خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)ـ هر چند ظاهرا تاريخچه ساخت اين كتابخانه كه پس از كتابخانه بريتانيا دومين كتابخانه بزرگ انگلستان محسوب مي‌شود، به سال 1602بازمي‌گردد؛ ولي هسته اصلي آن، سال‌ها قبل از اين تاريخ شكل گرفت. اولين ساختماني كه در دانشگاه آكسفورد ساخته شد و تا حدود زيادي به كتابخانه شباهت داشت، در قرن چهاردهم ميلادي توسط "توماس گوبهام"، اسقف آن دوران پايه‌گذاري شد.
اين مجموعه كوچك كتاب، در شمال كليساي «سنت مري» دانشگاه نگهداري مي‌شد. ابتدا اين مجموعه با آهنگي يكنواخت گسترش و توسعه يافت؛ ولي در فاصله سال‌هاي 1435 تا 1437، "دوك همفري گلاسستور" مجموعه‌اي عظيم از نسخه‌هاي خطي را به اين محل اهدا كرد و باعث تحولي عظيم در كيفيت اين مجموعه و جهشي شگرف در توسعه آن شد. محل كتابخانه بسيار كوچك بود و فضاي كافي براي اين مجموعه نفيس وجود نداشت؛ بنابراين ضرورت نياز به محلي وسيع‌تر احساس شد و سرانجام در سال1489، اتاقي بزرگ‌تر ساخته شد كه "كتابخانه همفري" نام گرفت.
خاطراتي تلخ براي بودليان
در قرن شانزدهم، اين كتابخانه به شدت افول كرد و تمام كتاب‌ها، حتي تزئينات اين مجموعه به فروش رفت و تنها 3كتاب اصلي "دوك همفري" در مجموعه باقي ماند. دوران رشد و شكوفايي اين كتابخانه، از سال 1598 دوباره آغاز شد. وقتي "توماس بودلي" (عضو سابق شوراي مديران دانشكده مرتون) طي نامه‌اي به رئيس دانشگاه، داوطلب كمك به توسعه و گسترش دانشگاه شد، كتابخانه "دوك همفري" مرمت شد و "بودلي" تعداد زيادي از كتابهاي شخصي خود را به آن اهدا كرد. به اين ترتيب، كتابخانه رسما در 8 نوامبر1603 با نام كتابخانه بودليان بازگشايي شد. اين كتابخانه از جنبه‌هاي مختلفي گيرايي داشت و با داشتن مجموعه‌هايي نفيس، افراد مختلف جامعه را به خود جذب مي‌كرد.
به نوشته "ايان فيليپ"، تاريخ‌نگار بريتانيايي، در ژوئن 1603 ميلادي تلاش براي جمع‌آوري نسخه‌هاي خطي از تركيه آغاز و درست در همان سال، تكاپو براي تهيه اولين كتاب چيني اين مجموعه نيز آغاز شد. در سال1610ميلادي، بودلي موافقت‌نامه‌اي با شركت "استيشنر" در لندن امضا كرد كه به موجب آن از تمام كتاب ها و اسناد موجود در كتابخانه، يك كپي تهيه مي‌شد. مجموعه بودليان به سرعت پيشرفت كرد و توسعه يافت. اين كتابخانه و مجموعه، يك بار در فاصله سال‌هاي 1610و 1612و بار ديگر در فاصله سال‌هاي 1634 و 1637گسترش و توسعه يافت.
وقتي "جان سلدن" در 1654چشم از جهان فرو بست، مجموعه‌اي نفيس از كتاب‌ها و نسخه‌هاي خطي خود را براي اين كتابخانه به جاي گذاشت و اين بخش از كتابخانه به نام "سلدن" نام‌گذاري شد. در زمان مرگ بودلي در1612 ميلادي، توسعه بيشتر كتابخانه مد نظر قرار گرفت و مدرسه كوادرانگل كه امروزه به نام «كتابخانه قديمي» ناميده مي‌شود، در 1613تا1619 ساخته شد.
اين ساختمان، برجي 5 طبقه با معماري منحصر به‌فرد و تركيبي از معماري كلاسيك، دوريك، يوناني، سبك كورنتي و تلفيقي از اين هنرهاست.
"توماس هورنس بي"، منجم معروف بريتانيايي نيز عبور زهره را از بالاي اين برج در سال 1769 مشاهده كرد. اتاق‌هاي طبقه پايين در اصل براي سخنراني تدارك ديده شده بود و نوشته‌ها و كنده‌كاري‌هاي روي در اين ساختمان، گواه اين مطلب است. به موازات گسترش مجموعه‌ها در كتابخانه، اين اتاق‌ها براي مقاصد ديگري در نظرگرفته شد و هم اكنون ميزبان نمايشگاه‌ها و همايش‌هاست.
در قرن هجدهم، با رشد بيشتر كتابخانه، ضرورت فضاي بيشتر احساس شد. در 1860 ميلادي ساختمان همجوار به نام "رادكليف" نيز به اين كتابخانه ضميمه شد و مجموعه كتابهاي پزشكي و دارويي به اين بخش انتقال يافت.
بودليان در قرن بيستم
در سال 1911 ميلادي، بودليان به همراه 5 كتابخانه ديگر در بريتانيا تحت قانوني خاص درآمدند كه به موجب آن، از هر كتاب، بايد يك كپي نيز وجود داشته باشد تا از آسيب احتمالي آنها جلوگيري شود. تعداد كتابهاي پرارزش اين مجموعه افزايش يافت؛ تا جايي كه در سال 1914 ميلادي تعداد كتاب‌ها به بيش از يك ميليون نسخه رسيد و باز هم نياز به فضاي بيشتر احساس شد؛ بنابراين تلاش‌هايي در اين باره صورت گرفت. سرانجام در سال 1940ميلادي ساختمان زيبا، منحصر به‌فرد و ابداعي كتابخانه توسط "گيلزگيلبرت اسكات" به پايان رسيد. كتابخانه به شكل زيگورات (پلكاني)ساخته شد60 درصد از كتاب‌ها نيز در زيرزمين نگهداري مي‌شدند. تونلي نيز ساختمان جديد و قديمي بودليان را به هم پيوند مي‌داد و يك تسمه نقاله مكانيكي براي دستيابي به كتاب ها در نظر گرفته شد. البته از اين نقاله تا سال 2002 ميلادي، يعني زماني كه اين سيستم به صورت الكترونيكي درآمد، استفاده مي‌شد.
امروزه كتابخانه بودليان داراي بخش‌هاي مختلفي مانند: كتابخانه ژاپني بودليان، كتابخانه حقوق، كتابخانه مجمع هندي، كتابخانه مجمع شرقي، كتابخانه دانشكده فلسفه، كتابخانه علوم رادكليف، كتابخانه سكلر، كتابخانه پژوهشي كشورهاي مشترك‌المنافع و آفريقايي و كتابخانه "هارمزورت" است.
اعضاي كتابخانه قبل از عضو شدن مجبور به پركردن تعهدنامه‌اي هستند كه به موجب آن، متعهد مي‌شوند از تخريب كتاب ها، علامت‌گذاري در آنها و... خودداري و از كشيدن سيگار و يا ورود هرگونه ماده اشتعال زا به اين محل جلوگيري كنند تا اين گنجينه عظيم براي آيندگان حفظ شود.
هم اكنون در اين كتابخانه بيش از 8 ميليون نسخه كتاب و سند در مساحتي بيش از 188 هزار متر مربع نگهداري مي‌شود و بيش از400 كارمند و كتابدار در اين مجموعه به كاربران خدمات ارائه مي‌دهند.
به موازات رشد سريع تعداد كتابهاي اين كتابخانه، باز هم كمبود فضا دغدغه‌اي جدي براي مسوولان امر شده و هم اكنون بيش از يك و نيم ميليون نسخه كتاب و سند در خارج از آكسفورد و در معدن سابق نمك نگهداري مي‌شود. البته مسوولان كتابخانه در نظر دارند باز هم فضا را گسترش دهند.
در اين كتابخانه قوانين كپي‌رايت سفت و سختي وجود دارد و تا همين اواخر به دليل نگراني بابت تخريب اين آثار، عكسبرداري از آثار موجود در كتابخانه ممنوع بود. البته هم‌اكنون كپي برداري از كتاب‌ها و اسناد مربوط به بعد از 1900 ميلادي آزاد است و گروه ويژه‌اي از كارمندان براي نگهداري از اسناد بسيار قديمي فعاليت مي كنند. ميكروفيلم هايي از اسناد بسيار قديمي و در معرض تخريب تهيه شده كه تا حد امكان به جاي نسخه اصلي از آنها استفاده مي‌شود. اين كتابخانه ارتباط نزديكي با كتابخانه ديجيتالي آكسفورد دارد. كتابخانه آكسفورد در حال ديجيتالي كردن بسياري از نسخه‌هاي كمياب مجموعه دانشگاهي است.
مجموعه هاي شرقي كتابخانه
بخشي از كتابخانه كه به مجموعههاي شرقي اختصاص دارد، محلي براي نگهداري از دست‌نوشته ها، بايگاني، اولين نسخه‌هاي چاپي و ساير مجموعه‌ها به زبان‌هاي شرقي است. اين مجموعه در بودليان مركزي(كتابخانه جديد بودليان) نگهداري مي‌شود. تنها مجموعه كتابهاي نادر و دست‌نوشته‌هاي شرقي كه از اين مجموعه جدا شده‌اند؛ مجموعه كتابهاي ژاپني‌اند كه در بخش ديگري نگهداري مي‌شوند.
مجموعههاي موجود در اين بخش به زبان‌هاي عربي، چيني، عبري، فارسي و سانسكريت هستند. به‌علاوه مجموعههاي برجسته و نسخه‌هاي خطي آراسته به تذهيب، طراحي‌هاي بسيار باارزش روي پاپيروس، نقاشي، كتاب‌هايي با جلدهاي نفيس و باارزش، اسناد و كتاب‌هايي به زبان‌هاي ارمني، مصري، كره اي مالزيايي، مغولي، تبتي و تركيه اي، مجموعههاي مربوط به آسياي مركزي، تبت، هيماليا و آسياي جنوب‌شرقي، آرشيوهاي قرن نوزدهم و بيستم و ... نيز در اين بخش ديده مي‌شوند.
نسخه هاي خطي غربي
اين بخش دربرگيرنده دومين مجموعه بزرگ نسخه‌هاي‌خطي در بريتانياست و نسخه‌هاي خطي پاپيروسي مربوط به قرن سوم پيش از ميلاد تا نسخه‌هاي كاغذي مدرن امروزي را شامل مي‌شود.
از ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد اين مجموعه مي‌توان به وجود نسخه‌هاي مربوط به قرون وسطي، مجموعههاي تاريخي و ادبي قرن هفدهم، نسخه‌هاي بسيار قديمي، توپوگرافي و مقاله‌هاي جديد علمي، ادبي و سياسي اشاره كرد.
كتابخانه بودليان يكي از چهار مجموعه مهم مقالات سياسي مدرن در بريتانيا ـ مربوط به حزب محافظه‌كار ـ را در خود جاي داده است. اين مقالات مربوط به سياستمداران، ديپلمات‌ها و روزنامه‌نگاران سال1840 ميلادي تاكنون است. بخشي از كتابخانه نيز به مجموعه و كلكسيون "جان جانسون" اختصاص يافته است. در اين بخش، انواع بليت‌هاي بخت‌آزمايي چاپي، پوسترهاي تئاتر قديمي، تبليغات انتخاباتي و جلد انواع سيگار ديده مي‌شود.
در بخش كتابهاي كمياب كتابخانه، كتاب‌هايي مربوط به پيش از سال 1900 ميلادي نگهداري مي‌شوند كه البته بيشتر اين كتاب‌ها توسط موسسات و يا كلكسيونرها به اين بخش اهدا شده‌اند. اين كتاب‌ها در زمينه‌هاي مختلفي مانند دين و مذهب، حقوق و رياضيات هستند و مجموعههاي مهمي از كتابهاي قديمي كودكان و ادبيات محبوب و مورد علاقه مردم را نيز در بر مي‌گيرند.
كتابخانه پژوهشي كشورهاي مشترك‌المنافع
در اين بخش كه به كتابخانه "رودزهاوس" مشهور است، اسناد تاريخي، اجتماعي و اقتصادي كشورهاي آفريقايي و مشترك‌المنافع نگهداري مي‌شوند. البته اسناد مربوط به هندوستان و يا كشور برمه (ميانمار) در اين بخش موجود نيستند. اين اسناد را مي‌توان در كتابخانه جديد بودليان يافت. علاوه بر اين، كتابخانه "رودزهاوس" محلي براي نگهداري مقالات مربوط به مبارزات ضدبرده‌داري در آمريكا نيز محسوب مي‌شود.
كتابخانه فلسفه
در اين بخش از كتابخانه بودليان، بسياري از نسخه‌هاي قديمي و ناياب علم فلسفه و منطق مربوط به پروفسور "ويكام" و مقالات چاپ‌شده در روزنامه‌ها و متن‌هاي فلسفي ديده مي‌شوند.
كتابخانه سكلر
اين كتابخانه نيز يكي از اصلي‌ترين كتابهاي پژوهشي دانشگاه آكسفورد است كه به علم باستان‌شناسي اختصاص دارد.
ترجمه: ميترا جليلي
سه‌شنبه ۲۱ خرداد ۱۳۸۷ - ۰۹:۳۰
"بودليان"، كتابخانه پژوهشي اصلي دانشگاه آكسفورد و يكي از كهن‌ترين كتابخانه‌هاي اروپاست.\
نظر شما