یکشنبه ۹ خرداد ۱۳۸۹ - ۰۹:۳۰
آشنايي با شخصيت كوروش در منابع اسلامي

دكتر احمد پاكتچي در همايش «كوروش هخامنشي و ذوالقرنين» گفت: كوروش، بزرگترين فرمانرواي سلسله هخامنشي، آن اندازه كه امروز شناخته است، در طي سده‌هاي گذشته شخصيتي آشنا نبوده است اما نام كوروش از نخستين نوشته‌هاي عصر اسلامي در منابع متنوع ديني و تاريخي ثبت شده است.

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، مركز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي در مطالعات و تحقيقات مربوط به تاريخ و فرهنگ ايران و اسلام، سمينار پژوهشي ذوالقرنين و کوروش هخامنشي را برگزار كرد تا به هويت ذوالقرنين در قرآن مجيد و احتمال تطبيق آن با مصاديق و منابع تاريخي نگاهي نو بيفکند. 

اين مركز در مطالعات و تحقيقات مربوط به تاريخ و فرهنگ ايران و اسلام، با همين ديدگاه مي‌کوشد حلقه‌هاي استوار پيوندهاي فرهنگي و تمدني بين ايران پيش و پس از اسلام را با يکديگر و با آنچه از متن و بطن اسلام برخاسته است، بازسازي کند و در جاي خود قرار دهد. 

در نشست سوم همايش «كوروش هخامنشي و ذوالقرنين» كه رياست جلسه را دكتر سيد صادق سجادي بر عهده داشت، دكتر احمد پاكتچي درباره «آشنايي با شخصيت كوروش در منابع اسلامي» سخن گفت و در ادامه افزود: كوروش، بزرگترين فرمانرواي سلسله هخامنشي، آن اندازه كه امروز شناخته است، در طي سده‌هاي گذشته شخصيتي آشنا نبوده است. 

وي افزود: با اين وجود نام كوروش از نخستين نوشته‌هاي عصر اسلامي در منابع متنوع ديني و تاريخي ثبت شده است. بخش مهمي از آن‌چه درباره وي مي‌دانيم برگرفته از خوانش كتيبه‌ها، تحليل داستان‌هاي نيمه تاريخي يوناني و به طور كلي پژوهش‌هاي جديد تاريخي است. 

اين استاد دانشگاه گفت: منابع متقدم تفسيري تا سده سوم هجري، بيشتر بر داده‌هاي يهود درباره كوروش و به خصوص كتاب عهد عتيق متكي هستند. از اواخر سده سوم هجري، دو طيف ديگر كه برگرفته از منابع يوناني و اساطير باستاني ايران است، به شرح زندگي كوروش راه مي‌يابند. از قرن هفتم هجري، برخي از مورخان مسيحي عربي‌نويس، با استفاده از منابع يوناني، زمينه بسط داستان كوروش را فراهم مي‌آورند. 

سپس دكتر شهرام خداورديان درباره«مجمع البحرين وجوب و امكان؛ تاملاتي فلسفي و تاويلي بر اسطوره ذوالقرنين» سخن گفت كه خوانش قصه قرآني ذوالقرنين، معطوف به ارايه تاويل قصه مذكور است. مبناي اين خوانش نيز برجسته‌سازي اجزاي قصه به قصد درك تعامل ديالكتيكي اين اجزاء با كل متن است. 

وي افزود: اما درك اين ديالكتيك جزو و كل، نه تنها ابزاري براي خوانش تاويلي متن است، بلكه ناظر به يكي از جنبه‌هاي مقام فوق تاريخي است كه قرآن كريم از صاحب آن به ذوالقرنين ياد مي‌كند. البته بررسي اين تناظرات و قرابت‌ها، بايد در انطباق و بر اساس خوانشي اسطوره محور، و نه تاريخ محور، صورت گيرد. 

