بطّالنامه بر اساس نسخهای از برگردان ترکی به فارسی روان بطّالنامه در تاجیکستان ترتیب داده شده و بنا بر تصحیح و تحقیق میلاد جعفرپور برای نخستین بار در ایران منتشر شده است.
بطّال در لغت تازی به معنای پهلوان و دلاور بوده و بطّالنامه حماسهای در ذکر دلاوریهای مجاهد پهلوان و صاحبنام ترکان و ترکمانان است که بنا بر حدسی از روی دفتر اخبار ابومخنف لوط بن یحیی پرداخته شده و بعدها شاخ و برگ یافته است؛ وی در نزد تاریخنگاران، با نسب ابومحمّد عبدالّله بن ابوالحسین انطاکی، مشهور به سیّد بطّال غازی نامآشنا و محلّ توجّه بوده است.
بطّالنامه از دیرباز در سه فرهنگ تازی، ترک و فارسی شهرت داشته؛ ولی تا امروز در ایران معرّفی نشده بود، روایت حاضر بر اساس نسخهای از برگردان ترکی به فارسی روان بطّالنامه در تاجیکستان ترتیب داده شده و بنا بر تصحیح و تحقیق میلاد جعفرپور برای نخستین بار در ایران به همّت شرکت انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است.
هر چند مضمون غالب این حماسهی ترکی شرح نزاع و رویارویی جهادگران مسلمان و مسیحی است؛ امّا بیتأثیر از فرهنگ، تاریخ و ادب ایران نیز نبوده زیرا که راویان خیالپرداز و شیرینسخن برای او جدالی هم با بابک خرّمدین دستوپا کردهاند، ازین گذشته داستانپردازان ترک برای پرورش و گرمی بازار بطّالنامه و رویدادها و کردارهای شخصیّت تاریخی سیّد بطّال در جهان اسلام، کارنامهی احوال رستم ایرانی را در نظر گرفتهاند. بر این اساس، سیّد بطّال گاه در میان آدمیان عیاری و پهلوانی میکند و گاهی نیز در جزایر و دریاها سرگردان شده و گذری فرازمینی در عوالم جادوان، دیوان و پریان دارد.
تفکّر غالب در این حماسهی دینی شیعی است و راوی سیّد بطّال را به عنوان یکی از نوادگان امام علی(ع) معرّفی کرده که میراثدار شجاعت، سخاوت و جوانمردی ایشان است. این حماسه خالی از مضمون لطیف عشق هم نیست، چرا که سیّد بطّال چندین بار با شاهدختان پیوند گرفته و در این راه جدالهایی نیز داشته است.
نظر شما