خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- وضعیت کیفی و کمّی کتاب‌های منتشر شده در حوزه سینما و میزان کاربرد این کتاب‌ها برای اهالی سینما موضوع پرونده‌ای است که ایبنا با هدف بررسی نقاط قوت و کاستی‌های ناشران کتاب‌های سینمایی آن را در دستور کار قرار داده است. در این گزارش‌ها، کیفیت ترجمه‌ها و میزان استقبال اهالی حرفه‌ای سینما از این کتاب‌ها و همچنین کاربردی بودن و میزان انطباق کتاب‌های موجود با نیازهای روز سینماگران ایران، مورد بحث قرار می‌گیرند.
در چهارمین گفت‌گو از این پرونده، سعید پوراسماعیلی، مدرس فیلمبرداری و معاون فرهنگی و آموزشی انجمن‌سینمای‌جوانان به بیان نظرات خود پرداخته است. ناشران فعال در حوزه سینما، مدیریت و برنامه‌ر‌یزی‌هایی مشخص برای ترجمه متون تخصصی، میزان انطباق منابع موجود با نیازهای سینماگران و جای خالی مباحث زیبایی‌شناختی در پیوند با مباحث فنی، از مهمترین موضوعات این گفت‌وگو هستند.
وضعیت کیفی و کمّی کتاب‌های سینمایی را چگونه می‌بینید؟ آیا منابع مورد نیاز کلاس‌های تدریس شما را تامین می‌کنند؟
تعداد کتاب‌هایی که ترجمه می‌شوند نسبت به کتاب‌هایی که در دنیا تولید می‌شوند، خیلی کم است و یکی از دلایل اصلی آن فروش کم این کتاب‌هاست و بنابراین نمی‌توان از ناشران انتظار داشت که فعالیتی چشمگیر در این حوزه نشان دهند. انتشار مستمر کتاب‌های تخصصی به حمایت‌های دولتی یا پیگیری‌های مراکزی خاص نیاز دارد.
سال‌ها پیش بیشترین کتاب‌های تخصصی سینما را انتشارات سروش عرضه می‌کرد. این انتشارات با بودجه‌ای که از صدا وسیما می‌گرفت امکان ارائه کتاب‌ها را با قیمت مناسب داشت. هنوز هم بیشترین کتاب‌هایی که در این حوزه وجود دارند از همین نشر است اما بسیاری از آنها تجدید چاپ نشده‌اند و بسیاری هم، برای سینمای امروز دیگر کاربرد ندارند.
انتشارات «سَمت» نیز متناسب با نیاز دانشگاه‌ها کتاب‌هایی را از نویسندگانی معتبر ترجمه و به چاپ رسانده است که موضوعاتی مهم و کاربردی را در برمی‌گیرند. در این بین ترجمه‌های زنده‌یاد فواد نجف‌زاده و مرتضی جان‌بخش را می‌توان نام برد.
اما به طور کلی تعداد و کیفیت این کتاب‌ها تناسبی با نیازهای روز سینمای ایران ندارند. به همین دلیل اهالی فنی به این سمت گرایش پیدا کرده‌اند که با تسلط به زبان تخصصی، به اصل کتاب‌ها در منابع اینترنتی رجوع کنند.
از طرف دیگر کتاب‌های زیادی وجود دارند که با وجود اهمیت‌‌شان هنوز ترجمه نشده‌اند، از کتابی مانند «فیلمبرداری دیجیتال» دو ترجمه ارائه شده است. در نتیجه ترجمه در این حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی‌های بیشتری را نیاز دارد.
اطلاعات و دانش تخصصی خود را از چه طریقی به‌دست می‌آورید؟
در موضوعات کاملا تخصصی مطالعات خود را از طریق منابع اینترنتی و سایت‌ها انجام می‌دهم زیرا درباره موضوعات تکنیکی روز، کمتر کتابی وجود دارد.
از طرف دیگر در موضوعی مانند سینما، دانش همواره به تجربه اهالی آن بسیار وابسته است و بر این اساس بهترین منابع مطالعاتی همواره نظرات و تجارب جمع‌آوری‌شده اهالی حرفه‌ای این رشته بوده است.هر یک از استادان فنی، باید حوزه تجربی خود را بیان کنند تا این گفته‌ها بتوانند در جایی جمع‌شده و در قالب مَستر کلاس ارائه شوند.
چرا نوشتن و انتشار تجربیات در بین اهالی فنی سینمای ایران کم‌رنگ است؟
زیرا فرهنگ نوشتن شکل نگرفته و این کار در قالب یک تعریف فرهنگی جا نیفتاده است. در نتیجه همواره فردی دیگر باید کار جمع‌آوری و مکتوب‌کردن این تجربیات به عهده بگیرد. البته این کاستی در سینمای دنیا هم هست. غالب کتاب‌های فیلمسازان را هم کسانی غیر از خود فیلمسازان، با جمع‌آوری مصاحبه‌ها و یادداشت‌هایی از آنها تهیه کرده‌اند.
