خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ چند دهه است كه ورزش‌های رزمی در کشور هواداران بسیاری يافته‌اند. اين ورزش‌ها و ورزشگاه‌هايشان جاي زورخانه‌ها و ورزش‌هاي زورخانه‌اي را گرفته‌اند. امروزه باشگاه‌های ورزشی کوچک و بزرگ به تعداد بسیاری در عموم شهرهای ایران وجود دارد که مشغول تربیت و پرورش ورزشکاران رشته‌هايي رزمي هستند كه اغلب ريشه در جهانبيني، فلسفه و مكاتب اخلاقي و عرفاني مشرق‌زمين دارند.

پرداختن به اين گونه ورزش‌ها در عرصه عمل و نظر، با انتقادها و محدوديت‌هايي مواجه بوده است. از يك سو بسیاری از کسانی که وارد فعالیت در این رشته‌ها می‌شوند، از تربیت اخلاقي مناسب برخوردار نیستند و به همین دلیل گاه مشکلات و معضلاتي اجتماعی را نیز موجب شده‌اند كه به كارگيري فنون این ورزش‌ها در جدال‌ها، نزاع‌ها و ايجاد فشار بر ديگران، يكي از پيامدهاي آن است.

از ديگرسو آشناسازي افراد با جهانبيني، فلسفه و مكاتب اخلاقي و عرفاني پشتوانه اين ورزش‌ها، شايد اين شبهه را براي دغدغه‌مندان دينگرا پديد آورد كه بيان اين مطالب، گونه‌اي تبليغ و ترويج اديان، مذاهب، مكاتب، فرقه‌ها، عرفان‌ها و شبه‌دين‌هاي ضداسلامي يا دست‌كم غيراسلامي باشد. از اين رو براي نمونه، كتاب‌هايي با اين موضوع‌ها با مشكل كسب مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مواجه‌اند و آنها كه مجوز مي‌گيرند نيز پس از حذف‌ها و جرح و تعديل هاي مكرر بوده است.

به تازگی کتابی با عنوان «داستان‌های حکمت‌آموز جامع» به قلم محمدرضا یحیایی با اين هدف منتشر شده است که رزمي‌كاران و ديگر افراد را از طريق حكمت‌ها و حكايت‌هاي آموزنده و اثرگذار با فلسفه و اخلاق يكي از معروفترين مكاتب معنوي شرقي آشنا کند. او در اين راه از منابع قرآني و روايي نيز بهره گرفته است. با یحیایی که خود ورزشکار و مربی هنرهای رزمی است و همچنین پژوهش‌هایي بسیار در حوزه مطالعات بینارشته‌ای دین و هنرهای رزمی داشته است گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

هدف اصلی شما از تالیف و انتشار این کتاب چیست؟
چند هدف را برای نگارش این کتاب درنظر داشتم؛ نخست این که در این کتاب سعی شده تمامی روش‌های مفید برای کسب خودشناسی و خداشناسی، به‌صورت قابل درک و فهم برای علاقه‌مندان، به‌ رشته تحریر درآید. دوم این که هنرجویان و علاقه‌مندان ورزش‌های رزمی با خواندن این کتاب متوجه شوند که منظور از هنرهای رزمی فقط مشت و لگد و بدنسازی و قدرت بدنی و یادگرفتن تکنیک و مبارزه نیستند؛ بلکه بُعد دیگری از وجود انسان است که در علوم «ذِن» مدفون شده و ما باید آن دفینه باارزش را از قعر چاه جهل و نادانی به بیرون و روشنایی بکشیم و در نهایت از آگاهی‌هایی که برایمان به ارمغان خواهد آورد، بیشترین استفاده را برای پیشرفت خود و اطرافیانمان ببریم.

همچنین با توجه به مطالعاتی که داشتم متوجه شدم، آنهایی که علاوه بر کسب معلومات مربوط به شغل خود، علوم «ذِن» را هم فرا گرفته و از آن در راه درست استفاده می‌کنند، به مراتب پیشرفتشان کاملتر و سریعتر از دیگران است. به‌ همین دلیل تلاش کردم با نگارش این کتاب، منبع مناسبی برای علاقه‌مندان این حوزه تهیه کنم. این کتاب می‌تواند مخاطب را به وادی و بُعد تازه‌ای از ورزش‌های رزمی هدایت کند.

تعریف شما از ذن چیست؟
ذن را به‌ صورتی ساده و قابل درک و فهم چنین معنا کرده‌اند: «ذِن یعنی تعمق در ماوراء اندیشه‌ها. رهایی از تمامی بندهای جهل و نادانی. پرورش خودآگاه و ناخودآگاه که ماوراء هرگونه دوگانگی و ریا و تزویر است.»

