محسن جوادی در ابتدای این نشست در صحبت‌های کوتاهی گفت: در جلسه امروز قصد صحبت ندارم و دوست دارم شنونده باشم، اما اجازه دهید تشکر کنم از کسانی که برای برگزاری این مراسم زحمات زیادی کشیده‌اند. از طرفی بسیار خوشحالم که امروز در جمعی از کتابفروشان عزیز حاضر هستم. من همیشه خاطرات خوبی از کتابفروشی در ذهن دارم؛ چراکه به اعتقاد من کتابفروشی مکانی است که با سایر مکان‌ها متمایز است؛ معمولا کتابفروشی پاتوق افراد فرهنگی است و مکانی است که می‌شود این افراد را در آن دید.
وی ادامه داد: من معتقدم که مسئولان فرهنگی مثل من کمتر به این ویترین‌های ارزشمند توجه کرده‌اند و باید بیشتر به این محیط‌ها رسیدگی شود و شاید باید قبول کنیم که کوتاهی شده است. به اعتقاد من زنجیره نشر حلقه‌های متفاوتی مانند چاپخانه‌دار، ناشر، توزیع کننده و غیره دارد؛ اما آنجایی که کالا را به دست مخاطبان می‌رساند، کتابفروشی است. بنابراین ویترین کتاب بسیار مهم است و اگر ما بتوانیم در کتابفروشی‌ها برای مخاطب جذابیت ایجاد کنیم، سایر چرخ‌های صنعت نشر نیز به حرکت درمی‌آید.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اهمیت فعالیت انجمن «خوشه» گفت: ما در همه جای دنیا فروشگاه‌های زنجیره‌ای را می‌بینیم و شاید خیلی لزوم نداشته باشد که ما در حوزه کتاب چنین سیاستی را پیش بگیریم؛ اما باید توجه داشته باشیم که چنین گردهمایی‌هایی، می‌تواند یک پیوستگی بسیار خوب و تاثیرگذار ایجاد کند که بی‌شک سودمند خواهد بود. به نظر من اقتصاد کتاب بسیار مهم است؛ اما مهم‌تر از آن ایجاد چرخه فرهنگی است.
در ادامه این دیدار چند نفر به نمایندگی از کتابفروشان جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی پشت تریبون آمدند و مشکلات خود را با معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درمیان گذاشتند.
آمدیم تا یک شبکه ایجاد کنیم
فقیهی‌نژاد، رئیس هیات مدیره خوشه که نخستین سخنران بود با اشاره به شروع فعالیت‌های انجمن خوشه گفت: از سال 89 با پنج، شش عضو کار شروع شد و خوشحالیم که امروز تعداد این اعضا به بیش از 70 کتابفروشی رسیده است. البته در همه این سال‌ها ما نخواستیم کمیت را بالا ببریم؛ اما باور کنید همین که این گردهمایی را برای دهمین بار انجام داده‌ایم، کار سختی صورت گرفته است. ما به دنبال زدن یک فروشگاه زنجیره‌ای نبودیم؛ بلکه آمدیم تا یک شبکه ایجاد کنیم.
وی افزود: ما حتی اصراری نداریم که فروشگاه‌های عضو خوشه لوگو ما را در فروشگاه‌ها نصب کنند؛ اما بعد از چندین سال فعالیت فرهنگی دل‌مان می‌خواهد که در برنامه‌های گوناگون حضور داشته باشیم و از ما حمایت شود. ما دوست داریم که دوستان در بحث‌های توسعه‌ای به کمک کنند. به نظر من این فضا فراهم است که با اقدامات مشترک میان وزارت ارشاد و خوشه شرایطی برای تقدیر از کتابفروشی، کتابفروشان و حمایت از آنها فراهم شود.
کتابفروشی در جامعه ما شان قابل قبولی ندارد
در ادامه مکرمی دیگر کتابفروش حاضر در نشست نیز پشت تریبون آمد و با توضیح مشکلات شغل کتابفروشی گفت: کتابفروشی در جامعه ما شان قابل قبولی ندارد. متاسفانه خیلی از همکاران ما از روی بی‌شغلی به سراغ این کار آمده‌اند و اگر شغل دیگری پیدا می‌کردند به سراغ این کار نمی‌آمدند. به نظر من این مشکل علل مختلفی دارد که شاید به آن نپرداخته‌ایم. شاید باید به کتابفروشان بیشتر بها بدهیم.
وی افزود: متاسفانه در جامعه ما دوستان فکر می‌کنند که کتابفروشی شغل پردرآمدی است و از ما همان‌طوری پول برق می‌گیرند که از یک نمایشگاه ماشین می‌گیرند. متاسفانه در جامعه حتی تعرفه فرهنگی نیز برای این کار در نظر نمی‌گیرند. قرار بود که ناشران و کتابفروشان در بحث بیمه حمایت شوند که برای ناشران تنها پنج نفر و برای کتابفروشان که همین هم در نظر گرفته نمی‌شود.
این کتابفروش با اشاره به مشکلات مالیاتی اظهار کرد: وقتی برای حل مشکلات مالیات به اداره مالیات می‌رویم برخورد مناسبی با ما ندارند و می‌گویند که مگر اینجا کمیته امداد است که از ما کمک می‌خواهید. آنها می گویند که ما کار تجاری انجام می دهیم و باید مالیات پرداخت کنیم. با همه این مشکلات ما در خوشه تلاش کردیم که از تعطیلی کتابفروشی‌ها جلوگیری کنیم و سعی کردیم که با آموزش‌های گوناگون به ارتقاء سطح دانش افراد بپردازیم.
وی ادامه داد: به نظر من یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کتابفروشان نمایشگاه‌های استانی است و پیشنهاد من این است که دوستان خانه کتاب، تخفیف‌های فصلی هر استان را در زمان برگزاری نمایشگاه استانی در نظر بگیرند تا به این شکل از کتابفروشی‌ها نیز حمایت شود. همچنین درخواست ما این است که باتوجه به سطح کیفی کارشناسان خوشه، تخصیص وام وزارت ارشاد به کتابفروشان به خوشه واگذار شود.
هیچ‌کس حواسش به کمبود ویترین کتاب نیست
بعد از مکرمی نوبت به کلانتری از اصفهان رسید که به بیان مشکل کتابفروشان بپردازد. وی در ابتدای صحبت‌های خود گفت: در جامعه‌ای که بانک‌ها و فست‌فودها به شکل قارچ گونه در حال رشد کردن هستند، هیچ‌کس حواسش به کمبود ویترین کتاب نیست. متاسفانه هنوز که هنوز است ما یک تحقیق میدانی درست و حسابی انجام نداده‌ایم تا ببینیم که در کدام شهرها با مشکل ویترین روبه‌رو هستیم.
وی افزود: اگر در وزارت ارشاد تصمیم بر آن است که به کتابفروشی‌ها وام بدهند، بهتر آن است که اقداماتی انجام شود تا افراد بتوانند محلی را برای کتابفروشی بخرند؛ چراکه وام‌های دیگر مانند تسهیلات و وام قفسه دردی را دوا نمی‌کند. به اعتقاد من حتی با رایزنی با شهرداری هر شهر می‌توان شرایطی را مهیا کرد تا دوستانی که پروژه‌های عمرانی انجام می‌دهد، مکلف شوند تا مکانی را برای احداث کتابفروشی در نظر بگیرند.
ساندویچی یا کتابفروشی؟!
نفر بعدی طباطبایی از مشهد بود که بعد از توضیحاتی درباره کتابفروشی خود و شعبه‌های آن گفت: خوشحالیم که در چهارمین دهه انقلاب وزارت ارشاد از حالت سیاسی خود خارج شده است و به کارها و وظایف مربوط به خود می‌پردازد و به نوعی روی ریل فرهنگی افتاده است. به نظر من این حرف‌هایی که می‌گویند مردم کتاب نمیخوانند و ما جامعه کتابخوانی نداریم، صحت ندارد. مردم کتاب نمیخوانند چون کتاب و کتابفروشی در دسترس نیست.
وی ادامه داد: واحدهای زیادی در سطح هر شهر است که خالی افتاده و مربوط به اوقاف است. من فکر می‌کنم که سازمان اوقاف می‌تواند این مکان‌ها را با اجاره پایین و طولانی مدت به کتابفروشی تبدیل کند. حتی ادارات ارشاد هر شهر نیز در سطح شهر مغازه دارند که به ساندویچی یا شغل‌های دیگر اجاره داده‌اند و چه اشکالی دارد که این مکان‌ها به کتابفروشی تبدیل شود.
جلوی نمایشگاه‌های استانی را بگیرید
جزایری، کتابفروش دیگری بود که از کرمانشاه به این گردهمایی آمده بود و در صحبت‌های خود گفت: ما کتابفروشان بسیار غریب هستیم و حداقل وزارت ارشاد بیاید و ما را به رسمیت بشناسد. من به‌عنوان فیلم‌ساز، شاعر یا فعال فرهنگی بارها به جلسات ارشاد دعوت شده‌ام اما یکبار وزارت ارشاد ما را به عنوان کتابفروش دعوت نکرده است تا پای صحبت‌های ما بنشیند.
وی افزود: افرادی که امروز در این سالن جمع شده‌اند تنها کتابفروش نیستند، بلکه کسانی هستند که یک پاتوق فرهنگی ایجاد کرده‌اند و در حد توان به مساله فرهنگ می‌پردازند. خواهش من این است که دوستان جلوی نمایشگاه‌های استانی و بدتر از آن جلوی نمایشگاه‌های 50 درصد تخفیف که در مراکز آموزشی و عمومی برگزار می‌شود را بگیرند.
املاک مازاد دولتی را کتابفروشی کنید
صالحی که در همدان به شغل کتابفروشی می‌پردازد نیز معتقد بود که باید اهمیت بیشتری به راه‌اندازی کتابفروشی‌ها بدهیم و در این راستا گفت: املاک مازاد دولتی در هر شهر زیاد است و چه ایرادی دارد که این املاک را به کتابفروشی‌ها بدهند.
نمایشگاه‌های استانی تبدیل به فروشگاه‌های چند نشر بزرگ شده‌اند
منوچهری که از شیراز برای این گردهمایی به تهران آمده بود از نحوه پرداخت یارانه‌های فصلی گله کرد و افزود: متاسفانه بودجه یارانه‌های فصلی مشخص نیست و این بودجه به صورت قطره‌ای تزریق می‌شود و این برای کتابفروش سخت است؛ چراکه او باید سه ماهه با ناشر یا توزیع‌کننده تسویه کند؛ اما در حال حاضر با گذشت شش ماه هنوز پول خود را نگرفته است.
او در ادامه مانند سایر همکارانش به نمایشگاه‌های استانی پرداخت و اظهار کرد: نمایشگاه‌های استانی امروز تبدیل به فروشگاه‌های چند نشر بزرگ شده‌اند و من فکر نمی‌کنم که این نمایشگاه‌ها چندان به نفع فضای فرهنگی کتاب باشد.
نمایشگاه‌های استانی بلای جان کتاب و کتابفروشی‌ها شده است
رحمانی که از شهر حافظ و سعدی آمده بود نیز نظری نزدیک به منوچهری داشت و در همین راستا گفت: نمایشگاه‌های 50 درصدی و استانی باعث شده که امروز مخاطب سر قیمت کتابی که پشت آن ثبت شده است با من چانه بزند و از من تخفیف بخواهد. واقعا شرایط خنده‌دار است و این به دلیل بلایی است که این نمایشگاه‌ها بر سر کتاب آورده است. به نظر من این نمایشگاه‌ها بلای جان کتاب و کتابفروشی‌ها شده است.
کتابفروشی ما تا همین سه سال پیش چهار خانواده را نان می‌داد اما...
در ادامه این گردهمایی نوبت به جوکار، کتابفروش قمی رسید که گفت: کتابفروشی ما تا همین سه سال پیش چهار خانواده را نان می‌داد اما امروز اگر خرج خودش را دربیاورد، هنر کرده‌ایم. به نظر شما ما تا چه زمانی می‌توانیم به این مسیر ادامه بدهیم. همین الان مشتری کتابفروشی‌ها به شدت کاهش یافته و این در شرایطی است که افزایش قیمت کاغذ هنوز تاثیر خودش را روی بازار نگذاشته است.
وی افزود: متاسفانه در همین شرایط بد اقتصادی نیز نظارت کافی روی فعالیت ناشران وجود ندارد و این افراد کتاب را از صفحه‌ای 50 تومان تا 500 تومان می‌فروشند.
نویسنده کتاب «مساله باید و هست» شجاعت تغییر دارد
سخنران بعدی که با لباس روحانیت در مراسم حاضر شده بود، خطاب به معاون فرهنگی وزارت ارشاد گفت: معاون‌های زیادی آمده و رفته‌اند و خواهش من از شما این است که به گونه‌ای فعالیت کنید که اگر روزی از وزارت ارشاد و اینت سمت رفتید همه با نیکی از شما یاد کنند. این کار نیاز به کمی شجاعت دارد و بدون شک از کسی که نویسنده کتاب «مساله باید و هست» است چنین کاری برمی‌آید.
دیباج ادامه داد: شما شجاعت لازم را برای انجام کارهای بزرگ دارید و من این شجاعت و توان و دانش را در کتاب‌هایی که شما نوشته‌اید، دیده‌ام.
15 سال است که در پناهگاه ارومیه کتابفروشی زده‌ام
شیردل، کتابفروش ارومیه‌ای که آخرین نماینده کتابفروشان برای صحبت در این جلسه بود نیز با اشاره به مشکل مکان کتابفروشی‌ها گفت: 15 سال است که در پناهگاه جنگ ارومیه و زیر زمین مشغول به کار فرهنگی هستیم و همه ما به دلیل کار کردن در آن محیط به آفتاب‌درمانی نیاز پیدا کرده‌ایم. خواهش من از شما این است که اقدامی برای کمک به کتابفروشان انجام دهید تا آنها بتوانند محل مناسبی را برای خود فراهم کنند.
در ادامه مراسم محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به صحبت‌های مطرح شده گفت: حرف‌های بسیار خوب و مهمی از جهات مختلف مطرح شد. وقتی مسئولیت معاونت فرهنگی را پذیرفتم نه ناشر بودم و نه کتابفروش اما به یکی از نخستین مشکلاتی که رسیدم، همین مشکلات کتابفروشی‌ها بود و غفلتی که نسبت به آنها شده است.
وی ادامه داد: دولت طرح‌هایی برای ایجاد اشتغال دارد و رقم‌های خوبی را نیز برای آن در نظر گرفته اما در میان این شغل‌ها کتابفروشی نیست. حتی متاسفانه وزارت ارشاد در کارگروهی که تخصیص اعتبار و وام می‌کنند نیز حضور ندارد.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به راهکاری برای حل مشکلات حقوقی و قانونی گفت: بسیاری از صحبت‌هایی که شما عزیزان مطرح کردید صحیح است و در بسیاری از موارد مشکلات آئین‌نامه‌ای و قانونی وجود دارد اما در شرایط فعلی پیشنهاد من برای شما این است که خوشه یک دفتر حقوقی تشکیل دهد تا پیگیر این مشکلات و اتفاقات باشد. ما نیز در این راه شما را کمک می‌کنیم و حتی اگر نیاز باشد هزینه‌های اولیه را می‌پردازیم.
وی افزود: البته ما از شما خواهش می کنیم که با تاسیس این دفتر تنها به خوشه نگاه نکنید و سعی کنید که در این دفتر به حل مشکلات کلیه کتابفروشان بپردازید. متاسفانه فرایندهای قانونی به قدری زیاد است که گاهی به نتیجه نمی‌رسد و اگر جایی باشد که این موضوع را پیگیری کند، می‌توانیم از حداکثر ظرفیت قوانین استفاده کنیم.
جوادی با اشاره به طرح‌های فصلی حمایت از کتابفروشان اظهار کرد: درباره یارانه‌های حمایتی خانه کتاب باید بگویم که شاید این شیوه چندان برای تحریک و ایجاد تقاضا شیوه درستی نباشد و باید تغییر کند. البته درباره دیرکرد پرداخت یارانه باید بگویم که ما همه کارها را انجام داده‌ایم و مشکلی از سوی وزارت ارشاد وجود ندارد و به زودی با دریافت بودجه مناسب طلب کتابفروشان پرداخت خواهد شد. امیدواریم که بتوانیم یارانه‌ای را نیز قبل از سال جدید به این موضوع اختصاص دهیم.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به گلایه‌های موجود به نمایشگاه‌های استانی گفت: حذف نمایشگاه‌های استانی یک نگاه تک سویه است و ما باید توجه داشته باشیم که نمایشگاه‌های استانی یک اجتماع فرهنگی نیز محسوب می‌شوند؛ بنابراین باید به دنبال تغییراتی در برگزاری و شیوه اجرا باشیم.
وی ادامه داد: به نظرم باید به سمت اصلاح شیوه برگزاری نمایشگاه‌های استانی برویم و صحبت‌های مفصلی را در این راستا انجام داده و انجام خواهیم داد که نتایج آن را به زودی اعلام می‌کنیم.
این مسئول فرهنگی با اشاره به پیشنهاد هیات مدیره خوشه برای قبول مسئولیت وام به کتابفروشان گفت: فکر می‌کنم بشود بخشی از اعتباراتی که ما برای کتابفروشان در نظر گرفته‌ایم با راهنمایی و مشورت خوشه انجام شود و من فکر می‌کنم که این پیشنهاد شدنی است.
جوادی با علام خبر راه‌اندازی یک دفتر جدید در معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: به نظر من بازار کتابفروشی‌ها چندان بد هم نیست و دوستان اگر کمی به سمت خلاقیت و ابتکار بروند، می‌توانند بازار خوبی را برای خود ایجاد کنند. ما در راستای استفاده از ظرفیت‌های دانش‌بنیان نیز قرار است که به زودی دفتر «بهره‌گیری ازفناوری‌های نوین در عرصه فرهنگ» را با رایزنی‌هایی که با دفتر ریاست جمهور صورت گرفته راه‌اندازی کنیم.
وی با اشاره به برخورد با قاچاقچیان کتاب اظهار کرد: یکی دیگر از اتفاقات مثبتی که در راستای حمایت از کتابفروشی‌ها انجام شد، برخورد با قاچاقچیان کتاب بود. یکی از دوستان ناشر در روز کتابگردی به من می‌گفت که با پلمپ انبارهای قاچاق حدود 20 درصد افزایش سفارش داشته است و این بیانگر آن است که افراد قاچاقچی تا چه میزان کتاب‌های بازار را تامین می‌کردند.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در توضیح برخی نگرانی‌ها نسبت به فضای موجود گفت: ما نگران هیچ چیز نیستیم؛ البته این به معنای دغدغه نداشتن ما نیست؛ بلکه بیانگر آن است که ما امیدمان به خدا بیشتر از نگرانی‌های موجود است و مطمئن هستیم که مشکلات حل خواهد شد.
نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل خانه کتاب که آخرین سخنران این مراسم بود، با اشاره به نگاه ویژه وزارت ارشاد به کتابفروشان گفت: واقعا در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و موسسه خانه کتاب نگاه ویژه‌ای به دوستان کتابفروش وجود دارد و این طور نیست که ما غفلتی انجام داده باشیم. برای مثال ما امسال در بخش تقدیر از خادمان نشر، سفت و محکم ایستادیم و برای نخستین بار از 6 کتابفروش شناخته شده در سطح کشور تقدیر کردیم.
وی ادامه داد: نگاه ما در وزارت ارشاد به این شکل است که شغل کتابفروشی با شغل مغازه‌داری فرق می‌کند؛ چراکه انتقال دانش صورت می‌گیرد. به همین دلیل می‌توانم بگویم که ما با چنین نگاهی جلو می‌رویم.
مدیرعامل خانه کتاب با اشاره به به پیشنهاد یکی از کتابفروشان حاضر در جمع گفت: پیشنهاد برگزاری طرح‌های فصلی در هر استان همزمان با برگزاری نمایشگاه استانی در آن استان پیشنهاد بسیار خوبی بود که ما روی آن فکر خواهیم کرد تا بتوانیم با اجرای این کار هم‌افزایی ایجاد کنیم تا چرخه فروش کتابفروشی‌ها نیز از بین نرود.
حسینی‌پور با اشاره به ظرفیت‌های موجود برای افزایش ویترین کتاب نیز اظهار کرد: من هم با پیشنهاد دوستمان موافق هستم و به نظرم خانه‌ها و مغازه‌هایی در سازمان‌های دولتی و سازمان میراث فرهنگی وجود دارد که می‌شود به نفع افزایش ویترین کتاب کارهایی را در آن انجام داد. همچنین فکر می‌کنم که با همکاری آقای خاموشی در اداره اوقاف می‌توان این فضاها را افزایش داد.
وی افزود: ما در وزارت ارشاد در تلاش هستیم تا وقف فرهنگی افزایش پیدا کند؛ چراکه وقف مدرسه، کتابخانه، مسجد و بیمارستان زیاد انجام می‌شود؛ اما وقف فرهنگی کم صورت می‌گیرد. به هر حال باید توجه داشته باشیم که در کشور ما وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها جزایر مستقلی هستند که ورود به این جزایر کمی سخت است و حتی گاهی ادم از پرداختن به این موارد منصرف می‌شود.
مدیرعامل خانه کتاب در پایان گفت: برگشتن وزارت ارشاد به ریل فرهنگی جامعه که یکی از دوستان به خوبی به آن اشاره کرد، نتیجه کارهای کارشناسی و اصولی است که به دلیل حضور دکتر صالحی و دکتر جوادی در بدنه این وزارتخانه انجام می‌شود؛ این عزیزان عقیده دارند که فرهنگ باید بر سیاست سیطره پیدا کند و نه عکس آن.
در پایان این مراسم اعضای انجمن کتابفروشان خوشه در کنار معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرعامل خانه کتاب عکس یادگاری گرفتند.
نظر شما