به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، مرحوم آیت‌الله حاج شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء از مراجع تقلید شیعه و از پیشگامان نهضت جهانی اسلام و ستیزه‌گری بی‌­امان با کفر و امپریالیسم و افشاگر بی­‌باک دسیسه­‌های استعماری در قرن اخیر بوده­ و او را به‌حق باید از مفاخر و از منادیان وحدت در جهان اسلام دانست.

شیخ‌محمّد‌حسین کاشف‎الغطاء از مراجع و علمای متفکر و مجاهد استعمار­ستیز و ضد صیهونیسم عراق، در 1294 ق. در نجف­‌اشرف و در خاندان علم و دانش به دنیا‌ آمد. جدِّ او آیت­‌الله شیخ جعفر کاشف­الغطاء (متوفی 1228ق.) سرشناس‌­ترین و پرآوازه­‌ترین فرد این خاندان است و فرزندان و نوادگان وی از دانشمندان و مجتهدان بزرگ عراق بودند، همچنین اصل این خاندان به مالک اشتر نخعی برمی‌گردد.

وی در 10 سالگی وارد حوزه علمیه نجف شد، ادبیات عرب، حساب، نجوم، فقه و اصول را با پشتکار و شوق فراوان فراگرفت؛ در کنار تحصیل علوم حوزوی به مطالعه عمیق در ادبیات عرب نیز پرداخت، ذوق ادبی خوبی هم داشت؛ نثر و نظم زیبای نوشته­‌ها و سروده­‌های او از ابتدای نوجوانی، هویدای روح لطیف و مهربانش بود. محمّد حسین از ابتدای نوجوانی به سرودن شعر و نویسندگی پرداخت؛ 15 ساله بود که کتاب «العبقات العنبریه» را درباره خاندان خود نوشت. هنوز 18 بهار بیش ندیده بود که دروس سطح حوزه را به پایان برد و به درس خارج فقه و اصول آیت‌­الله سیدمحمّدکاظم یزدی و آیت­‌الله آخوند خراسانی راه یافت.

کاشف‌الغطاء پس از ادبیات عرب، به سراغ حکمت و فلسفه رفت تا روح تشنه‌­اش را سیراب کند؛ زمانی نیز به یادگیری علم حدیث، تفسیر و عرفان پرداخت و به کتاب‌های فصوص، نصوص، فکوک و دیوان اشعار مولوی ، جامی و... پناه برد.

وی سال‌ها نزد استادان برجسته حوزه علمیه نجف مانند آیات عظام مصطفی تبریزی، میرزامحمّدباقر اصطهباناتی، احمد شیرازی، علی­محمّد نجف‌آبادی، ملا علی‌اصغر مازندرانی، حاج‌آقا رضا همدانی، محمّدتقی شیرازی و علامه حسین نوری (محدث نوری) به شاگردی پرداخت؛ وی در این میان، علاقه وافری به محدث نوری از کارشناسان سرشناس علم حدیث بود. کاشف­‌الغطاء همواره با استاد در ارتباط بود. از پندهای استاد برای سیر و سلوک و پیمودن راه‌های سعادت بهره می­‌جست.

کاشف‌­الغطاء شرحی بر کتاب «العروةالوثقی» نوشته آیت­‌الله سیدمحمّدکاظم یزدی نوشت که احتمالاً نخستین شرحی است که بر این کتاب نوشته شده، و این شرح چهار جلد است.

وی در سفر حج با دانشمندان اهل ­سنت حجاز به گفت‌وگو نشست و آنها را به وحدت فرا خواند. «نزهةالسمر و نهزةالسفر» سفر­نامه حج اوست. سپس به سوریه و لبنان رفت و مسلمانان را با ترفندهای استعمارگران و راه‌های مبارزه با آن‌ها آشنا کرد. با علمای شیعه و سنی سخن گفت. «پرهیز از اختلاف و همکاری دانشمندان شیعه و سنی» از سخنان اوست که با اندیشمندان در میان می­‌گذاشت. کاشف­‌الغطاء در لبنان ازدواج کرد. پس از ماه‌ها اقامت در لبنان که به گفت‌وگو با دانشمندان بر جسته شیعه، سنی و مسیحی، نقد مقاله­‌ها و فعالیت‌های تبلیغی و علمی گذشت، سپس به مصر رفت و به تدریس در «الأزهر»، بزرگ‌ترین مرکز علمی اهل­ سنت پرداخت، او که نفوذ مسیحیت در مصر را احساس می­‌کرد، با کشیشان درباره انجیل و حضرت مسیح (ع) سخن گفت و اسلام را به آنها معرفی کرد. «التوضیح فی بیان ما هو الانجیل و من هو المسیح» نوشته اوست که جلد اول آن در سال 1331ق. در «صیدا» چاپ شد.
 
مجتهد جوان با شور و شعف وصف­‌ناپذیری به تبلیغ فرهنگ ناب محمدی و دعوت تمام مسلمانان به وحدت در راه مبارزه با استعمار پرداخت، هنوز به چهل سالگی نرسیده بود ولی اندیشه پربار و سخنان جذابش همه را شیفته خود کرده بود.

برخی از مقلدان آیت­‌الله سیدمحمّد کاظم یزدی که پس از فوت او از کاشف­‌الغطاء تقلید می­‌کردند، نزدش آمدند و با اصرار از او خواستند که رساله عملیه خود را چاپ کند. «شرح تبصرةالمتعلمین» و «وجیزه الاحکام» نوشته اوست که در پی اصرار مقلدانش نوشته شده است. حاشیه بر «سفینه‌النجاة» نوشته برادرش، حاشیه بر «مجمع‌الرسائل» که حاوی فتواهای مراجع تقلید مشهور است، «مناسک حج» و ... از کتب فقهی وی و «سئوال و جواب» و «زادالمقلدین» پاسخ استفتائات مقلدان اوست.

کتابخانه مدرسه کاشف­‌الغطاء از کتابخانه­‌های بزرگ نجف بود که کتاب‌های خطی کمیابی در آن وجود داشت، کاشف­‌الغطاء هر روز به مدرسه می‌­آمد و بیشتر دیدارهای سیاسی او و گفت‌وگوهای علمی‌­اش با نویسندگان و دانشمندان در این مدرسه صورت می­‌گرفت.

از اشتغالات مهم کاشف­‌الغطا، نوشتن مقاله و کتاب بود. گفته‌‏اند از این عالم بزرگ، بیش از هشتاد اثر به یادگار مانده است؛ در ذیل عناوین کتاب‌های کاشف­‌الغطاء بر طبق موضوع­‌بندی آمده است:

الف) حکمت و کلام
 1- الدین و الاسلام او الدعوةالاسلامیة، در دو جلد. 2- المراجعات الریحانیة، در دو جلد. 3- الآیات البینات: نقض علی الفتوی الوهابیة؛ رد الطبیعة؛ خرافات البابیة؛ المواکب الحسینیة. 4- التوضیح فیما هو الانجیل ومن هو المسیح، در دو جلد که ترجمه فارسی هم دارد. 5- الفردوس الأعلى. 6- اصل‌الشیعة و اصول‌ها، ترجمه فارسی دارد.7- الأرض و التربةالحسینیة، ترجمه فارسی دارد. 8- نبذة من السیاسةالحسینیة. 9- المیثاق العربی الوطنی. 10- المثل العلیا فی‌الاسلام لا فی بحمدون، ترجمه فارسی دارد. 11ـ المحاورةمع السفیرین. 12ـ عین المیزان. 13ـ نقد ملوک العرب للریحانی. 14ـ مختارات من شعر الاغانی. 15ـ الخطبةالتاریخیةفی القدس. 16 ـ خطبةالاتحاد و الاقتصاد. 17ـ الخطب الأربع. 18ـ خطبةالباکستان، ترجمه فارسی دارد. 19 – مبادئ الایمان.

ب) فقه
1- المسائل القندرهاریة (اصل آن فارسی است). 2- سؤال و جواب عربی. 3- وجیزةالاحکام. 4ـ زاد­المقلدین، فارسی. 5- مناسک حج عربی. 6- حاشیة علی العروة­الوثقى از سیدشریف طباطبائی یزدی (ره). 7- حواشی علی سفینةالنجاة، شیخ احمد در چهار جلد. 8- حواشی علی عین الحیاة ترجمةسفینةالنجاة بالفارسیة، در دو جلد. 9ـ حاشیة على مجمع‌الرسائل(فارسی).

ج) اصول فقه
1- حاشیة بر رسائل شیخ أنصاری(ره). 2- تنقیح المقال فی مباحث الالفاظ. 3-حاشیه بر کفایه شیخ آخوند خراسانی(ره). 4- رسالةفی الجمع بین الاحکام الظاهریة والواقعیة. 5-حاشیة بر قوانین.

د) ادب و شعر
1- تعلیقات و تراجم بر دیوان السید جعفر الحلی(ره) معروف بسحر بابل وسجع البلابل. 2- تعلیقات بر دیوان السید سعید الحبوبی (ره). 3- تعلیقات بر الوساطة بین المتنبی و خصومه. 4- تعلیقات برمعالم الاصابة. 5- جمع‌آوری و تعلیقات بر الکلم الجامعة و الحکم النافعة، که به­ همراه چاپ اول عروة­الوثقی سید یزدی در بغداد سال 1328ق. چاپ شده است.

هـ) تألیفات مخطوط او در حکمت و کلام
1- جلد سوم از الدین والاسلام. 2- جلد چهارم از الدین والاسلام. 3- حاشیة بر کتاب الاسفار از صدر المتألهین (ره). 4-حاشیة بر رسالةالعرسیة از صدر المتألهین (ره). 5- حاشیة بر رسالةالوجود از صدر المتألهین (ره). 5- دائرةالمعارف العلیا.

و) تفسیر، هیئت و علوم دیگر
1- مغنی الغوانی عن الأغانی مختصر الأغانی. 2- دیوان شعر: (الشعرالحسن من شعر الحسین). 3- نزهةالسمر و نهزةالسفر. 4- ترجمة حیاته مفصلا ًبقلمه بعنوان: (عقودحیاتی). 5- تعالیق بر امالی سید مرتضى علم الهدى(ره). 5- تعالیق بر ادب الکاتب لأبن قتیبة. 6- تعالیق بر الوجیز فی تفسیرالقرآن العزیز. 7- تعالیق بر نهج‌البلاغة و نقود على شرح الشیخ محمد عبده و مؤاخذات علیه. 8- تعالیق بر الفتنةالکبری لطه حسین. 9- منتخبات من الشعرالقدیم. 10- منتخبات از الاحادیث و الاخبار و التراجم و غیرها. 11- تعریب کتاب فارسی هیئة. 12- تعریب کتاب حجةالسعادة فی حجةالشهادة. 13- تعریب قسم من رحلة (ناصر خسرو) الحکیم المشهور. 14- کتاب وظائف الاسحار. 15- کتاب استشهاد الحسین(ع). 16- رسالة عن الاجتهادعندالشیعة. 17- العبقات العنبریة فی الطبقات الجعفریة. 18- جنةالمأوى.
 
غیر از این عناوین، نامه­‌ها و مراسلات و همچنین مقالات متعددی از این شخصیت باقی مانده است.

علامه شیخ محمّد حسین کاشف­‌الغطاء سرانجام پس از عمری تلاش خستگی­‌ناپذیر، در 18 ذیقعده 1373ق. در 79 سالگی در کرند، در نزدیکی کرمانشاه، درگذشت. تشییع جنازه باشکوه او در نجف تا قبرستان وادی­‌السلام گویای علاقه وافر مردم به او بود.

همزمان با سالروز درگذشت این عالم بزرگ جهان اسلام، کتاب «اندیشه سیاسی علامه محمدحسین کاشف‌الغطاء» (نوشته سیدجواد میرخلیلی) که اثری مهم پیرامون زندگی و زمانه و نیز نگرگاه‌های سیاسی اوست، به صورت الکترونیکی عرضه شد. نسخه کاغذی این کتاب را هم پیش از این، بوستان کتاب قم در 184 صفحه با قطع رقعی (شومیز) در سال 1396 و در شمارگان 1100 نسخه و بهای 13 هزار تومان منتشر کرده بود.
 
اهمیت تحقق درباره بزرگان و اندیشمندان دین که در مسائل مربوط به حوزه‌های سیاسی و اجتماعی زندگی مسلمانان صاحب فکر و اندیشه بودند بر کسی پوشیده نیست. نویسنده در مجموعه حاضر به اندیشه سیاسی علّامه محمّدحسین کاشف الغطاء پرداخته و در واقع شرح و بسط زندگی و زمانه و نیز نگرگاه‌های سیاسی اوست.

این کتاب را به تازگی اداره فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به صورت الکترونیکی و در قالب کتابخوان همراه پژوهان با قابلیت اجرا در سیستم عامل اندروید و ویندوز به قیمت 30000 ریال منتشر کرده است.