در چنین شرایطی؛ اظهار نظر درباره قیمت کتاب در ایران زیاد است. بعضی‌ها کتاب را کالایی گران می‌دانند و خیلی‌ها؛ خصوصا دست‌اندرکاران صنعت نشر معتقدند کتاب در ایران بسیار ارزان است. در اثبات ارزانی یا گرانی کتاب هم توجیه‌های مختلفی ارائه می‌شود. مثلا یک‌‌سری قیمت کتاب را با یک پرس غذا یا سایر اقلام مصرفی(خصوصا اقلام خارجی) مقایسه می‌کنند که نتیجه‌اش ارزان بودن کتاب است و...
بررسی گرانی نسبت به حداقل دستمزدها
پیش از اظهار نظر درباره این موضوع باید درنظر داشته باشیم که «گرانی» و «ارزانی» دو تعریف نسبی و مقایسه‌ای‌اند و نسبت به مبالغ دیگر، سنجیده می‌شوند. به عبارت دیگر اگر می‌گوییم کتاب «گران» یا «ارزان» است، باید بدانیم نسبت به چه کالا و چه مبلغی گران است.
اگرچه تعریف گرانی و ارزانی کتاب را می‌توان در مقایسه با کالاهای دیگر بررسی کرد اما اصلی‌ترین ملاک سنجش، وضعیت مالی و درآمد مردم است. این بررسی ضمن اینکه ما را از بحث‌های انحرافی و برداشت‌های اشتباه دور می‌کند، به تولید اطلاعات ضمنی جالبی نیز می‌انجامد. البته از آنجا که میزان درآمد افراد نسبت به پارامترهای مختلف اقتصادی و حرفه‌ای متفاوت است، حداقل دستمزد (مطابق با قانون کار) را ملاک ارزیابی قرار می‌دهیم.
مطابق با اعلام رسمی دولت، حداقل دستمزد مطابق با قانون در سال 1397، ماهانه 11/112/675 ریال است. در وهله نخست، خوب است حداقل دستمزد در ایران را با کشورهای توسعه‌یافته که اتفاقا بازار کتاب‌شان به مراتب گرم‌تر از ایران است مقایسه کنیم. برای این کار حداقل میزان دستمزد در کشورمان را به دلار تبدیل می‌کنیم که با لحاظ کردن قیمت ارز دولتی (4200 تومان) برابر است با ماهانه 265 دلار.
و حالا حداقل دستمزد در چهار کشور زیر برحسب دلار آمریکا:
با این اوصاف حداقل درآمد در کشورهای اروپایی فوق (که البته نزدیک به سایر کشورهای اروپایی است) بین 6 تا 6/5 برابر حداقل دستمزد در ایران است. در آمریکا هم این رقم تقریبا 4/5 برابر ایران است.
در کشورهای آسیایی اما هستند کشورهایی که حداقل دستمزد کارگری در آن‌ها پایین‌تر از ایران است اما با توجه به اینکه سیاستگذاران ایران داعیه‌دار پیشرفت و توسعه در منطقه‌اند، باید شرایط را با کشورهای هم‌تراز و یا بالاتر از خودمان مقایسه کنیم. بررسی‌ها حاکی از آن است که حداقل درآمد در کشور ژاپن بیش از 1200 دلار ارزیابی می‌شود که حتی در مقایسه با کشور آمریکا، رقم قابل توجهی به‌شمار می‌آید. حالا اگر دنبال شرایط منصفانه‌تری در این مقایسه باشیم، کشور ترکیه گزینه نزدیک‌تری به ایران است که آن هم با حداقل دستمزد ماهانه 448 دلار، موقعیت به مراتب بهتری دارد.
بررسی قیمت کتاب در بازارهای جهانی
برای پاسخ به این سوال که «کتاب در ایران گران است یا ارزان؟» در مرحله بعدی قیمت متوسط کتاب در ایران را ملاک ارزیابی‌هامان قرار می‌دهیم.
مطابق با اطلاعات موجود در حوزه نشر، اگر قیمت متوسط کتاب در ایران را 15000 تومان در نظر بگیریم، با احتساب نرخ دولتی دلار این مبلغ حدوداً معادل است با 3/6 دلار. در نتیجه قیمت متوسط کتاب در کشور ما حدودا یک هفتادوچهارم حداقل دستمزد است. به عبارت دیگر یک کارگر در ایران می‌تواند با تمام حقوق ماهیانه خود، 74 کتاب بخرد.
در مقابل باید دید در کشورهای دیگر (در اروپا و کشور آمریکا) قیمت متوسط کتاب چقدر است.
با حداقل دستمزد چند کتاب می‌شود خرید
اگر بر اساس مبالغ فوق و جست‌وجوهای دیگر، قیمت متوسط کتاب در بازارهای جهانی کتاب را 15 دلار در نظر بگیریم، امکان مقایسه با حداقل دستمزد در کشورهای مختلف فراهم می‌آید.
بر اساس اطلاعات به دست آمده، یک کارگر آلمانی با حداقل دستمزد ماهانه در کشور خود می‌تواند 116 کتاب بخرد؛ بنابراین کتاب در ایران نسبت به اروپا گران است و جالب اینکه در این مقایسه، وضعیت ایران از آمریکا با تفاضل یک کتاب، بهتر است. پس کتاب در ایران نسبت به کشور آمریکا،(تقریبا) وضعیتی برابر دارد.
ملاحظه: البته طبیعی است که برای بررسی توان خرید کتاب افراد در هر کشوری، باید هزینه سایر اقلام مصرفی و مایحتاج اصلی آن‌ها را در نظر گرفت اما معمولا این فاکتورها در تعیین حداقل دستمزد در هر کشوری، لحاظ می‌شوند. با این اوصاف فرایند محاسباتی این گزارش قابل اتکا و البته توجه است.
نظر شما