دوشنبه ۱ آبان ۱۳۹۶ - ۰۹:۵۲
ویژگی‏‌‌های منابع روایتگر زندگینامه و مبارزات آیت‌‏الله سیدمصطفی خمینی

سجاد راعی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی در یادداشت خود به مناسبت چهلمین سالروز شهادت سید مصطفی فرزند ارشد امام‌خمینی‌(ره) معتقد است که بیشتر کتاب‌ها در دسترس با فضای ستایش‌آمیز و متاثر از نام پدر ایشان تدوین شده است.

خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) ـ یادداشت سجاد راعی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی: آیت‏‌الله سیدمصطفی خمینی، فرزند ارشد امام خمینی(ره) در 21 آذر 1309 به دنیا آمد. پس از تحصیلات مکتب‏خانه و آموزش دوره دبستان در مدارس دولتی، وارد حوزه علمیة قم شد.

پس از گذراندن دوره‏‌های مقدماتی، سطح و خارج، در 27 سالگی به درجه اجتهاد نایل آمد. از آغاز نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری امام‌خمینی، به جز مخالفت امام خمینی با لایحه انجمن‏‌های ایالتی و ولایتی در سال 1341 که به همراه مادرش در سفر زیارتی عتبات عالیات بود، در بقیه دوران مبارزه در کنار پدر قرار گرفت و در مقاطع گوناگون نهضت در ایران و سال‏‌های تبعید در ترکیه و عراق تا پایان حیات خود در اول آبان 1356، به‏‌عنوان مورد اعتمادترین و نزدیک‏‌ترین فرد به امام‌خمینی، به فعالیت‏‌های خود همگام، همسو و هماهنگ با پدر ادامه داد.

سیدمصطفی از خود زندگینامه خودنگاشت یا خاطراتی از دوران زندگی و مبارزاتش به یادگار نگذاشته است و این امر پرداختن به زندگینامه ایشان را با دشواری‏‌های خاصی روبه‌رو کرده است. اغلب منابع موجود مربوط به زندگینامه آقا مصطفی اعم از اسناد، پژوهش‏‌ها و خاطرات در سال‏‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تدوین و تألیف شده‏‌اند.

ویژگی عمده و مشابه منابع موجود، یک‏طرفه بودن مطالب آن‌ها در ستایش از آیت‏‌الله سیدمصطفی خمینی است. حتی کتاب‏‌های سندی نیز غالباً چنین خصیصه‏‌ای دارند. البته انتساب ایشان به خاندان امام خمینی(ره) در این زمینه بی‏‌تأثیر نبوده است؛ زیرا این منابع در فضاهای ستایش‏‌آمیز و بزرگداشت تدوین و تألیف شده‏‌اند. خاطرات نیز اغلب از سوی یاران امام و آقا مصطفی بازگو شده‏‌اند.

این گفته بدین معنی نیست که منابع موجود مطالب غیر واقعی را مطرح کرده‏‌اند بلکه به این مفهوم است که اولاً، در ذکر اوصاف و عملکرد ایشان غلو کرده‏‌اند تا جایی که وی را در بسیاری موارد هم‏شأن و هم‏‌جایگاه امام‌خمینی مطرح کرده‏‌اند. ثانیاً، از وی شخصیت خشک و جدی معرفی کرده‏‌اند تا بین ایشان و امام خمینی مشابهت و هم‏سانی ایجاد کنند. در حالی‌که به لحاظ شخصی آقا مصطفی برخلاف امام خمینی که شخصیت غیرمنعطفی داشت، شخصیتی شوخ‏‌طبع و اهل معاشرتی داشته است و نقل‏‌های متعددی در این زمینه وجود دارد.

بر مبنای مطالب ذکر شده، فضاها یزندگی و مبارزه آقا مصطفی نیز تحت تأثیر ادبیات موجود قرا رگرفته و مطالب غیرواقعی تولید شده است.

خودم نیز باید اعتراف کنم که از آن کاستی‏‌ها به دور نبوده‏‌ام و در دو کتاب و چندین مقاله که درباره زندگینامه و مبارزات آقا مصطفی به‌صورت پژوهش‏‌های مستند تألیف کرده‏‌ام در برخی موضوعات و موارد، اسیر آن فضاها شده و تحلیل‏‌های به دور از واقعیت ارائه داده‏‌ام که امیدوارم در ویراست جدید کتاب «زندگینامه و مبارزات آیت‏‌الله سیدمصطفی خمینی» بتوانم به تصحیح موارد مذکور بپردازم و شخصیت و عملکرد ایشان را آن‏‌طوری که بوده، به مخاطبان معرفی کنم.



لازم به توضیح است که منابع موجود هرکدام در زمان انتشار خود، توانسته‏‌اند بخش‏‌هایی از زندگی سیدمصطفی را معرفی کنند، اما گذشت زمان و انتشار اسناد و مدارک بیشتر و کاسته شدن از فضاهای هیجانی و احساسی، برخی کاستی‏‌ها را نمایان ساخته است. در ضمن اغلب منابع زندگی سیاسی ایشان را مورد مداقه و پژوهش و بازگویی قرار داده‏‌اند و از سایر وجوه زندگی ازجمله زندگی علمی و فرهنگی وی غافل شده‏‌اند.

در مجموع معتقدم با انتشار ویراست جدید کتاب خودم و همکاری مناسب مؤسسه تنظیم و نشر اثار امام‌خمینی(ره) می‏‌توان منبعی مورد اعتمادتر و جامع‏‌تری راجع به زندگینامه و مبارزات آقا مصطفی به مخاطبان ارائه کرد. در پایان چند برخی کتاب‏‌ها و مقاله‏‌های تاکنون تدوین و یا تألیف‏‌ شده معرفی می‏‌شوند:

 ـ «آشنايي با مهاجر شهيد سيدمصطفي خميني»، فصلنامة ياد، شمارة 12، پاييز 1376.

ـ امید اسلام(شهید آیت‏الله سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1388.

ـ امید اسلام(مجموعة مقالات پیرامون شخصیت علمی و مبارزاتی آیت‏الله سیدمصطفی خمینی، گردآورنده: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسة چاپ و نشر عروج، 1390.

ـ بازتاب­ها و پيامدهاي رحلت اسرارآمیز آیت‏الله سیدمصطفي خميني به روايت اسناد، تهران، مركز اسناد انقلاب اسلامي،1390(چاپ دوم 1391).

 ـ حسینیان، روح‏الله، ستارة صبح انقلاب، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1379.

ـ خاطرات سال‏های نجف، 2 جلد، به اهتمام گروه تاریخ مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسة چاپ و نشر عروج، 1389.
ـ راز طوفان(یادنامة آیت‏الله سید مصطفی خمینی)، ویژه‏نامة فصلنامة یاد، مهر 1376.

ـ راعی گلوجه، سجاد، «آیت‏الله سیدمصطفی خمینی در نهضت امام خمینی از آغاز تا تبعید به ترکیه»، در: مبداء نهضت(مجموعه مقالات قیام پانزده خرداد)، جلد اول، به کوشش رحیم نیکبخت میرکوهی و مجتبی سلطانی، تهران، خانة کتاب، 1392.

ـ راعی گلوجه، سجاد، زندگینامه و مبارزات آیت‏الله سیدمصطفی خمینی، تهران، مؤسسة چاپ و نشر عروج، 1384.

ـ راعی گلوجه، سجاد، «نقش درگذشت آيت­الله سيدمصطفي خميني در اتحاد مخالفان حكومت پهلوي»، ويژه­نامة مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني(اول آبان 1389).

ـ روحانی، سیدحمید، «شهید هجرت و جهاد آیت‏الله سیدمصطفی خمینی»، هفته‏نامة پیام انقلاب، سال اول، شمارة 18، 30 مهر 1359.
ـ «شهید ثانی از تبار امام خمینی»، فصلنامة 15 خرداد، شمارة 4، پاییز 1370.

ـ شهيدي ديگر از روحانيت، نجف، انتشارات روحانيون مبارز ايراني خارج از كشور، بي‌تا.

ـ عاشوری لنگرودی، حسن، «ثمرة پایداری، نگاهی به زندگی سیاسی ایت‏الله شهید سیدمصطفی خمینی و نقش او در روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامة حضور، شمارة 21، پاییز 1376.

ـ عاشوري لنگرودي، حسن، «نگاهي به زندگي سياسي شهيد آيت‌الله سيدمصطفي خميني و نقش او در روند پيروزي انقلاب اسلامي ايران»، مجموعه مقالات كنگره شهيد آيت‌الله مصطفي خميني، به كوشش كميته علمي كنگره، تهران، نشر شاهد، 1377.

ـ قزويني، حمید، «آثار و بازتاب‌هاي شهادت آيت‌الله سيدمصطفي خميني»، فصلنامة حضور، شمارة 21، پاييز 1376.

ـ مجموعه مقالات کنگرة کنگرة شهید آیت‏الله سیدمصطفی خمینی، به کوشش کمیتة علمی کنگره، تهران، نشر شاهد، 1377.

ـ میری، عباس، «نگاهی به زندگی علمی و آثار شهید آقا مصطفی خمینی»، حوزه، سال چهاردهم، شمارة 34، مرداد، شهریور، مهر و آبان 1376.

ـ يادها و يادمان‌ها از آيت‌الله سيدمصطفي خميني، 2 جلد، به كوشش كميتة علمي كنگرة شهيد آيت‌الله مصطفي خميني، تهران، مؤسسة چاپ و نشر عروج، 1376.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها