خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در راستای سلسله گفت‌وگوهای «بایسته‌های ترجمه و تفسیر قرآن» گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی داشته است. حجت‌الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی به مدت ده سال در درس خارج استادانی همچون آیات عظام فاضل‌ لنکرانی، مکارم شیرازی، معرفت، صالحی مازندرانی و وحید خراسانی حاضر شده و پایان نامه سطح چهارم حوزه (دکتری فقه) را گذرانده است. وی همزمان سطح چهارم رشته تخصصی تفسیر حوزه علمیه قم و دکتری علوم قرآن و حدیث واحد تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی را به پایان رسانده است. از فعالیت‌های علمی مهم او می‌توان به عضویت در هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیة و تدریس تفسیر و علوم قرآنی در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها و نگارش بیش از پنجاه کتاب و شصت مقاله اشاره کرد. همچنین نگارش و انتشار نخستین ترجمه جمعی قرآن با همکاری گروهی از استادان حوزه و دانشگاه در سال 1384 که حاصل 10 هزار ساعت کار علمی و 600 جلسه بحث جمعی بود و مورد استقبال قرآن پژوهان کشور قرار گرفت از دیگر کارهای اوست.

محمدعلی رضایی اصفهانی درباره بايسته‌هاي انواع ترجمه‌هاي قرآن  عنوان کرد: در ترجمه قرآن  ابتدا باید بدانیم که برای چه نوع مخاطبی می‌خواهیم قرآن را ترجمه کنیم چرا که ترجمه قرآن برای بزرگسال با ترجمه قرآن برای کودکان و نوجوانان متفاوت است.

وی ترجمه‌های قرآنی را به سه دسته اصلی تقسیم کرد و توضیح داد: دسته اول ترجمه‌های «تحت‌اللفظی» هستند که به صورت کلمه به کلمه انجام می‌شوند. در این نوع ترجمه هدف این است که مخاطب با لغات قرآن آشنا شود. از این ترجمه امروزه با عنوان ترجمه آموزشی یاد می‌شود چرا که بیشترین کاربرد آن در جلسات آموزش قرآن کریم و آشنایی مخاطب با واژگان قرآن است.

وی ادامه داد: ترجمه‌های آقای آیتی و بهرام‌پور از جمله این ترجمه‌ها هستند و البته مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم نیز دو سال گذشته ترجمه آموزشی قرآن را روانه بازار نشر کرده بود که در نمایشگاه قرآن کریم همان سال برگزیده شد.

رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم در ادامه به ترجمه‌های «جمله به جمله» از قرآن اشاره کرد و گفت: در این نوع ترجمه که نام دیگر آن ترجمه «هسته به هسته» است مترجم براساس قواعد زبان فارسی جملات عربی را به فارسی ترجمه می‌کند. تاکنون بیش از 90 ترجمه قرآنی صورت گرفته که نزدیک به 80 ترجمه آن در همین نوع می‌گنجد.

به گفته رضایی اصفهانی، ترجمه‌های آیت‌الله مکارم شیرازی، مجتبوی، خرمشاهی، فولادوند و ... از جمله این ترجمه‌ها هستند.

این قرآن پژوه درباره ترجمه‌های تفسیری (آزاد) توضیحاتی را داد و گفت: در این نوع از ترجمه مترجم یک خط قرآن را می‌گیرد و درباره آن چندین خط صحبت می‌کند؛ به عبارت دیگر این گونه از ترجمه، خلاصه از تفسیر قرآن و هدفش انتقال پیام قرآن به مخاطب است. ترجمه‌های فیض‌الاسلام و الهی قمشه‌ای در این دسته قرار می‌گیرند.

وی در ادامه درباره ترجمه‌های شعری و منظوم نیز اظهار کرد: در این دسته از ترجمه نیز نزدیک به 10 ترجمه قرآنی صورت گرفته که متناسب با فضای هنری و خاص انجام شده و از جمله این ترجمه‌ها می‌توان به ترجمه امید مجد از قرآن کریم اشاره کرد.

رضایی اصفهانی با تاکید بر ترجمه قرآن متناسب با مخاطب هدف گفت: امروزه باید ترجمه‌های قرآن براساس مخاطبان آن مانند کودکان و نوجوانان، هنرمندان، پزشکان، کیهان‌شناسان و ... صورت گیرد. چرا که به طور مثال قرآن 300 آیه درباره کیهان‌شناسی دارد و برهمین اساس مترجم می‌تواند متناسب با مخاطب موردنظرش قرآن را ترجمه کند.

وی ضمن انتقاد از افرادی که به ترجمه فراگیر و ملی از قرآن کریم معتقدند گفت: به عقیده من امروزه سخن گفتن از یک ترجمه ملی و جامع حرفی خام و نپخته است چرا که ما باید از ترجمه‌های متعدد و تخصصی با توجه به گروه مخاطبان و سن آنها و نیز موقعیت شغلی افراد سخن بگوییم.

وی تاکید کرد: امروزه باید تنوع ترجمه‌ها زیاد شود و صحبت از یک ترجمه جامع و ملی قابل قبول نیست. ترجمه قرآن از این مرحله عبور کرده است. شاید این نوع ترجمه برای دهه‌های قبل قابل استفاده بود اما امروزه که صحبت از مخاطب تخصصی است ما نیز باید به سمت ترجمه‌های تخصصی از قرآن کریم حرکت کنیم.

رضایی اصفهانی تاکید کرد: برای مخاطبان خارج از کشور نیز باید همین شیوه در پیش گرفته شود و ترجمه قرآن براساس نیازهای انواع مخاطبان صورت گیرد.