به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، جلسه دوم گفت‌و‌گو با سعید اقبال‌کتابچی، مدیر انتشارات اقبال از سلسله نشست‌های هفدهمین نشست «تاریخ شفاهی کتاب» شنبه (21 مردادماه) در سرای اهل قلم خانه كتاب به دبیری نصراله حدادی برگزار شد.

سعید اقبال‌کتابچی گفت: انتشارات ما از دیرباز به چاپ کتاب‌های کاظم‌زاده ایرانشهر اهتمام داشته و چندی پیش نیز برخی از کتاب‌هایش مانند «اصول اساسی فن تربیت» و «اصول اساسی فن روانشناسی» را بازچاپ کرد، اگرچه امروز علاقه‌مندان خاصی به کتاب‌های وی توجه دارند.

وی افزود: در چاپ کتاب، سیاست انتشارات اقبال به این شکل بوده که به نشر کتاب‌های مرجع و پایه مانند کتاب‌های تاریخی، ادبیات و دینی اهتمام ویژه‌ای داشته و دلیل انتخاب این شیوه، چاپ کتاب‌هایی است که به افزایش دانش و فرهنگ جامعه کمک کند.

این ناشر درباره سه بار تغییر نام انتشارات اقبال بیان کرد: ابتدا نام کتابخانه اقبال انتخاب شد، زیرا آن‌زمان چاپ کتاب چندان انگیزه مادی نداشت و بیشتر افرادی که به این حوزه وارد می‌شدند، ابتدا علاقه شخصی آنها باعث کار در حوزه کتاب و افزایش فزهنگ جامعه بود. اما بعدا در دهه 40 و 50 کتاب دچار تحول اقتصادی و چاپخانه‌ها به وسایل و ابزار پیشرفته مجهز شد و انتشارات ما از چاپخانه، انتشارات و کتابفروشی برخوردار بود، پس نام کتابخانه برداشته شد و به سازمان انتشارات اقبال تغییرنام پیدا کرد. بعدا و به ویژه پس از انقلاب که بازار کتاب دچار رکود شد و دیگر ما از آن مجموعه منظم برخوردار نبودیم، پس به انتشارات اقبال تبدیل شدیم.

اقبال‌کتابچی عنوان کرد: درباره تغییراتی که در آرم انتشارات به وجود آمد و نام لاتین اقبال از آن حذف شد، باید بگویم که در یک دوره (65-60) فشار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حذف عنوان لاتین از لوگوی کتابفروشی‌ها باعث شد، نام لاتین اقبال از آرم انتشارات حذف شود. اگرچه به دلیل ارتباطات و تبادل کتاب با خارج از کشور وجود نام لاتین در لوگوی کتابفروشی می‌توانست برای ایران‌شناسان خارج از ایران جلب‌ توجه بیشتری کند.

وی با اشاره به سابقه دیرینه اقبال در چاپ تقویم اظهار کرد: راه پیدا کردن تقویم از زمان پدربزرگم، حاج‌محمدحسین اقبال به انتشارات ما افزوده شد و تا به امروز ادامه داشته است اگرچه گاه پیش آمده که اشتباهی در این تقویم‌ها راه پیدا کند که این اتفاق بسیار کم روی داده است. ضمن اینکه باید یادآوری کنم که در چاپ قرآن هم ممکن است که این اشتباهات راه پیدا کند و گاه یک اعراب اشتباه نوشته شود، کمااینکه در چاپ قرآن عثمان طاها نیز چنین اشتباهاتی رخ داده است.

این ناشر درباره وضعیت اتحادیه ناشران ادامه داد: نشر یکی از معدود فعالیت‌هایی بود که در سال 1337 دارای اتحادیه شد و افراد دلسوخته و کارکشته کتاب در این اتحادیه عضویت پیدا کرده و ایفای نقش کردند. اگرچه در ابتدا تعداد اعضاء چندان زیاد نبود اما به مرور تعداد آنها افزایش پیدا کرد و این اتحادیه تا قبل از انقلاب نقش و تاثیر بسیاری داشت.

اقبال‌کتابچی اظهار کرد: بعد از انقلاب به ویژه در سال 1369 به بعد  صدور مجوز ه نشر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد به تضعیف اتحادیه ناشران انجامید و حتی به صراحت گفته شد که وقتی ناشری پروانه نشر دارد، نیازی به اتحادیه ندارد. در حالی که تا پیش از انقلاب اتحادیه نقش بسیار فعالی در سروسامان دادن به وضعیت نشر داشت اما با نامهربانی‌های که از سوی دولتی‌ها به اتحادیه شد به ضعف آن در حوزه نشر انجامید.

وی درباره حذف یارانه کاغذ و تاثیر آن بر نشر ایران گفت: در هر اتحادیه، صنف و تشکیلاتی اختلاف‌سلیقه وجود دارد و افراد با نگاه و نظر متفاوت وقتی کنار هم می‌آیند گاه تصمیماتی که می‌گیرند اگر کارشناسی نشده باشد، ممکن است در درازمدت به ضرر آن تشکل باشد. به نظرم حذف یارانه کاغذ موجب گرانی کتاب و کاهش شمارگان کتاب شد. اگرچه وضعیت اقتصادی کشور در سال‌های 90 و 92 نیز به وسیله بعضی تصمیم‌گیری‌ها موجب اثرات سوئی در اقتصاد کشور شد.

این ناشر با اشاره به خرید کتاب از سوی ارشاد افزود: اگر خرید کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به کمک ناشران خصوصی منجر شود و سلیقه و تبعیض در کار نباشد، می‌تواند حرکت مفیدی تلقی شود و گره‌ای از کار ناشران بگشاید، اما باید گفت که چنین خرید کتابی با کار کارشناسی باشد.

اقبال‌کتابچی ادامه داد: وضعیت ما در نشر کتاب به شکلی است که به زور می‌تواند تکافوی خرج انتشارات باشد و در حال حاضر بعید است که نسل ششمی باشد که کار انتشارات اقبال را ادامه دهد. از طرفی اگر کسی از من بپرسد که درست است در این وضعیت وارد کار نشر شوم؟ در پاسخ می‌گوییم که اگر به دنبال کسب درآمد هستید به سمت نشر نیایید. اما اگر علاقه‌مند و مشتاق باشید و نه به دنبال پول و بتوانید دشواری‌های نشر را با علاقه دنبال کنید شاید بتوانید در این راه دشوار موفق شوید. اگرچه با همه دشواری‌ها و مشکلات نشر، چه در زمان جشن‌تولد و چه ازدواج کتاب را به عنوان هدیه انتخاب می‌کنم و با این کار به دنبال افزایش کتابخوان‌ها در جامعه کتاب‌نخوان امروز هستم.

وی افزود: به چاپ کتاب سیاسی علاقه ندارم و اگر پیشنهادی بشود، ترجیحا نمی‌پذیرم چون کلا از سیاست پرهیز می‌کنم، اگرچه پدرم کتاب «تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس» و «فراماسونری» را چاپ کرده بود.

این ناشر عنوان کرد: خودمان با تخمینی که زدیم تقریبا 2000 عنوان کتاب چاپ کردیم اما براساس آمار خانه کتاب که در سال گذشته مطرح شد، به نام انتشارات اقبال تقریبا 1500 عنوان کتاب ثبت شده است. بعد از خانه مسکونی، اتحادیه ناشران، موسسه خانه کتاب به عنوان سومین خانه ناشران به شمار می‌آید و ما در این موسسه می‌توانیم گلایه‌ها و دردهایمان را در حوزه نشر بیان کنیم و در دوره جدید کارهای خوبی صورت گرفته است.

اقبال‌کتابچی درباره پیوستن به کنوانسیون کپی‌رایت اظهار کرد: به این مساله باید از این دریچه نگاه کرد که در آن طرف دنیا وقتی کتاب مولفان ایرانی منتشر می‌شود بتوان به دنبال حق و حقوق آنها بود. اگرچه به دلیل قوانین خاصی که کنوانسیون دارد، ممکن است که ابتدا برخی در حوزه نشر با پیاده شدن آن اذیت شوند اما به مرور می‌توان نشر را به قوانین آن وقف داد.

وی افزود: وقتی کتابی از صحافی بیرون می‌آید مانند این است که برای ناشر یک نوزاد تولد شده است. اما از طرفی وقتی کتاب در انبار می‌ماند، ناشر اندوهگین می‌شود و گاه این کتاب‌ها را به کتابخانه‌های عمومی اهدا می‌کند تا جامعه از آن بهره بگیرد. اگرچه معتقدم که قیمت کتاب با توجه به وسع مالی قشر کتابخوان قدری بالا رفته است. ضمن اینکه در این میان کتاب به نسبت سایر کالاها آنقدر گران نیست اما خانواده‌ها در جامعه ما در سبد کالای خود هزینه‌ای برای کتاب پیش‌بینی نکرده و این باعث شده است که کتاب مانند سال‌های پیش از استقبال برخوردار نباشد.

اگرچه به قول سعید نفیسی جامعه کتاب‌نخوان ما ارزش کتاب را نمی‌داند. با همه مشکلاتی که در حوزه نشر وجود دارد باز هم اگر به عقب برگردیم کار نشر را ادامه خواهم داد و در صدد هستیم که با توجه به کتاب‌های قدیمی که باقی‌مانده انها را اسکن کنیم و از این آثار گرانمایه و اشیایی که نزد ماست به موزه کتاب اهدا کنیم یا موزه‌ای برای اشیاء قدیمی ترتیب دهیم.