 

ايده نگارش كتاب رند لرستان از چه زماني در ذهن شما شكل گرفت و از چه بنيان‌هايي براي نگارش اين كتاب استفاده كرده‌ايد؟

مير نوروز در زمان صفويه زندگي‌مي‌كرده و اشعارش سينه به سينه به زمان ما منتقل شده و در سال‌هاي نه چندان دور اسفنديار غضنفري از پژوهشگران ادبيات لرستان ديوان اين شاعر را گردآوري كرده است.
 
من در كنار تحقيقات خود در ادبيات لرستان همواره در اين فكر بودم كه بر مبناي آثار به جا مانده از مير نوروز و كتاب شادروان غضنفري آثار اين شاعر را مدون و تصحيح كنم. متاسفانه وقتي اثري از زبان عامه مردم به نثر در مي‌آيد دچار مشكلات فراوان مي‌شود كتاب مرحوم غضنفري نيز از اين قاعده مستثني نبوده است. 

همچنين حلقه‌هاي مفقوده‌اي در شعر مير وجود داشت مثلا گاهي شعري از قلم افتاده بود يا به صورت غلط و گاهي اشعار ديگري از شاعران ديگر با نام مير در كتاب گنجانده شده بود. علاوه بر اين؛ كتاب مملو از غلط‌های چاپي نيز بود كه من با استفاده از تحقيقات خود در اين زمينه اين كتاب را تصحيح كرده‌ام. همچنین در نگارش این کتاب به وجه رندي در ادبيات لري و همچنين شعر مير توجه کرده و در بخشي از كتاب اشعار اين شاعر را با خيام‌نیشابوری مقايسه كرده‌ام. 

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها

اخبار مرتبط