از تعداد 12 کتابفروشی مشارکت کننده در این طرح از استان اردبیل، 3 کتابفروشی از شهرستان مشگین‌شهر بودند که البته تنها یک کتابفروشی پیشتر تجربه مشارکت در این طرح را داشت. همچنین تنها کتابفروشی شهرستان پارس‌آباد که در این طرح شرکت کرد، اعلام کرد که هشتمین دوره حضور در این طرح را تجربه می‌کند. به این ترتیب، 9 کتابفروشی از مرکز استان اردبیل در تابستانه کتاب حضور یافته بودند که اغلب آنها برای نخستین بار در طرح تخفیف کتاب مشارکت داشتند.
آغاز دیرهنگام تبلیغات تابستانه در اردبیل
آنچه این بار در اجرای طرح خرید کتاب با تخفیف، شاهدش بودیم، بی‌اطلاعی بخش زیادی از شهروندان اردبیل از اجرای چنین طرحی بود؛ به زعم کتابفروشان و خریداران کتاب، آغاز دیرهنگام تبلیغات این طرح و البته کم‌رنگ بودن آن در فضاهای گسترده اطلاع‌رسانی، ضعف بزرگی برای این طرح به شمار می‌آید چرا که قرار است این طرح‌ها به کتابخوانی و ارتقای سرانه مطالعه در وانفسای اقتصادیِ نه‌چندان مطلوب خانواده‌ها در شرایط فعلی، کمک کنند.
نمایشگاه کتاب شریعتی در اربیل از جمله مراکزی است که در سال 1372 تأسیس شده و در یکی از مراکز پرتردد شهر، تقریباً برای هر نوع سلیقه‌ای کتاب دارد. «امین اعلایی» متصدی فروش این مرکز از استقبال مشتریان در ایام برگزاری طرح تابستانه کتاب از این کتابفروشی ابراز رضایت کرد و گفت: چند روز پیش از اجرای طرح با ارسال پیامک از راه پنل پیامکی و نیز در صفحات اجتماعی مربوط به کتابفروشی خودمان، اقدام به تبلیغ برای آن کردیم که بر میزان استقبال افزود تا جایی که اعتبار پیش‌بینی شده در روز پنجم اجرای طرح پایان یافت و با هماهنگی معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، این اعتبار به دوبرابر افزایش یافت.
وی افزود: این اتفاق در دور نخست حضور فراتر از حد انتظار بود؛ با این حال تقاضای تمدید زمان طرح را داشتیم که از سوی خانه کتاب مورد موافقت قرار نگرفت و با اطلاع اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تصمیم گرفتیم به صورت مستقل تا دو روز بعد از اتمام طرح، آن را به اختیار و مسئولیت خودمان در نمایشگاه شریعتی ادامه دهیم و اجرا کنیم.
«اعلایی» متوسط ثبت سفارش خرید از کتابفروشی شریعتی را 50 نفر در روز اعلام کرد و افزود: برخی پس از اطلاع مردم از اجرای این طرح و حضور آنها در کتابفروشی، کتاب‌هایی را که مدنظر داشتند اما قصد قبلی خریدشان را نداشتند، خریداری کردند.
بهتر بود شروع اجرای طرح در سراسر کشور همزمان باشد
«مهدیه امامی» مدیر کتابفروشی اورنگ اردبیل نیز که در سالگرد دوسالگی تأسیس این کتابفروشی، چهارمین دور حضور خود را در این طرحهای حمایتی نجربه می‌کرد، معتقد است: بهتر بود آغاز در تهران و شهرستان‌ها، همزمان باشد اما پایان محدودی برای آن در نظر گرفته نشود و تا پایان اعتبار، فرصت فروش داشته باشند به‌ویژه این بار که تبلیغ از سوی برگزارکننده ضعیف بوده و وُسع مشارکت‌کننده نیز گستردگی چندانی نداشته است.
از «حمیدرضا پرنیا» مدیر کتابفرشی بهروز، علت غیبت این کتابفروشی را جویا شدم که وی تصریح کرد: با حدود 50 سال پیشینه فعالیت در این خصوص، این بار به سبب مشکل پروانه کسب، موفق به ثبت نام در سامانه نشدیم و از طرح باز ماندیم.
مشکل تکراری مراجعه افراد ناشناس با کارت‌های ملی مختلف به کتابفروشی‌ها!
رعنا ستاری همسر آقای پرنیا هم که خودش کتابفروشی مولانا را در اردبیل راه‌اندازی کرده است، با تصور جبران غیبت کتابفروشی بهروز که در دوره‌های پیشینِ طرحهای تخفیف کتاب حضور فعالی داشته و گاه در چند روز نخست، ظرفیت فروش آن تکمیل می‌شده است، برای اولین بار در این طرح شرکت کرد اما می‌گوید که در قیاس با تجربه مشترکی که با همسرش در کتابفروشی بهروز داشته است، از دوره اخیر راضی نیست؛ چرا که با توجه ساعات پایانی طرح، هنوز اعتبار تخصیصی را تمام نکرده است.