رضوان مساح سخنران بعدي همايش «كوروش هخامنشي و ذوالقرنين» بود، وي نيز درباره «ذوالقرنين‌ها و بررسي واژه ذوالقرنين از ديدگاه زبان‌شناسي تاريخي» صحبت‌هايش را آغاز كرد و گفت: ذوالقرنين نامي آشنا براي همه كساني است كه در حوزه علوم قرآني يا تاريخ به پژوهش پرداخته‌اند. علاوه بر قرآن، نام ذوالقرنين را در بسياري از احاديث مي‌يابيم. اگر چه در ارزش و اعتبار تاريخي و صحت و سقم بعضي از آن‌ها ترديد باشد. 

وي افزود: گردآوري وجوه تسميه اين نام يا لقب، كاري سخت و گاه ناممكن است. چرا كه باز ممكن است بتوان در گوشه وكناري وجه ديگري به دست آورد. علاوه بر اين از آن‌جا كه افراد بسياري در زمان‌هاي گوناگون به اين نام نامزد شده‌اند، طبيعي است كه ذوالقرنين را در فاصله‌هاي زماني بس ناهمگون بيابيم. 

اين استاد دانشگاه گفت: به هر حال تا آن‌جا كه من جست‌وجو كرده‌ام، بيست و دو تن ذوالقرنين ناميده شده‌اند. برخي از آن‌ها عبارتند از ابوبكر حميري، اسكندر رومي، اسكندر يوناني، خشايارشا، داريوش اول، داريوش سوم، ضحاك، عياش، فريدون پيشدادي، كوروش كبير، مرزبان مصري و... 

سپس ناهيد غني درباره «كوروش هخامنشي برگزيده يا پادشاه» سخن گفت كه ساليان متمادي است كه مفسران كوشيده‌اند تا ذوالقرنين را كه ذكر او در قرآن آمده است، با يكي از شخصيت‌هاي تاريخي تطبيق دهند. برخي او را كسي جز اسكندر مقدوني ندانسته‌اند و جمعي ديگر معتقدند كه وي از پادشاهان يمن بوده است. در اويل قرن بيستم، ابوالكلام آزاد نظريه جديد خود را مبني بر اين كه ذوالقرنين همان كوروش كبير است، ارايه داد. 

وي افزود: او بر اساس شواهد باستان‌شناختي، زبان‌شناختي و با استناد به تورات، كوشيد دلايل خود را مستدل كند. اما نظريه او با مخالفت‌هايي مواجه شد. از آن جمله امير توكل كامبوزيا، ذوالقرنين را امپراتور چين و باني ديوار چين دانست. به هر حال اين نام از زمان خود تا كنون همواره كانون توجه طيف وسيعي از افراد بوده است، از پيامبران بني اسراييل و پيروان اديان بين النهرين تا سياستمداران و محققان در طول اعصار تا به امروز. 

سخنران بعدي نشست دكتر علي غضنفري بود كه درباره «مديريت هوشمند و ذوالقرنين، كوروش بزرگ» سخن گفت و افزود: در دنياي مديريت نوين و بسي ژرف‌تر، در دنياي مديريت آتي، ساختار و سازماندهي تازه‌اي لازم است تا مديريت و رهبري بتواند در كنار نوآوري‌هاي پياپي و برنامه‌ريزي شده، زمينه‌هاي انسان محوري را هم زمان با توسعه و افزايش بهره‌وري از طريق همدلي، مشترك‌انديشي و ارزش‌آفريني پديد آورند. 

وي افزود: مديريت هوشمند به همه آن‌چه كه گفته شد مي‌پردازد و براي از بين بردن تدريجي مديريت فردگرا و از بالا به پايين، مديريت مشترك و از پايين به بالا را به نمايش مي‌گذارد. شگفت‌آور است كه 550 سال پيش از ميلاد مسيح، كوروش بزرگ اجزاي مديريت هوشمند را شناخته و به كار گرفته است. 

در حاشيه همايش «کوروش هخامنشی و ذوالقرنين» نمايشگاهی از 140 عنوان کتاب موجود در کتابخانه مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی درباره کوروش و ذوالقرنين و موضوعات مرتبط، به زبان‌های فارسی و اروپايی به نمايش درآمد.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها