پورعيسي به خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، گفت: سنت عملی موسیقی ایران تا حدود یک قرن پیش، به صورت شفاهی و سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شد. هر چند در رسالات قدیم موسیقی ایران برای نام‌گذاری نغمات از حروف ابجد استفاده می‌شده، ولي کاربرد عمده آن به توضیح مباحث نظری موسیقی نظیر دسته‌‌بندی سازها اختصاص داشته است.
وي ادامه داد: شیوه نت‌نویسی بر روی پنج خط حامل، در اواسط سده سیزدهم خورشیدی، همراه با موسیقی نظام به ایران وارد شد و در پی آن به تدریج تلاش‌هایی برای نوشتن موسیقی دستگاهی به وسیله این روش نت‌نگاری صورت گرفت.
پورعيسي توضيح داد: اسناد به جا مانده از این دوران حاکی از آن است که آلفرد لومر، غلامرضا مین باشیان، علینقی وزیری و مهدی‌قلی هدایت (مخبرالسلطنه)، نخستين کسانی بودند که اقدام به نوشتن موسیقی ایرانی با بهره‌گیری از این روش کردند. از بین این افراد تنها دو تن موفق شدند ردیف را به طور کامل ثبت کنند. از این رو باید نت‌نویسی این دو را به جهت جامعیت در نوشتن رپرتوار موسیقی دستگاهی دارای اهمیت بیشتری دانست.
وي با بيان اينكه نخستين فرد، علینقی وزیری بود که بین سال‌های 1286 تا 1290 خورشیدی، ردیف‌های روایت‌شده توسط دو استاد برجسته موسیقی «میرزاعبدالله» و «آقاحسینقلی» را نوشت، اظهار داشت: متاسفانه از سرنوشت این نت‌نگاری اطلاع چندانی در دست نیست. دومین ردیفی که به صورت کامل نوشته شد، مربوط به «مهدی‌قلی هدایت» است که نسخه اولیه و اصل دست‌نویس وی موجود و قابل استفاده است. این مجموعه با عنوان «هفت دستگاه موسیقی ایران» در واقع ردیف کامل موسیقی ایرانی برای ساز سه‌تار است که در حدود سال‌های 1294 تا 1299 براساس روایت و اجرای مهدی صلحی (منتظم‌الحکما) شکل گرفت.
پورعيسي بيان داشت: منتظم‌الحکما، این ردیف را نزد استادان خود میرزاعبدالله فراهانی و محمدصادق سرورالملک از نوازندگان چیره‌دست دوره قاجار فرا گرفته بود. در این اثر، ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی و متعلقات آنها به همراه تعدادی تصنیف، پیش‌درآمد و رنگ، با دقت و وسواس بسیار زیاد از لحاظ ثبت ملودی‌ها و همچنین تکنیک‌های اجرایی مختص سه‌تار، نت‌نویسی شده است. علايم خاص و دقت نظری که هدایت برای ثبت جزييات اجرایی به کار برده از امتیازات بارز این نگارش است.
وي افزود: در کتاب «ماهور به قلم مخبرالسلطنه» پس از توضیحاتی پیرامون ویژگی‌های این نت‌نویسی کوشش كردم تا با تمرکز بر دستگاه ماهور، شیوه خاص نت‌نویسی مهدی‌قلی هدایت مورد مطالعه قرار گیرد. در یکی از مباحث کتاب، نحوه اقتباس «موسی معروفی» از این ردیف هم بررسی شده است.
پورعيسي گفت: پژوهش انجام شده در این کتاب برگرفته و ادامه پایان‌نامه دوره کارشناسی‌ام است که در سال 1386 در دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران زیر نظر استاد داریوش طلایی انجام یافت.
وي اضافه كرد: بدون شک نت‌نویسی «مهدی‌قلی هدایت» از ردیف روایت شده توسط منتظم‌الحکما، یکی از میراث‌های ارزشمند مکتوب موسیقی ایرانی است که بررسی دقیق آن به روشن شدن نکاتی درباره موسیقی دستگاهی کمک فراوانی خواهد کرد. با نگاه باریک‌بینانه و پژوهشگرانه در این اثر و دیگر تالیفات هدایت در زمینه موسیقی، می‌توان به نکات مهمی از روش نوازندگی هنرمندان نسل‌های پیشین، اصطلاحات و عنوان‌های خاصی که امروزه استفاده نمی‌شوند، نحوه نوشتن گذشتگان به ويژه مدال موسیقی و گوشه‌ها، و اطلاعاتی درباره گوشه‌ها، تصانیف و ضربی‌های مهجور دست یافت.
به گفته پورعيسي، كتاب «ماهور به قلم مخبرالسلطنه» از سوي موسسه تاليف، ترجمه و نشر آثار هنري(متن) منتشر خواهد شد.
دوشنبه ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۰ - ۱۰:۵۳
سمن پورعيسي با نگاهي بر نت‌نويسي مهدي‌قلي هدايت از هفت دستگاه موسيقي، كتاب «ماهور به قلم مخبرالسلطنه» را نوشت.\
نظر شما