ذِن از واقعیت‌ها سخن می‌گوید، نه از تصورات به‌ظاهر منطقی. واژه ذِن از واژه سانسکریت «دهیانا = دیانا» (dhyana) گرفته شده که به نگارش چینی «چان» (chan) و به گویش ژاپنی «ذِن» (zen) خوانده می‌شود. این واژه در فرهنگ لغت فارسی در کشور ایران، برابر با «مراقبه»، «ژرف‌اندیشی» و یا «تفکر» معنی می‌شود.

ذِن دو راه و طریقت اساسی دارد: یکی «بودا»یِ هندی و دیگری «لائوتزو»یِ چینی. این مکتب حامل همه‌ بینش‌های این دو است. زمانی راه اشراق و کشف‌ و شهود «بودا» که «دهیانا» خوانده می‌شود، با راه «لائوتزو» که «تائو» (tao) بود، در یک‌ جا به یکدیگر رسیدند و خط سومی به‌ نام «ذِن» (zen) را به جهانیان عرضه کردند.

در سال 1373 نیز من ایده‌ای را با عنوان «ذِن جامع» مطرح کردم که حاوی نکات مثبت و مفید تکنیک‌های «دیانا»، «تائو» و «ذِن» در ترکیب با رهیافت‌های دین مبین اسلام و مکتب ائمه اطهار علیهم‌السلام است. «جامع» یکی از نام‌های خداوند متعال و همچنین نام دیگر قرآن‌کریم و یکی از نام‌های امام زمان (عج) است.

رابطه ذن جامع با دین چگونه است؟
این دو، رابطه‌ای بسیار تنگاتنگ و نزدیک دارند. هدف دین، نزدیک کردن انسان‌ها به خداوند متعال و هدف ذِن جامع، تفکر پیرامون خلقت مخلوقات، نعمت‌های الهی، هدف از خلقت مخلوقات و در نهایت روش صحیح رسیدن به خودشناسی و خداشناسی است. «ذِن جامع» یعنی الگوبرداری از بهترین مخلوقات خداوند متعال، که همانا پیامبران الهی (ص) و امامان معصوم (ع) هستند.

آیا کارکردهای ذن در دین يافت نمي‌شود؟
بر اساس ایده «ذن جامع» پیروان دین اسلام به‌ویژه مذهب حقه شیعه به درک عمیقتر و روشن‌تری از طریقت دانایی جامع (ذِن جامع) دست پیدا می‌کنند. خداوند، انسان را اشرف مخلوقات خلق كرد. آن گاه به انسان امر كرد كه به تمامی آفرينش خداوند از روی تفكر و تعمّق و تدبّر نگاهی ژرف داشته باشد، شايد كه رستگار شود. زمانی‌ كه خداوند به‌عنوان خالق، به مخلوق خودش دستور واضحی می‌دهد، پس تحمل و ظرفيت آن‌ را هم در نظر گرفته است. زمانی‌ كه انسان به خودش بینديشد كه از كجا آمده‌ و منظور از خلقتش چيست؟
یا اینکه بايد چه‌ كاری انجام دهد تا رستگار شود؟و... ديگر نمی‌تواند بی‌تفاوت و بی‌هدف در زندگی قدم بگذارد و به دام «روزمرگی» اسير شود.

البته خردمندترين مردم كسی است‌ كه مفيدترين و جامع‌ترين علوم را برای پيشرفت و آگاهی خود، از اهل فن آن علم، فرا بگیرد و در نزد خود گردآوری کند. کسی که چنین کاری انجام دهد به یقین «دانشمند» است و در ایده ذن جامع چنین موضوعی مطرح می‌شود.

داستان‌های کتاب زاییده تخیل خود شماست یا پیشتر به صورت شفاهی وجود داشته‌اند؟
داستان‌های موجود در این کتاب تماماً واقعی است و تعدادی در زمان‌های قدیم و برخی در زمان معاصر، برای بزرگان و استادان محترم اتفاق افتاده است. در مجموع، بیشتر این داستان‌ها برای شخص نویسنده در طول دوره کلاس‌های آموزشی، به ‌صورت‌های مختلف تجربه شده و نویسنده آنها را به‌صورت نثر ساده و روان و قابل درک و فهم برای همگان، به‌ رشته تحریر درآورده است.

آیا کتاب مجلدات دیگری نیز دارد؟
این کتاب، جلد اول، از مجموعه کتاب‌های «داستان‌های حکمت‌‌آموز جامع» است. به امید خداوند حکیم و دانا، در آینده‌ای نه‌ چندان دور، جلدهای بعدی آن نیز منتشر خواهد شد.

«داستان‌های حکمت آموز جامع: ذن جامع» نوشته محمدرضا یحیایی با شمارگان دو هزار نسخه در 472 صفخه به بهای 27 هزار تومان از سوی انتشارات نماد اندیشه منتشر شده است.