وقتی از پله‌های حیاط شبستان وارد زیرزمین مصلی یعنی محل استقرار غرفه‌های کودک و نوجوان می‌شویم، نخستین غرفه‌ای که سرنبش قرار دارد و غالبا شلوغ است، غرفه انتشارات آریا نوین است که برای خردسالان از یک تا هفت سال کتاب تولید می‌کند، این ناشر با اینکه ناشری شهرستانی محسوب می‌شود و از قزوین به تهران آمده اما توانسته در حوزه تولید کتاب‌های فومی، پازلی و خاص برای خردسالان خوب عمل کند و مشتریان خود را جذب کند. مجموعه کتاب‌های «بخون و بچین»، «داستان‌های چشم قلمبه» و «مهربانی» ازجمله آثاری است که پوستر آن‌ها بر سردر غرفه آویزان شده و به گفته مسئول غرفه جزء آثار پرفروش این انتشارات در طول سال و در نمایشگاه کتاب تهران است.
استقبال از کتاب‌های فومی برای خردسالان
مسعود زینعلی، از فروشندگان غرفه آریا نوین، می‌گوید: ما نخستین ناشری بودیم که کتاب‌های فومی و جلد سخت را برای خردسالان منتشر کردیم و بقیه ناشران بعد از ما شروع کنند و همین مساله سبب استقبال مخاطبان از آثار ما شده است. البته بجز خلاقیت، نوع صحافی و کتابسازی آثار هم در استقبال مردم بی‌تاثیر نبوده است.
با عبور از انتشارات آریا نوین به نشر نردبان (بخش کودک و نوجوان انتشارات فنی ایران) می‌رسیم. کتاب‌های این انتشارات با استقبال خوبی روبه‌رو شده و مخاطبان آثار زیادی از این غرفه خریداری می‌کنند. سارا تکینی، از مربیان مهدکودک، یکی از افرادی است که با سبدی در دست در حال انتخاب کتاب در این غرفه است و می‌گوید: تعدادی از کتاب‌های انتشارات نردبان را در مهدکودکی که کار می‌کنم دیده بودم، به نظرم برای آموزش بچه‌ها بسیار جذاب بود و امروز به این غرفه آمده‌ام تا کتاب‌های مشابه دیگری مانند جورچین‌ها و کتاب‌های آموزش کار مربیان را تهیه کنم.
توجه به محیط زیست و آموزش‌های پیش دبستانی
به گفته مهسا پورحقانی، مدیر روابط عمومی نشر نردبان، علت استقبال از کتاب‌های نردبان این است که به لحاظ موضوعی و کیفیت چاپ قابل توجه‌اند. همچنین موضوع آموزش مهارت‌های اجتماعی و حفاظت از محیط زیست نیز از موضوعاتی هستند که توجه به آن‌ها بسیار ضروری است و کتاب‌های نردبان به صورت تخصصی به این موضوعات و همچنین آموزش‌های پیش از دبستان می‌پردازند. براین اساس باوجود اینکه کتاب، گران شده اما میزان استقبال از غرفه ما نسب به پارسال خیلی بیشتر شده است و از بین هزار عنوان کتابی که در حوزه کودک و نوجوان در نمایشگاه عرضه کردیم، کتاب‌های کومون؛ درباره آموزش مهارت دست ورزی برای کودکان پیش دبستانی، رمان‌های نوجوان با موضوع محیط زیست و کتاب‌های مهارت‌های زندگی برای کودکان، پرفروش‌ترین آثار ما در طول نمایشگاه بودند. البته تبلیغاتی که در فضای مجازی داشتیم، برگزاری کارگاه‌های خلق کتاب تصویری و کسب جوایز مختلف نیز در افزایش استقبال ما تاثیرگذار بوده است.
مردم می‌گویند کتابها گران است
در ادامه به غرفه انتشارات آفرینگان (بخش کودک و نوجوان انتشارات ققنوس) می‌رسیم. با وجود اینکه آفرینگان چند سال است که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت دارد و تلاش می‌کند آثار خوبی را برای کودکان و نوجوانان منتشر کند اما با استقبال زیادی روبه‌رو نشده است.
علیرضا نجفی، معاون غرفه آفرینگان، دراین باره می‌گوید: ما افزایش قیمت قابل توجهی نسبت به سال گذشته نداشتیم اما مردم وقتی کتابها را می‌بینند، می‌گویند گران است و بیشتر تخفیف دهید و درنظر نمی‌گیرند که ما به علت پایین بودن قیمت آثارمان نمی‌توانیم تخفیف بیشتری روی کتابها اعمال کنیم اما با وجود عدم تغییر قیمت نمی‌توانیم بیشتر از 15 درصد تخفیف دهیم. اغلب مردم می‌آیند و از ما سراغ ناشرانی را می‌گیرند که تبلیغات بیشتری دارند. اما با این حال کتاب های «ماجرای اوربی»، «دختر آتیش‌پاره»، «شاه‌زاده و کره اسب»، «الای افسون شده»، «خرس و موش» و «موش کتابخانه» جزء پرفروش‌ترین آثار ما بودند.
کودکان دیروز، امروز با فرزندانشان به نمایشگاه می‌آیند
در ادامه گشت و گذار در سالن‌های کودک و نوجوان به غرفه انتشارات قدیانی می‌رسیم. غرفه نشری کهن که سابقه طولانی در حوزه کودوک و نوجوان دارد و مانند هرسال شلوغ است. زهرا مرادی، مادری است که به همراه دختر 10 ساله‌اش مشغول انتخاب کتاب در این غرفه است و می‌گوید: من قبلا کتاب‌های نشر قدیانی را برای فرزندانم تهیه کرده‌ام و چون از کیفیت و محتوای کتاب راضی بودم هرسال در نمایشگاه کتاب به غرفه این انتشارات مراجعه می‌کنم و کتاب‌های جدیدش را می‌خرم.
نادرقدیانی، مدیر انتشارات قدیانی، در این باره می‌گوید: امسال از سه هزار عنوان کتابی که داریم حدود دو هزار عنوان آن رادر نمایشگاه عرضه کرده‌ایم که از این تعداد 231 عنوان کتاب جدید، 500 عنوان تجدید چاپی و بقیه کتاب‌هایی بوده که از قبل داشتیم. بسیاری از این کتابها به دلیل اینکه استانداردهای ترجمه در آن‌ها رعایت شده و با فرهنگ مردم ایران نزدیک است. همچنین مخاطبان 30 سالهای داریم که در کودکی مخاطب کتاب‌های ما بوده‌اند و امروز با همسر و فرزندانشان آمده‌اند. از کتاب‌هایی که بیشتر مورد استقبال قرار گرفت می‌توانم به مجموعه «جزیره طلایی»، «سه ماجرای باورنکردنی»، قصه‌های تصویری از ادبیات کهن»، مجموعه «کتی مواظب باش» اشاره کنم.
والدین کودکانشان را در خرید کتاب محدود می‌کنند
روبه‌روی انتشارات قدیانی، انتشارات جمال قرار دارد که نسبت به غرفه‌های اطرافش کمتر با ازدحام جمعیت روبه‌رو است. بعد از آن به غرفه انتشارات زعفران می‌رسیم. غرفه‌ای که هرسال با طراحی و دکور جدید در نمایشگاه حاضر می‌شود و امسال هم با حدود 200 عنوان کتاب به نمایشگاه آمده که حدود 10 عنوان از آن‌ها چاپ نخست است. به نظر می‌رسد استقبال از این غرفه هم مانند سالهای قبل نیست. به گفته نرگس فیلُم، مدیر روابط عمومی این انتشارات استقبال مخاطبان بد نیست با این تفاوت که فروشمان در سالهای گذشته بیشتر بود و مخاطبان خیلی راحت مجموعه‌های 17جلدی مانند «نامه‌های فیلیکس» را می‌خریدند ولی الان سعی می‌کنند یک یا دو جلد بیشتر نخرند. البته کماکان «نامه‌های فیلیکس» و «نامه‌های نیلی» و «133 داستان دوست‌داشتنی» جزء پرفروش‌های ما بودند.
کتاب‌های مرجع حرف اول را در فروش می‌زنند
همانطور که از بین جمعیتی که در حال رفت و آمد بین راهروها هستند می‌گذرم، به غرفه انتشارات محراب قلم می‌رسم. انتشاراتی که بیشتر به عنوان ناشر کتاب‌های مرجع، در حوزه کودک و نوجوان معروف است. عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم، می‌گوید: گرچه جای ما در بدترین جای نمایشگاه امسال بود و این مساله سبب شد فروشمان یک چهارم سال قبل باشد اما واقعا استقبال مردم عالی بود. ما به عنوان محراب قلم به کتاب مرجع شهرت داریم و هرچه تولید می‌کنیم باز هم کتاب‌های مرجع حرف اول را می‌زند و با توجه به موقعیت مکانی بد غرفه ما مشتریان ما اتفاقی به غرفه ما نمی‌آیند و مشتریان قدیمی ما هستند که به دنبال ما می‌گردند البته رمان‌های ما هم با استقبال روبه‌رو شده و در این سه سال جوایز زیادی کسب کرده‌اند و فکر می‌کنم در آینده کتاب‌های رمان و ادبیات داستانی ما هم در کنار کتاب‌های مرجع با استقبال روبه‌رو شود.
اطمینان خاطر والدین نسبت به کتاب‌های کانون
انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، غرفه دیگری است که علاوه بر برند معتبرش، طراحی جدید و متفاوتش نیز در جذب مخاطب بی‌تاثیر نیست. غرفه کانون همیشه و هرسال شلوغ است و قطعا سابقه طولانی کانون در نشر کودک و نوجوان، آشنایی مردم با مرغک آن و حس نوستالژیک پدرومادرها و جوانان و نوجوانان در این شلوغی نقش عمده‌ای دارد. نصور نقی‌پور، از مخاطبانی است که در غرفه کانون مشغول خرید کتاب است و می‌گوید کانون را از زمانی می‌شناسد که عباس کیارستمی در آن فیلم ساخته و به دلیل اینکه بزرگان سینما در کانون بوده‌اند، این نهاد را معتبر می‌داند و برای خرید کتاب به غرفه‌اش مراجعه می‌کند.
به گفته حامد میرزا حسینی، مدیر نظارت بر چاپ و توزیع محصولات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، استقبال از غرفه کانون در این روزها خیلی خوب بود که نشان دهنده علاقه مردم به کتاب‌های کانون است. این استقبال به دلیل قدمت کتاب‌های کانون و هم اطمینان خاطری است که نسبت به محصولات کانون دارند و اغلب پدرومادرها وقتی به غرفه ما می‌آیند به فرزندانشان می‌گویند هرکتابی که دوست دارید تهیه کنید.
یک کتاب ترجمه در صدر پرفروش‌های کانون پرورش فکری
میرزا حسینی می‌افزاید: از طرفی هم عرضه کتاب‌های بازاری از سوی برخی ناشران کودک هم در این استقال بی‌تاثیر نبوده است. همچنین قیمت مناسب و تنوع محصولات در گروه سنی مختلف هم سبب استقبال مخاطبان شده است. در طول مدت نمایشگاه استقبال از کتاب‌های گروه سنی کودک مانند «به کبوتر اجازه نده اتوبوس براند» به نویسندگی و تصویرگری مو ویلمز با ترجمه زهرا احمدی، «غازی که نمی‌خواست غاز باشد» اثر پیتر هوراچک و ترجمه نورا حق‌پرست، «جزیره هزارداستان» نوشته ادوارد پکارد با ترجمه شهین‌دخت بهزادی، «خشم قلمبه» داستان مهارتی به قلم و تصویرگری میری دلانسه با ترجمه سیدمحمدمهدی شجاعی به همراه دو کتاب «جزیره هزارداستان» و «به کبوتر اجازه نده اتوبوس براند»، «رژه صدتایی‌ها» و «داستان راستان» زیاد بود. اما کتاب «خشم قلمبه» به نویسندگی و تصویرگری میری دلانسه در صدر پرفروش‌ترین کتاب‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران قرار گرفت.
«زنان پیشرو» در هوپا
اما در کنار کانون غرفه دیگری وجود دارد که شلوغی و ازدحام جمعیتش به گونه‌ای است که به سختی می‌توان وارد آن شد. این غرفه متعلق به نشر هوپا است. کیانوش اکبری از نوجوانانی است که درحال انتخاب کتاب است و درباره اینکه چرا به نشر هوپا آمده می‌گوید: قبلا که از این انتشارات کتاب و بازی خریده بودم برایم بسیار جذا بود و به همین دلیل دوباره به غرفه‌اش آمدم تا کتابها و بازی‌های جدید بخرم اما بازی‌ها ارائه نشده بود. البته بجر هوپا کتاب‌هایی هم از انتشارات باژ و قدیانی خریداری کردم که به نظر من ناشران خوبی در حوزه کودک و نوجوان هستند.
علیرضا متولی، مدیر نشر هوپا، در این باره میزان استقبال از کتاب‌هایش در این دوره از نمایشگاه می‌گوید: استقبال از غرفه ما خیلی بهتر از سال گذشته بود. شاید دلیل این استقبال توجهی است که ما به سلیقه کودکان داریم و اینکه به لحاظ محتوایی و طراحی کتاب نسبت به ناشران دیگر به روزتر هستیم. به گفته مدیر نشر هوپا کتاب «زنان پیشرو» اثر الهام نظری و گلچهره سهراب است که داستان زندگی 50 زنی است که روی فرهنگ و تمدن و تاریخ ایران تاثیرگذار بودند. همچنین مجموعه «بچه محل نقاش‌ها» نوشته محمدرضا مرزوقی هم کتاب تالیفی دیگر ماست که بسیار پرفروش بوده و پا به پای آثار ترجمه پرفروش، فروخته است.
افزایش 50 درصدی استقبال از غرفه پرتقال
در ادامه به نشر پرتقال می‌رسیم. استقبال از این نشر از همه غرفه‌ها بیشتر است. مسئول غرفه نشر پرتقال می‌گوید: استقبال نسبت به سال قبل بیش از 50 درصد افزایش داشت هم مراجعه کنندگان و هم فروش آثار. اما متاسفانه نسبت به تعداد مراجعه کنندگان فضای کوچکی داریم و نمی‌توانیم به نحو احسن سرویس‌دهی کنیم. ما با بیش از 700 عنوان کتاب در این دوره نمایشگاه شرکت کردیم و کتاب‌های رمان نوجوان با استقبال روبه‌رو شد. و کتاب‌های «پاستیل‌های بنفش» و «تیمارستان متروک» جزء پرفروش‌ترین آثار ما بودند.
او می‌افزاید: البته دلیل استقبال گسترده از آثار ما شاید به دلیل ترجمه‌هایی است که از آثار مطرح و برگزیده جهان ارائه داده‌ایم و کیفیت خوب چاپ و کتابسازی و استفاده از کاغذهای خاص که سبک هستند. البته یکی از دلایل مهم استقبال ترویجی است که خود مخاطبان نسبت به آثار ما انجام می‌دهند و کتاب‌های ما راکه خوانده و پسندیده‌اند به سایر دوستانشان معرفی می‌کنند.
استقبال نسبت به سال گذشته ضعیف و کمرنگ است
بعد از نشر پرتقال، به غرفه انتشارات ذکر می‌رسیم. مهدی سیدناصری، مدیر روابط عمومی این نشر، درباره کتاب‌هایی که در نمایشگاه کتاب تهران عرضه کرده، می‌گوید: 61 عنوان کتاب چاپ اول در نمایشگاه امسال عرضه کرده‌ایم که شامل 23 عنوان تالیفی است. وی درباره پرفروش‌های‌شان در طول مدت نمایشگاه نیز توضیح میدهد: مجموعه 13 جلدی «خیابان وحشت» با ترجمه حبیب الله لزگی، مجموعه سه جلدی «ماجراهای همیش» با ترجمه حبیب‌الله لزگی، مجموعه «چرتکه» که شامل آموزش مفاهیم ریاضی است، مجموعه 24 جلدی «حواستو جمع کن» از کتاب‌های پرفروش ما بود. همچنین مجموعه «زاک» ترجمه امیرحسین میرزایی، مجموعه «هزار و یک شب» نوشته محمدرضا شمس، مجموعه سه جلدی «شاهنامه» نوشته محمدرضا شمس و مجموعه 15 جلدی «شکسپیر» ترجمه جواد ثابت‌نژاد نیز با استقبال روبه رو شدند.
سیدناصری میزان استقبال از نمایشگاه را نسبت به سال گذشته ضعیف و کمرنگ عنوان می کند و می‌گوید: به دلیل مسایل اقتصادی، مردم کمتر استقبال کردند. همچنین سالن‌های کودک و نوجوان فضای مناسبی برای حضور خانواده‌ها و بچه‌ها نداشت و همه اعتراض می‌کردند و امکانات ضعیفی داشت و محیط مناسبی برای برگزاری نمایشگاه کتاب کودک نبود و برای طراحی غرفه و ساخت دکور با محدودیت‌هایی روبه‌رو بودیم.
اعضای باشگاه کتاب افق در نمایشگاه کتاب می‌فروشند
کمی بعد از انتشارات ذکر، غرفه نشر افق، قرار دارد که امسال با ابتکار جالبی که به خرج داده و از باشگاه کتاب افق کمک گرفته تا در غرفه حضور داشته باشند و مخاطبان را راهنمایی کنند، با رضایت بیشتر مراجعه‌کنندگان هم روبه‌رو شده است.
حبیب سیف، مدیر فروش نشر افق، در این باره می‌گوید: اعضای باشگاه کتاب افق کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای هستند و به راحتی می‌توانند اطلاعات لازم را به مخاطبان ارائه دهند و این امر سبب افزایش رضایت مشتریان می‌شود.
سیف در ادامه می‌افزاید: متاسفانه جای غرفه ما مناسب نبود و سبب شده بود مشتریان دچار سردرگمی و نارضایتی شوند چون به سختی غرفه ما را پیدا می‌کردند. البته شرایط اقتصادی خانواده‌ها و تغییر قیمت‌ها هم در کاهش میزان استقبال نقش داشت. به گفته سیف، مجموعه کتاب‌های «جودی دمدمی»، «راز پنهان»، «لنا»، مجموعه «شاهنامه‌ها»، «ته کلاس» و «هویچ بستنی» از آثار پرفروش نشر افق بودند.
«قصه‌های حنانه» در نمایشگاه کتاب
در ادامه به غرفه انتشارات به نشر می‌رسیم. مصطفی‌زاده، مدیر روابط عمومی این نشر می‌گوید: استقبال از کتابها خوب بود و مجموعه «قصه‌های حنانه»، مجموعه «داستان‌های شکرخدا»، «قصه ما مثل شد»، «یه قل دوقل»، مجموعه «ترانه‌های کی بود کی بود»، «دعبل و زلفا»، «به سفارش مادرم»، «سید بغداد»، «چگونه کتاب بخوانیم» و مجموعه « زندگی پر افتخار» از پرفروش‌ترین کتاب‌های ما در این مدت بودند.
حضور «فیلشاه» در صدر پرفروش‌های سوره مهر
از دیگر غرفه‌هایی که در نمایشگاه کتاب معمولا مورد بازدید نوجوانان قرار می‌گیرد انتشارات سوره مهر است. پرفروش‌های سوره مهر در حوزه کودک و نوجوان عبارتند از «فیلشاه»، «فرزندان ایرانیم»، «مجموعه آن مان نباران رحماندوست»، «رفاقت به سبک تانک»، «مثنوی معنوی»، «قصه‌های شیرین ایرانی»، «مهمان‌هایی با کفش‌های لنگه به لنگه»، «یه باغ سبز کوچولو»، «قصه جنگل ما»، «زائر کوچک»، «اصیل آباد»، «مجموعه طنز نوجوان»، «پنج رییس کوتوله»، «نگهبان غار»، «مجموعه شکرستان»، «شاهنامه» و «نرگس».
نظرات