فراز و فرود شکلگیری شعر کمیک در ادبیات ایران/13
آقاجانی: شبکههای اجتماعی در تحول طنزپردازی نقش دارند
شمس آقاجانی، شاعر و پژوهشگر گفت: طنز در عصر ما بیشک کارکردهای زیادی داشته است. طنز چه در عصر مشروطه و چه در روزگار ما سلاحی مؤثر در دست شاعران و نویسندگان بوده و زمانی که هیچ نوع نوشتنی کارآیی نداشته، طنز کار خود را به درستی انجام داده است. این روزها هم فضای مجازی و شبکههای اجتماعی چون فیسبوک در تحول طنزپردازی در ایران سهم عمدهای دارند.-
این شاعر توضیح داد: این رویکرد همچنین در چند دهه اخیر بسیار بیشتر مورد توجه نویسندگان آثار خلاقه و اندیشهسازان قرار گرفت. امروز گویی بشر به سمتی حرکت میکند که اتخاذ زاویه پارودیک ضروریتر از هر زمان دیگری است.
شاعر مجموعه شعر «مخاطب اجباری» افزود: لابد همه ما این سطر معروف را شنیدهایم: «کارم از گریه گذشته است، بدان میخندم». شعر طنز یک ابزار واکنشی قوی است. این جمله هم به گمان من عصاره اندیشه انسانی ما بوده که در یک سطر متجلی شده و شبیه به ضربالمثل درآمده است. طنز به رغم ظاهر خنده دارش، ارتباطی نزدیک و رابطهای هستی شناسانه با وضع سیاسی موجود دارد.
نویسنده اثر پژوهشی «سخنِ رمز دهان» ادامه داد: طنز اغلب در جهت عکس عمل میکند و یک حرکت واکنشی است. طنز جدی اگرچه خندهآور ظاهر میشود، اما از یک نگاه عمیق و متأثر از شرایط نابسامان نشأت میگیرد. در ایران اتفاقاً این خاصیت برجستهتر از دیگر نقاط است. در مطبوعات و از زبان مردم دیگر کشورها میشنویم که میگویند ایرانیها وقتی گرفتار میشوند طنزشان بیشتر گل میکند. استفاده از شعر طنز و پارودی، امروز یکی از مشخصههای ما ایرانیها شده است. هر وقت که مصیبت و سختیها زیاد میشود، انگار موقعیت برای ظهور طنز بیشتر فراهم میشود. این را در نازلترین سطحش حتی در پیامکهایی هم که با هم رد و بدل میکنیم میتوانیم بفهمیم.
شاعر مجموعه شعر «گزارش ناگزیری» یادآور شد: تأثیر طنز در زمان مشروطه و بعد از آن در مطبوعات ایران زیاد بوده است. در زمان پهلوی نشریهای به نام «توفیق» چاپ میشد که به لحاظ محتوا هفتهنامه درخشانی به حساب میآمد. فرخی یزدی، میرزاده عشقی، ایرج میرزا و نسیم شمال، طنز و پارودی و کارآیی آن را به شیوههای مختلفی نشان دادند.
وی درباره طنزپردازان بعد از انقلاب گفت: یکی از مهمترین شاعران طنزپرداز بعد از انقلاب زنده یاد عمران صلاحی بود. البته کسانی چون ابوالفضل زرویی نصرآباد و دیگران هم در این حوزه فعال بودند. این روزها فضای مجازی و فیس بوک هم در رشد و گسترش شعر یا متون طنز سهم عمدهای دارد. یکی از موفقترین شاعران جوان در این عرصه علیرضا آدینه است. همچنین ریحانه ریحانی و آنا شکراللهی هم از عنصر طنز در این فضا به شکلی مؤثر و درست استفاده میکنند. این شعرها و نوشتهها اغلب در فضای مجازی با استقبال خوبی روبهرو میشود.
شمس آقاجانی متولد 1347، شاعر، نویسنده و منتقد ادبی است. از او پیشتر، در حوزه تئوری و نقد ادبی کتاب «شکلهای ناتمامی» از سوی نشر ویستار در سال 1384و «سخنِ رمزِدهان» توسط نشر سرزمین اهورایی در سال 1392 منتشر شده است. «مخاطب اجباری» و «گزارش ناگزیری» نام دو مجموعه شعر منتشر شده از سرودههای آقاجانی است.
نظر شما