پرنیا به نکته عجیبی اشاره کرد؛ «اغلبِ افراد کتابخوان، مشتری دائمی ما هستند و بر این اساس، بیشتر آنها را می‌شناسیم اما در مدت برگزاری طرح تابستانه کتاب، مراجعان ناشناسی داشتیم که با تعداد مختلفی کارت ملی، انتظار ثبت کتاب داشتند به شرط آنکه بتوانند یک کتاب مجانی ببرند بی‌آنکه خرید واقعی صورت گیرد که طبیعتاً چنین تقلبی را نپذیرفتیم؛ چراکه آن را اجحاف در حق کتابخوان‌هایی می‌دانستیم که مطالعه بخشی از برنامه همیشگی آنهاست.
در مجموع می‌توان گفت اکثر قریب به اتفاق کتابفروشی‌ها از اینکه در طرح تابستانه کتاب 98 مشارکت کرده بودند، ابراز رضایت می‌کردند، به این دلیل ساده که همین میزان تخفیف سبب افزایش آمار مشتریان نسبت به دیگر روزهای عادی شده است و همین رضایت خاطر، دلیل موجهی برای حضور دوباره و چندباره آنها و کتابفروشی‌ها در طرحهای بعدی خواهد بود.
در این باره، اعلایی، متصدی فروش نمایشگاه کتاب شریعتی معتقد است: نمایشگاه کتاب شریعتی به مناسبت‌های مختلف در سال‌های پیشین، طرحهای تخفیفی برای مشتریان خود لحاظ کرده است و به طور قطع در طرح‌هایی که از سوی نهادهای دولتی نیز اجرا می‌شود، مشارکت خواهد داشت.
بیشترین فروش تابستانه کتاب در اردبیل را کتاب‌های داستان و رمان به خود اختصاص دادند
بیشترین آمار فروش را در طرح تابستانه کتاب 98 در اردبیل، کتاب‌های داستان و رمان، کودک، روانشناسی و موفقیت و با کمی فاصله شعر، تاریخ و عرفان به خود اختصاص دادند و در همین راستا نظر بیشتر کتابفروشان این است که کتاب‌های بیشتری شامل طرح تخفیف شود.
یکی از نکاتی که ذهنم درگیر کرده بود، وضعیت حضور مسئولان در کتابفروشی و خرید کتاب از آنها بود. پاسخی که تقریباً عموم کتابفروشی‌ها به این پرسش دادند، یا منفی بود و حکایت از غیبت آنان داشت، یا اگر حضوری در کار بوده است، از سوی مدیران و معاونان اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی برای بررسی چگونگی اجرای طرح و بازخورد آن بوده است؛ مگر کتابفروشی‌هایی مثل «دکتر بوک» که در مسیر رفت و آمد دانشجویان و دانشگاهیان قرار دارد و اساتید دانشگاهی را میزبانی کرده است.
رضایت مشتریان از اجرای طرحهای خرید کتاب با تخفیف
همچنین در یک برآورد کلی می‌توان گفت که مشتریان نیز از چنین طرحهای تخفیف‌داری برای خرید کتاب، رضایت دارند. «محمود مهدوی» از نویسندگان مطرح استان اردبیل در این باره گفت: در این برهوت فرهنگی، «تابستانه کتاب» طرح خوبی است؛ بیشتر ما عاشق تخفیف و چانه‌زنی هستیم اما جدای از این قضیه، چنین طرح‌هایی قطعاً خانواده‌ها را تشویق و تحریک به خرید کتاب خواهند کرد و در غوغای میان سریال‌های رنگارنگ کره‌ای و ترکیه‌ای و ...، ذهن و تخیل و اندیشه خانواده‌ها و کودکان را به کار خواهد انداخت چرا که هیچ چیزی، با تأکید می‌گویم هیچ چیزی جای مطالعه و کتابخوانی را نخواهد گرفت.
به گفته «میلاد دهقانی» مدیر کتابفروشی حکیم، مشتری همیشه در پی تخفیف است و هرچقدر هم قیمت پایین‌تر بیاید، رضایت کامل حاصل نمی‌شود.
به اعتقاد «امامی» و «دهقانی»، افراد کتابخوان همیشه بخشی از سبد خانوار را به کتاب اختصاص می‌دهند و چنین طرح‌هایی به نوعی مشوق محسوب می‌شوند اما برای جذب افراد کتاب‌نخوان، باید طرح‌ها و برنامه‌های دیگری در نظر گرفته شود.
آنهایی را که تمکن مالی دارند ولی کتاب نمی‌خرند، باید با شیوه‌های دیگری به کتابفروشی‌ها کشاند
«امامی» در این باره اذعان کرد: کتاب‌دوستان بسیاری هستند که اگر توان خرید نداشته باشند، با امانت گرفتن از کتابخانه و دوستان یا تهیه نسخه پی دی اف، نیاز خود را برطرف می‌کنند اما درمقابل کسانی هم هستند که با وجود تمکن مالی، جذب کتاب و مطالعه نمی‌شوند؛ پس لازم است طرحهای دیگری برای این دسته از مخاطبان مورد بررسی قرار گیرد.
