به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، بنياد ايران‌شناسي، بنايي با معماري سنتي، اسلامي و پنجره‌هايي با شيشه‌هاي رنگي است كه چشم هر گردشگري را به خود جلب مي‌كند. بر ديوارهاي اين ساختمان كتيبه‌هايي از آيه‌هاي قرآن، سروده‌هاي شاعران، نام ادبا و انديشمندان بزرگ ايران خودنمايي مي‌كند. حياط اين محوطه با انبوهي از گل‌هاي رنگارنگ و زيبا آراسته شده و جلوه‌اي خاص به راه‌هاي منتهي به ساختمان مي‌دهد.

كتابخانه تخصصي بنياد ايران‌شناسي شامل بانك‌هاي اطلاعاتي، منابع مكتوب، موزه و مركز اسناد است و تعداد قابل ملاحظه‌اي از مراجع اسناد، مدارك، اشيا مختلف و مرتبط با مباحث و زمينه ايران‌شناسي را در بردارد. اين بنياد براي تحقق اين هدف‌ها در سال 1376 تاسيس شده است تا به همت دانشمندان فرهيخته در اين مسير گام‌هايي ارزشمند فرا پيش نهد.

بنياد ايران‌شناسي براي ارج نهادن به قدمت فرهنگ و تمدن ايران فعاليت مي‌كند، اين بنياد برنامه‌هاي خود را بر اساس چهار فعاليت عمده ايران فرهنگي- تاريخي، ايران‌زباني (زبان فارسي، زبان‌هاي ايراني،‌گويش‌ها و لهجه‌ها)، ايران جغرافيايي و ايران در تعاملات جهاني استوار كرده است.

فعاليت‌هاي بنياد ايران‌شناسي شامل تحقيقات، آموزش، ‌تهيه وسايل و ابزار پژوهشي، آموزشي و اطلاع‌رساني است و مي‌توان اين بنياد را موسسه‌اي علمي پژوهشي دانست كه كليه فعاليت‌هاي آن در چارچوب ضوابط، قوانين و مقررات پژوهشي مصوب وزارت علوم و تحقيقات و فناوري انجام مي‌گيرد.

ايران‌شناسي به عنوان قلمرو اصلي و اساسي فعاليت‌ها و مطالعات گوناگون است و تحقيقات بنياد شامل كليه مباحث و مسايل مربوط به جلوه‌هاي گوناگون فرهنگ و تمدن ايراني مي‌شود. كوشش در ساماندهي فعاليت‌ها و گسترش آنها به منظور شناختن و شناساندن جلوه‌هاي تمدن و فرهنگ ايران اسلامي و تاريخ آن از مقاصد اصلي بنياد ايران شناسي به‌شمار مي‌رود.

درباره تاريخ،‌ زبان، تمدن، فرهنگ، هنر، معماري، صنعت، شيوه زندگاني فردي و اجتماعي، چگونگي تفكر، آداب و رسوم و آيين‌هاي ايران‌باستان در دو سده گذشته تحقيقات نسبتا گسترده‌اي انجام شده و بنياد بر آن است تا به شناختن و شناساندن اين جلوه‌ها در بخش پرمايه تمدن و فرهنگ اسلامي و تاريخي آن بيشتر كوشش كند.

‌پردازش و عرضه اسناد و مدارك مربوطه به ايران، ايرانيان و ايران‌شناسي، اشيا و مجموعه‌هاي هنري و موزه‌هاي تاريخي،‌ همكاري با آن دسته از موسسات و انجمن‌هاي دولتي و بخش خصوصي كه با اهداف و وظايف ايران‌شناسي ارتباط دارند، ‌ايجاد شبكه اطلاع‌رساني و نوارهاي صوتي و تصويري و لوح‌هاي فشرده در زمينه ايران‌شناسي، برنامه‌ريزي جهت ارتقاي كيفي و كمي مطالعات و تحقيقات ايران‌شناسي و برگزاري همايش‌هايي در اين راستا، ‌انجام امور انتشاراتي از قبيل تأليف، ترجمه و چاپ كتاب، انتشار فصلنامه تخصصي ايران‌شناسي و نيز تدوين گزارش سالانه و دو سالانه ملي و بين‌المللي پژوهش ايران‌شناسي از جمله اهداف بنياد ايران‌شناسي به‌شمار مي‌رود.

نگاهي به كتابخانه بنياد ايران‌شناسي
کتابخانه بنياد ايران‌شناسي، طبق وظايف تعريف شده در اساسنامه بنياد، يک کتابخانه تخصصي است که به گردآوري و پردازش کتاب‌ها، اسناد، مدارک و رسانه‌هاي معتبر درباره ايران و ايران‌شناسان از ديرباز تاکنون و از سراسر جهان مي‌پردازد و آن‌ها را به فرهيختگان، دانش پژوهان و دانشجويان علاقه‌مند به مباحث ايران‌شناسي عرضه مي‌كند.
کتابخانه اصلي بنياد ايران‌شناسي در تهران واقع شده است. با توجه به اهميت و گستردگي اطلاعات، مدارک و اسناد در مناطق مختلف ايران و نظر به لزوم فراهم‌آوري تسهيلات پژوهشي براي پژوهشگران و دانشجويان هر منطقه، بنياد ايران‌شناسي، سيزده کتابخانه در شعب استاني خود (آذربايجان شرقي، آذربايجان غربي، اردبيل، ايلام، بوشهر، چهارمحال و بختياري، سيستان و بلوچستان، قزوين، کرمانشاه، کهگيلويه و بويراحمد، لرستان، مرکزي و يزد) داير كرده است.

مجموعه آثار بنياد ايران‌شناسي
91705 جلد كتاب با 67239 عنوان، 82397 كتاب به زبان‌هاي فارسي و عربي با 61145 عنوان، 9308 جلد كتاب به زبان‌هاي لاتين، انگليسي، فرانسه، روسي، تركي، گرجي و... با 6094 عنوان، 2171 مجله به زبان فارسي و عربي، 237 مجله لاتين، 1839پايان‌نامه كارشناسي ارشد و دكتري، 1421 پايان‌نامه به زبان فارسي، 418 پايان‌نامه به زبان لاتين، 2693 گزارش‌هاي ايران‌شناسي به زبان فارسي و 1410 طرح‌هاي پژوهشي به زبان فارسي، 192 چاپ سنگي و 15827 مقاله به زبان فارسي از آثار مجموعه كتابخانه‌ بنياد ايران‌شناسي در اين بخش به‌شمار مي‌رود.

در بخش مركز اسناد، ديداري و شنيداري نيز 5415 فيلم، 3105 لوح فشرده، 1372 عكس، 2424 اسلايد، 1564 پوستر، 854 نقشه، 434 بروشور، 3226 كارت پستال، 1577 عكس ديجيتال و 127 سند گردآوري شده است.

خدمات و فعاليت‌هاي کتابخانه در راستاي اهداف بنياد به چند بخش عمده تقسيم مي‌شود كه از جمله مي‌توان به تهيه و گردآوري منابع، آماده‌سازي و سازماندهي منابع، استفاده از اينترنت براي تسهيل مطالعه‌کنندگان، خدمات و فعاليت‌هاي اطلاع‌رساني، امانت مواد و منابع به متقاضيان تالار مطالعه اشاره كرد.

بانک‌هاي اطلاعاتي كتابخانه بنياد ايران‌شناسي
در اين بخش به مراجعان كتابخانه امكانات جست‌وجو از اطلاعات و بانک‌هاي موجود ارايه مي‌شود. اين امكانات عبارتند از بانک مطالعات ايران‌شناسي (داده‌هاي اين بانک به منظور آگاهي پژوهشگران از مطالعات انجام يافته در داخل و خارج کشور، فراهم آمده است.) اين بانک، بيش از 396 هزار عنوان کتاب، مقاله و پايان‌نامه فارسي و لاتين، طرح‌هاي تحقيقاتي، اسناد تاريخي، فيلم‌هاي سينمايي و مستند، بازي‌هاي محلي و... در موضوعات مختلف مربوط به ايران است. 

همچنين بانک اطلاعات نمايه شامل لوح فشرده نمايه، حاوي متن مقالات، نقد آثار و گفت‌وگوهاي مندرج در مطبوعات کشور در موضوعات مختلف و معرفي بانک کتابخانه و ساير بانک‌هاي اطلاعاتي بنياد به مراجعان و ميهمانان از ديگر خدمات اين كتابخانه به شمار مي‌آيد.

تعامل با کتابخانه‌هاي استاني بنياد ايران‌شناسي
اهداي کتاب به کتابخانه‌ها، کمک به کتابخانه‌ها براي آماده‌سازي و سازماندهي مواد و منابع، ارائه مشاوره و راهنمايي در زمينه‌هاي خدمات کتابخانه‌اي از جمله فعاليت‌هاي بنياد با كتابخانه‌هاي شعب خود در استان‌هاست.

جست‌وجوي اطلاعات و مدارک
اطلاعات و مدارک گردآوري شده، از طريق پايگاه‌ها و رايانه‌هاي مستقر در تالار مطالعه قابل بازيابي است كه بانک اطلاعات کتابخانه، بانک مطالعات ايران شناسي، بانک کتاب‌شناسي ايران، بانک سازمان‌هاي اداري و تقسيمات کشوري در يکصد سال اخير، بانک اطلاعات بنادر و جزاير خليج فارس و درياي عمان، بانک جامع اماکن مذهبي و آييني ايران و بانک ايران زمين در دسترس علاقه‌مندان و مخاطبان به فرهنگ و تمدن ايران را شامل مي‌شود.

تازه‌هاي كتاب كتابخانه بنياد ايران‌شناسي
به تازگي نيز كتاب «گزيده مقالات و اخبار روزنامه‌هاي مهم درباره خليج‌فارس» به كوشش بنياد ايران‌شناسي منتشر شده است. اين كتاب از مجموعه اسناد و مدارك خليج‌فارس است و رويدادهاي تاريخي خليج فارس را در سال‌‌هاي 1253 تا 1320 هجري شمسي بررسي مي‌كند. اين كتاب به كوشش اميرهوشنگ انوري زير نظر حسن حبيبي؛ رئيس بنياد ايران‌شناسي آن را تدوين كرده است.

نويسنده اين كتاب روزنامه يا كانون‌هاي مطبوعاتي را با توجه به كميت و كيفيت مطالب آنها نسبت به خليج ‌فارس، طي دوره زماني مورد نظر در پنج بخش دسته‌بندي مي‌كند و نخست به روزنامه «حبل‌المتين» مي‌پردازد. حبل‌المتين از جمله روزنامه‌هاي نادري است كه در كلكته هند منتشر ‌شده و يكي از كانون‌هاي بزرگ و مهم اطلاع رساني در جهان روزگار خود بوده است. 

اين روزنامه سي‌و هفت سال در تاريخ مطبوعات فارسي زبان، در ايامي كه روزنامه‌ها چون قارچ مي‌روييدند و به سرعت از پاي درمي‌آمدند، نقش بسيار مؤثر و مفيدي ايفا كرده است. حبل‌المتين را مي‌توان آيينه تمام نماي تحولات و اخبار اجتماعي، اقتصادي و سياسي خليج فارس دانست.

«بررسي تاريخي،‌ سياسي و اجتماعي اسناد بندرعباس» عنوان كتابي از مجموعه اسناد و مدارك خليج ‌فارس است كه اسناد تاريخي بندرعباس را در يك فاصله صد ساله بررسي مي‌كند. اين كتاب تاريخي، پژوهش و تحقيق دكتر حسن جيبي و محمدباقر وثوقي است كه به كوشش بنياد ايران‌شناسي منتشر شده است.

تاريخ بندرعباس از آغاز شكل‌گيري اين بندر در دوره صفويه مورد توجه قرار گرفته است و شاه‌عباس در تبديل يك نقطه كوچك به يك منطقه سياسي، تجاري و اجتماعي و ايجاد شهري به همين نام سهم مهمي داشته است. رونق و انحطاط اين منطقه در اين دوره مقدمه‌اي براي شناختن تحولات بعدي آن در دوره قاجار است. البته فاصله سقوط اصفهان و برآمدن حكومت قاجار نيز به عنوان دوره واسط بايد مدنظر قرار گيرد.

پژوهشگر در اين كتاب نكات عمده تاريخي دوره صفوي و پس از آن به عنوان دوره ايجاد و انحطاط، بندرعباس پيش از دوره قاجار مورد بررسي قرار مي‌دهد. پژوهش اصلي كتاب مربوط به گزارش وضعيت بندرعباس در دوره قاجار است. در اين دوره، حضور قدرت‌هاي خارج از منطقه با مسايل مربوط به بندرعباس در مرحله پيش از دوره ناصري و حوادث و وقايع مرحله بعد يعني ناصري و مظفري را دربرمي‌گيرد.

كتابخانه‌اي براي كودكان و نوجوانان
كتابخانه كودكان نيز زيرمجموعه كتابخانه بنياد ايران‌شناسي است كه كتاب‌هاي كودكان و نوجوانان را گردآورده و به كودكان و نوجوانان خدمات مي‌دهد. گردشگران داخلي و خارجي كه كودكان و نوجوانان خود را نيز در سفر همراه مي‌كنند مي‌توانند از منابع كتابخانه در زمينه‌هاي مختلف بهره گيرند.