به نظر شما کتاب‌های حوزه تخصصی به کلی از موضوع زیبایی‌شناسی سینما جدا هستند؟ آیا در دنیا کتاب‌هایی وجود دارند که مثلا نورپردازی در ژانر خاصی را مورد بحث قرار دهد؟ این موضوعات در ایران چقدر انعکاس یافته‌اند؟
چنین کتاب‌هایی هم در داخل و هم در خارج از ایران خیلی کم وجود دارند. در حوزه نظری مطالبی هست ولی در حوزه عملی مطالب زیادی پیدا نمی‌شود. بسیاری از موضوعاتی که در تجربیات یک فیلمبردار گفته می‌شود، غالبا مباحث فنی است تا زیبایی‌شناختی.
آیا تنها تحولات تکنولوژی، مباحث جدید عملی و تخصصی سینما را تعیین می‌کنند یا تحولات زیبایی‌شناختی سینما هم بر محتوای این متون موثر بوده‌اند؟
تا الان با کتابی که به طور متمرکز و مشخص به هر دو این موضوعات، هم فنی و هم زیبایی‌شناختی، به طور توأمان پرداخته باشد برنخورده‌ام. در حوزه زیبایی‌شناسی نیاز ما خیلی بیشتر از حوزه صرفا فنی است. تکنیک‌ها و فنون را به طُرُق مختلف می توان به‌دست آورد اما آنچه نیاز واقعی همه سینماگران است و باید در این حوزه محل بحث قرار گیرد، پیوند مباحث زیبایی‌شناختی با مباحث فنی است.
چقدر مطالعه متون تخصصی را برای دیگر عوامل سینما از جمله بازیگران ضروری می‌دانید؟
همه آنهایی که در سینما کار می‌کنند الزاما نیازمند میزانی از اطلاعات در حوزه فنی هستند. مثلا بازیگری که از شرایط نورپردای و تصویربرداری شناخت دارد، وقتی از او می‌خواهیم که در نقطه خاصی بایستند یا به شکل خاصی حرکت کند، سریع‌تر و راحت‌تر با فیلمبردار هماهنگ می‌شود.
در یکی از پروژه‌ها، بازیگری را به یاد دارم که در همه برداشت‌ها، خیلی خوب و دقیق در نقطه مورد نظر می‌ایستاد. وقتی از او پرسیدم که چطور این کار را می‌کند، گفت: من با پوستم گرمای نور را احساس می‌کنم و خودم را در فاصله تعیین‌شده قرار می‌دهم.
فکر می‌کنید در چه حوزه‌ای بیش از همه نبود کتاب‌های تخصصی دیده می‌شوند؟
در حوزه زیبایی‌شناسی. تجهیزات و ابزارهای جدید در قالب‌هایی تازه عمل می‌کنند که باید شکل زیبایی‌شناختی و کاربرد اصلی آنها را یافت. در برابر تحولات فنی و تکنولوژی ابزارهای سینما نمی‌توان مقاومتی داشت اما می‌توان به جای این حجم مطالبی که در مورد سازو کار این ابزارها وجود دارد، مباحثی هم در زیبایی‌شناسی این ابزارها طرح شوند. در حال حاضر مثلا تکنیک‌های ویژوآل افکت در دنیا کاربرد گسترده دارند اما همچنان محل بحث است که چقدر فیلم‌هایی که این تکنیک‌ها را به کار برده‌اند، به لحاظ تاثیرگذاری‌های بصری و هنری جایگاه مطلوبی پیدا کرده‌اند.
سعید پور اسماعیلی فارغ التحصیل از دانشگاه تهران در رشته فیلمبرداری است وی دوره سینمای دیجیتال را در دانشکده لومیر فرانسه گذارنده و در حال حاضر معاون فرهنگی و آموزشی انجمن سینمای جوانان ایران است. وی سال‌ها تجربه تدریس در حوزه فیلمبرداری داشته و ساخت بیش از ده فیلم کوتاه داستانی و مستند را در کارنامه خود دارد. گفت‌گوهای قبلی ایبنا درباره این موضوع را اینجا بخوانید.
اسفندیاری: سینماگران برای مطالعه کتاب‌های فنی و تکنیکی احساس نیاز نمی‌کنند
زرین دست: کتاب‌های منتشر شده در ایران را دنبال نمی‌کنم/ تکنولوژی دیجیتال نیاز به مطالعات فنی را کم کرده است
تقی‌پور: آشنایی درست اهالی سینما با دانش‌های فنی و تکنیکی باعث کاهش هزینه‌های تولید می‌شود
نظر شما