یکی از گلایه‌های مطرح از سوی فروشندگان و خریداران کتاب، اختصاص تخفیف 15 درصدی به کتاب‌های ترجمه شده بود؛ چرا که بیشتر کتاب‌های موجود در بازار، ترجمه‌ای است و اغلب، موضوعات متنوعی هم دارند که برخی کتاب‌های تألیفی از چنان تنوعی برخوردار نیستند.
پرسش بعدی دیگر، جست‌وجوی کتاب بر حسب اعتبار انتشاراتی یا نویسنده و مترجم خاص بود که اغلب کتابفروشی‌ها اظهار کردند کتابخوان‌های حرفه‌ای در این قضیه وسواس دارند و حتماً با مشخصات کامل، کتابی را درخواست می‌کنند و اساس تهیه و ارائه آثار بر همین اصل بوده است.
اما گلایه بیشتر کتابفروشان در اردبیل، قیمت بالای کتاب در پی افزایش نرخ کاغذ بود و اینکه همین موضوع سبب کمتر شدن گرایش به کتاب و در پی آن، اُفت مطالعه شده است و «تخفیف 15-25 درصدی هم حتی گرهی از این کلاف پیچیده باز نمی‌کند».
در مصاحبت با کتابفروشی‌ها، نظرات جالب توجهی مطرح شد. «اسماعیل افقهی»، مدیر کتابفروشی مدنیت مشگین‌شهر گفت: اگر این طرح در طول سال و به صورت مداوم در راستای حمایت از کتابفروشان و خوانندگان کتاب انجام شود، بهره‌وری مناسب‌تری خواهد داشت تا مثلا یک هفته در سه ماه.
«محمد بهرامی»، کتابفروش مشگین‌شهری نیز خواهان ارائه پوسترهای مربوط به طرح از سوی خانه کتاب شد که البته بیشتر مشارکت‌کنندگان نیز چنین درخواستی را برای گسترش بیشتر تبلیغات شهری و حتی تبلیغ بیشتر در فضاهای رسانه‌ای وسیع‌تری چون صدا و سیما داشتند.
«منیژه جابر صفار» مدیر کتابفروشی «دکتر بوک» اردبیل نیز افزایش مدت زمان طرح، شمول بیشتر کتب، تکرار طرح در مناسبت‌های مختلف سال و افزایش سقف خرید برای هر فرد را در افزایش راندمان و بهره‌وری این طرح و طرحهای مشابه مؤثر دانست.
«وارث میرزایی» مدیر کتابفروشی «دانشجو» از پارس آباد نیز گفت: بهتر است زمان برگزاری طرحهای پیش‌رو، از قبل اعلام و تدبیری اندیشیده شود که کتاب‌های پرمحتوا و مشهور در میان برنامه‌های پرمخاطب تلویزیون نمایش داده شوند و معرفی شود.
پیشنهاد اجرای طرحهای جانبی نظیر قرعه‌کشی برای خریداران کتاب در روزهای آخر طرح
وی معتقد است: به جای ارائه آمارهای طرح بهتر است خود کتاب معرفی شود چون مردم بیشتر با خود کتاب بیگانه هستند و به نظر می‌رسد اگر ابتدا معرفی کتاب و آشتی مردمی با آن محقق شود، بعد میزگرد و ارائه آمار و ارقام طرح شود، به نتایج بهتری برسیم.
«اعلایی» متصدی فروش نمایشگاه کتاب شریعتی، نیز نظرات و در واقع پیشنهادهای جالب توجهی داشت؛ «افزایش روزهای اجرای طرح، پوشش کتاب‌ها و عناوین بیشتر، افزایش تبلیغات و گزارش‌های خبری در شبکه‌های ملی و سراسری، در نظر گرفتن زمان مناسب برای برگزاری طرح (از جمله زمان دریافت حقوق یا حتی واریز یارانه‌های نقدی)، اجرای طرحهای جانبی نظیر قرعه‌کشی برای خریداران در روز آخر طرح و اهدای جوایز فرهنگی به آنها، انتخاب کتابفروشی‌های برتر استانی و کشوری که حضور موفقی داشتند و ارائه امتیازهای ویژه به آنها در دوره‌های بعدی طرح‌ها».
در پایان می‌توان گفت که این امیدواری وجود دارد که موسسه‌ای مانند خانه کتاب به عنوان مجری طرح‌هایی مانند تابستانه کتاب و پائیزه کتاب و .. با درنظر گرفتن همه گزارش‌های رسیده در این دوره، با تمهیداتی بهتر در دوره‌های بعدی اجرای این طرح‌ها، بتواند کتاب را به خانه‌ها بازگرداند و مشتریان کتاب را با کتاب‌های کِیفی بیشتری آشنا کند.
نظر شما