به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «بررسی دلایل تعطیلی کتابفروشان» پیش‌از ظهر امروز دوشنبه (2 بهمن‌ماه) با حضور محمود آموزگار؛ رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، علی‌اکبر قاری‌نیت، مدیر نشر آزمون و مجید بدرکوهی در پژوهشگاه هنر، فرهنگ و ارتباطات برگزار شد.
آموزگار با اشاره به بخشی از تاریخچه نشر در ایران گفت: نشر دارای سه‌ضلع تولید، توزیع و مصرف است. اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران از قدیمی‌ترین اصناف کشور به‌حساب می‌آید که سال آینده به 60 سالگی می‌رسد. گروه اول ناشران در ایران حتی سواد نداشتند، اما به‌دلیل علاقه وارد حوزه نشر کتاب شدند. گروه دوم ناشران دهه 30 که به‌نظر من مهم‌ترین مقطع فعالیت ناشران در کشور است به شروع فعالیت فرانکلین مربوط می‌شود. همایون صنعتی‌زاده با دو شرط حاضر به فعالیت با فرانکلین شد؛ نخست اختیار کامل انتخاب کتاب‌ها و بعد به فعالیت در فضایی بدون رقابت با ناشران ایرانی تاکید داشت. رویکرد این ناشر مبنایی برای انتشار هزار و 500 عنوان کتاب و تربیت نسلی از ناشران و مترجمان و تصویرگران شد.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران ظهور عبدالرحیم جعفری، مدیر انتشارات امیرکبیر را نتیجه فعالیت ناشران دهه 30 دانست و ادامه داد: مرحوم جعفری پیش از انقلاب 2هزار عنوان کتاب منتشر و دوازدهمین شعبه کتابفروشی انتشارات امیرکبیر را افتتاح کرد که نشانه توجیه اقتصادی فعالیت کتابفروشی است.
حمایت دولتی مصیبت نشر کشور است
آموزگار با بیان این مطلب که یکی از مصیبت‌های صنعت نشر حمایت‌های دولتی است گفت: پیش از انقلاب، دولت دخالتی در جریان نشر کتاب به‌غیر از اعمال سانسور نداشت بنابراین صنعت نشر با رشد موزون و طبیعی راه خود را ادامه داد. بعد از انقلاب با توجه سران نظام به اهمیت کتاب طبیعی بود که صنعت نشر توسعه پیدا کند اما متاسفانه این جریان به سمت کمی‌گرایی منحرف شد.
این فعال حوزه نشر ادامه داد: سال 1366 قانون اهداف و وظایف تصویب و سال 67 جریان صدور پروانه نشر آغاز شد امروز 15هزار پروانه نشر صادر شده است. براساس آمار موسسه خانه‌کتاب با نوسان 4 تا 5 هزار ناشر، حداقل سالانه یک کتاب منتشر می‌شود؛ به‌عبارت دیگر 10هزار ناشر کتابی منتشر نمی‌کنند و از انواع حمایتها ازجمله معافیت مالیاتی نیز بهره‌مند می‌شوند. به‌نظر می‌رسد که حمایت‌های دولتی، بزرگترین مصیبت حوزه نشر و موجب بروز مفاسد بسیاری شده است.
آموزگار در تشریح دیگر مشکلات صنعت نشر کشور افزود: تفاوت قابل توجه بین تعداد ناشران و کتابفروشان نیز از دیگر مشکلات حوزه نشرکشور است؛ علاوه بر این به‌نظر می‌رسد که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز زمینه‌های حذف کتابفروشان را فراهم کرده است. کتابفروشان همواره قبل و بعد از انقلاب در مقایسه با ناشران از توجه کمتری برخوردار بوده‌اند. صنعت نشر به یارانه دولتی اعتیاد پیدا کرده و درمان آن ضروری است.
ظرفیت کتابخانههای عمومی برای دسترسی به کتاب‌های گران
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با اشاره به نقش کتابخانههای عمومی در جبران ناتوانی مخاطب برای دسترسی به کتاب گفت: بسیاری از کتابخانههای عمومی کشورهای پیشرفته با در اختیارقرار دادن کتاب‌های مختلف به‌ویژه کتاب‌های دانشگاهی ناتوانی دانشجویان برای خرید کتاب را جبران کرده‌اند؛ این در حالی است که به‌گفته مسئولان 200 شهر کشور فاقد کتابخانه عمومی است؛ البته با توجه به بودجه نهاد کتابخانههای عمومی این نهاد حتی پاسخگوی حقوق کارمندان نیست.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان با انتقاد از برخی دیدگاه‌های درباره مقایسه صنعت نشر ایران با کشورهای پیشرفته افزود: نباید وضعیت نشر کشور مانند وضعیت کتابفروشیها را با کشوری مانند ایالات متحده آمریکا مقایسه کنیم. براساس اخبار منتشرشده حتی در آمریکا که زمانی به فروش الکترونیکی کتاب توجه ویژه داشتند فروش فیزیکی در حال رونق گرفتن است؛ به‌عنوان مثال آمازون با رویکردهای جدید مانند حذف صندوق‌دار به فروش فیزیکی کتاب روی آورده است. دولت دسترسی به کتاب را با قیمت ارزان در اقصی‌نقاط کشور تسهیل کند تا فاصله موجود یعنی 75 درصد تهران و 25 درصد شهرستان کاهش پیدا کند.
کاهش فروش کتابفروشیها زیر سایه «باغ کتاب»
آموزگار با اشاره به تاثیر منفی فعالیت باغکتاب بر کار کتابفروشان حاشیه‌ای این کتابفروشی بزرگ گفت: شهرکتاب کامرانیه از موفق‌ترین کتابفروشیها بود در حالی که فعالیت باغکتاب موجب شد تا فروش این مرکز کاهش پیدا کند. کتابفروشی آرین نیز کاهش فروش 50 درصدی کتاب بزرگسال و 60 درصدی کتاب کودک را تجربه کرده است. اگر دولت زمینه دسترسی را تسهیل کند کتابفروشی توسعه پیدا می‌کند و این توسعه به‌نفع سیستم نشر است. علاوه بر باغکتاب، بوکلند و کوروش نیز موجب کاهش فروش کتابفروشان راسته انقلاب شده است.
مخالف ایجاد کتابفروشی‌های بزرگ نیستم
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان با بیان این مطلب که الزاما به باغ کتاب اشاره نمی‌کند، تأکید کرد که مخالف تاسیس کتابفروشی‌های بزرگ نیستم، بلکه با استفاده اشخاص از امکانات عمومی مخالفم. به‌عبارت دیگر نباید با افراد سرمایه‌دار مبارزه و امکان فعالیت افراد کم‌توان را سلب کرد.
آموزگار تاکید کرد: برای بهبود وضعیت کتابفروشان باید فرهنگ تعیین قیمت تغییر و سهم کتابفروشیها افزایش پیدا کند.
آموزش کتابفروشان و ناشران ضروری است
قاری‌نیت با تأکید بر لزوم توجه به نگاه مشتری در ارائه محصول گفت: به‌نظر می‌رسد که در حوزه آموزش برای کتابفروشان دچار خلأ و نقص هستیم به‌عبارت دیگر کتابفروش باید به مهارت‌های فروشندگی آشنا باشد. انسان همواره از تغییر هراس دارد که در صنف کتابفروشان نیز این ترس وجود دارد و تصور می‌شود که اگر تغییری ایجاد شود اتفاق ناخوشایندی به‌بار خواهد آمد در عین حال میتوان عشق به کتابفروشی را در کنار ترس قرار داد.
به‌گفته این فعال نشر تغییر تکنولوژی ازجمله عوامل موثر در تقویت جایگاه کتابفروشان است که چندان به آن توجه نمی‌شود این در حالی‌است که بسیاری از کتابفروشان به شبکه‌های مجازی اجتماعی پیوند خورده‌اند. بی‌توجهی نظام به کتابفروشیها و فقدان ارائه تسهیلات به آن‌ها با توجه به هزینه‌های بالای کتابفروشی از دیگر عوامل رکود این شاخه صنعت نشر است. براساس تحقیقات انجام‌شده در ایالات متحده آمریکا سودآوری مهم‌ترین مؤلفه رونق کتابفروشیها شناخته شده است؛ بنابراین میتوان نتیجه گرفت که فروش پایین مهم‌ترین عامل رکود و ورشکستگی کتابفروشان است. به‌عبارت دیگر فروش بالا می‌تواند بسیاری از هزینه‌ها را جبران کند.
کتابفروشی مانند دوچرخه سواری است
قاری‌نیت با بیان این مطلب که کتابفروشان باید حداقل در روز دومیلیون تومان فروش داشته باشند افزود: کتابفروشی مانند دوچرخه‌سواری است اگر پا نزنیم سقوط خواهیم کرد. بی‌توجهی به چاپ کتاب براساس ذائقه مشتری عامل دیگری در کسادی کار کتابفروشان است. تبلیغات مناسب و ارایه تسهیلات برای تبلیغ دیگر عامل موثر در بهبود وضعیت کتابفروشان است. کمبود سرمایه برای کتابفروشی یا ناشر موجب می‌شود تا اختیار و توان کتابفروشی در توسعه کسب‌وکار کاهش پیدا کند؛ به‌عبارت دیگر کتابفروش در دایره محدود گرفتار خواهد شد. تخصیص وام به کتابفروشان البته با نظارت دولتی رونقی را برای کتابفروشان به همراه دارد. ایجاد مرکز یا کتابفروشی‌های بزرگ باتوجه دولت میسر است.
این فعال حوزه نشر با بیان این مطلب که 38 سال از عمر خود را در حوزه نشر صرف کرده ادامه داد که فعالیت در این حوزه فراز و نشیب‌های فراوانی دارد و تاکید دارم که پاسخ به مسائل نشر باید به‌روز باشد چرا که راه‌حل‌ها تغییر کرده است.
قاری‌نیت با اشاره به تاثیر وضعیت اقتصادی مردم بر بازار کتاب گفت: رکود صنعت نشر از مسایل کلان اقتصادی متاثر و کتاب نخستین کالایی است که در شرایط بد اقتصادی از سبد خانوار حذف می‌شود. گردش نقدینگی از مهم‌ترین مولفه‌ها و موتور متحرک اقتصاد تابفروشی‌هاست؛ به‌عبارت دیگر به قول کتابفروشان صندوق، قلب کتابفروشی است. درباره فعالیت باغکتاب و تاثیر منفی آن بر کار کتابفروشان معتقدم که کتابفروشان باید راه‌های جدید جلب مشتری را شناسایی کنند. چراکه بسیاری از کتابفروشان، همچنان به الگوهای 30 سال پیش معتقد هستند؛ علاوه بر این به‌نظر می‌رسد که سردمداران باید نگاهشان را در جریان بررسی کتاب‌ها تغییر دهند
این مترجم ادامه داد: ناشر سال‌های عمر خود را با عشق و علاقه صرف انتشار کتاب می‌کند اما وقتی به گذشته نگاه می‌کند بین وقتی که صرف کرده و آنچه به‌دست آورده تناسبی نمی‌بیند.
الزام قانونی برای دریافت نشر وجود ندارد
بدرکوهی در ادامه این نشست درباره بزرگترین مشکل کتابفروشیها گفت: یکی از بزرگترین مشکلات کتابفروشیها به‌ویژه کتابفروشی‌های جدید بی‌اطلاعی از هزینه‌های اداره کتابفروشی است. معتقدم که سازوکار صحیح برای ورود افراد به صنعت نشر وجود ندارد که در درازمدت به فعالیت کتابفروشان نیز لطمه می‌زند. نشر، کتابفروشی و توزیع هیچ‌گاه نمی‌توانند از هم جدا باشند و صددرصد بر یکدیگر تأثیرگذارند. به نظر می‌رسد که قوانین صنعت نشر نسبت به سنجش تجربه افراد برای ورود به صنعت نشر خلأ دارد؛ به‌عبارت دیگر از افراد علاقه‌مند پرسیده نمی‌شود که حتی آیا با فرایند چاپ کتاب آشنایی دارند یا نه؟
این فعال حوزه نشر ادامه داد: الزام قانونی برای دربافت مجوز وجود ندارد و فقط به دریافت مدارک محدود است؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد برای بهره‌برداری صحیح از سرمایه‌ای که در این جریان به‌کار گرفته می‌شود به آموزش نیازمندیم.
بدرکوهی گفت: باید اذعان کنیم که ذائقه مخاطبان تغییر کرده که البته به نظر می‌رسد در تغییر این ذائقه ناشران بی‌تاثیر نیستند برخی معتقدند که کتاب گران شده اما بخش زیادی از این گرانی در بسیاری از کالاها نیز مشاهده می‌شود. گرانی کتاب از مولفه‌های مختلفی ازجمله گرانی کاغذ تأثیر گرفته و بی‌توجهی به فرهنگ‌سازی و گرفتاری و مشغله روزانه و نبود آسودگی خیال نیز در تغییر ذائقه موثر است.
ناشر غیرحرفهای به صنعت نشر آسیب‌زده است
این فعال حوزه نشر ادامه داد: فعالیت ناشر غیرحرفهای و به‌دنبال آن انتشار غیرحرفهای کتاب موجب توقف رشد صنعت نشر در دو حوزه کمی و کیفی شده است. فعالیت بیش از 14هزار ناشر که به جرئت میتوان گفت که 13هزار و 500 نفر آن‌ها ناشر نیستند. ناشر به‌معنای پرکاری نیست ناشر یعنی فعالیتی که به‌دنبال آن کتاب باکیفیت منتشر شود. سیاست‌گذاری‌های نادرست در حمایت به صنعت نشر آسیب زده است.
طرح تخفیف فصلی مُسَکن است
بدرکوهی با اشاره به اجرای طرح تخفیف‌های فصلی افزود: در ابتدا با اجرای طرح تخفیف‌های فصلی موافق بودم. اما در ادامه با توجه به اینکه این طرح‌ها مسکنی برای کتابفروشیها به‌حساب می‌آید چندان با ادامه آن موافق نیستم. به‌نظر می‌رسد هرنوع کمک از سوی دولت بدون کنترل و نظارت بی‌تأثیر است. به‌عنوان مثال در بحث حمایت دولت از کاغذ بسیاری تاکید دارند که 90 درصد یارانه کاغذ در حوزه‌های دیگر صرف می‌شود.
این عضو اتحادیه ناشران و کتابفروشان با تاکید بر لزوم توجه به موضوع آموزش از سوی اتحادیه ادامه داد: اتحادیه‌ای که ناشران و کتابفروشان باید به تربیت و آموزش بازاریاب و حتی کارمندان نشر نیز توجه کنند. کتابفروشان و ناشران به نیروهای آموزش‌دیده به‌شدت نیاز دارند. براساس تجربه به این نتیجه رسیدم فروشنده اهل مطالعه کتاب‌های ادبی و رمان در فروش این کتاب‌ها موفق‌تر است. توجه به آموزش مانع از هدر رفت سرمایه می‌شود و سوددهی کتابفروشیها را به‌دنبال دارد. اگر حمایت‌های دولتی هدفمند نباشد تجربه تلخ تبدیل کتابفروشی به محل فروش کاکتوس ادامه پیدا می‌کند.
بدرکوهی تاکید کرد که حمایتها باید با پشتوانه تخصیص داده شود و حداقل اتحادیه و نظام صنفی کنترل حمایتها را در اختیار داشته باشند.
دوشنبه ۲ بهمن ۱۳۹۶ - ۱۴:۴۹
محمود آموزگار، در نشست «بررسی دلایل تعطیلی کتابفروشان» با بیان این مطلب که همیشه بیش از ناشران به کتابفروشِی‌ها توجه داشته‌ایم، گفت: باید فرهنگ تعیین قیمت و سهم کتابفروشیها تغییر کند.
نظر شما