محسن حاجی‌زین‌العابدینی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره تاثیر منابع کتابخانه‌ها در جذب مخاطبان گفت: تنها عامل جذب مخاطبان منابع کتابخانه نیست اما این مساله می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. مهمترین رسالت کتابخانه این است که منابع مناسب با نظر مخاطبان را تهیه کند و در اختیارشان قرار دهد.
به گفته حاجی‌زین‌العابدینی عواملی هم هستند که ممکن است مردم را از مراجعه به کتابخانه بازدارند، او توضیح داد: از جمله این موارد می‌توان به عامل روانشناختیِ «ترس از کتابخانه» به عنوان محیطی غیرآشنا اشاره کرد که ممکن است اشتیاق مراجعان را برای حضور در کتابخانه کم کند. همچنین ممکن است فضای کتابخانه دلپذیر نباشد.
این کارشناس همچنین با بیان اینکه سرانه کتابخوانی در ایران پایین است، بیان کرد: جامعه اشتیاقی به مطالعه کتاب ندارد. افراد ممکن است برای استفاده از منابع درسی به کتابخانه مراجعه و از فضای کتابخانه برای مطالعات دانشگاهی یا دانش‌پژوهی خود استفاده کنند. در این نوع استفاده از کتابخانه‌ها، منابع موجود اصلا در نظر گرفته نمی‌شوند.
حاجی‌زین‌العابدینی با اشاره به تاثیر غنای منابع کتابخانه بر حضور مخاطبان، ادامه داد: برخی کتابخانه‌ها، آموزشی و برای استفاده دانش‌پژوهان در نظر گرفته شده‌اند؛ یعنی برای حضور دانش‌آموزان و دانشجویان ساخته شده است اما کتابخانه‌های عمومی برای عموم مردم ساخته شده‌اند و برای مردم عادی که می‌خواهند به کتابخانه مراجعه کنند باید منابع مطلوب در نظر گرفته شود.
کتابخانه ارگانیسمی زنده و پویا است
به گفته ، ایران در زمینه مجموعه‌سازی؛ به‌ویژه در کتابخانه‌های عمومی بسیار ضعیف است، او در این‌باره گفت: برای کتابخانه‌های عمومی شهرداری تهران سال‌ها است که کتابی خریداری نشده است و در مجموعه کتابخانه‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور هم کتاب‌ها متناسب با سلیقه مدیران و مسئولان و به صورت گزینشی انتخاب می‌شود؛ درحالی که منابع باید براساس نیاز مخاطب‌های کتابخانه باشد. بنابراین در مجموعه کتابخانه‌های عمومی تعداد بی‌شماری کتاب‌های تکراری و فرمایشی وجود دارد که هیچ مراجعه‌کننده‌ای برای آن‌ها وجود ندارد.
او ادامه داد: کتابخانه‌های عمومی باید روی مساله انتخاب و جمع‌آوری کتاب توجه داشته باشند تا مجموعه‌های زنده و با توجه به نیاز مخاطبان را جمع‌آوری کنند. شیالی رانگاناتان، استاد بزرگ کتابداری می‌گوید که کتابخانه ارگانیسمی زنده و پویا است و مانند موجود زنده باید نفس بکشد، رشد کند و اگر منابع به درستی در اختیارش قرار نگیرند، نمی‌تواند زنده بماند.
اعمال سلیقه در روند مجموعه‌سازی کتابخانه‌ها
حاجی‌زین‌العابدینی در توضیح قوانین انتخاب کتاب‌های کتابخانه بیان کرد: در رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی که نام جدید آن علم اطلاعات و دانش‌شناسی است، دانشجویان واحدهایی را در رابطه با مجموعه‌سازی، گزینش و انتخاب کتاب می‌گذرانند و به‌صورت حرفه‌ای آموزش می‌بینند که چطور طبق نیاز مخاطب، منابع لازم برای کتابخانه را انتخاب کنند.
او افزود: برای مجموعه‌سازی در کتابخانه‌ها استانداردهای خاصی وجود دارد و همچنین مسئولان باید قوانین و قواعد کشوری را رعایت کنند و مورد توجه قرار دهند؛ درحالی که شاهد اعمال سلیقه در روند مجموعه‌سازی برای کتابخانه‌ها هستیم. گاهی حتی از وجود کتاب‌هایی در کتابخانه جلوگیری می‌شود که از وزارت ارشاد مجوز دریافت کرده‌اند. به همین دلیل در اغلب کتابخانه‌های عمومی، فهرست‌های ممنوعه‌ای داریم که با سیاست‌های کلان کشور و وزارت ارشاد همخوانی ندارد.
حضور کمرنگ کتابداران در کتابخانه‌ها
وی یکی از مشکلات اساسی در مدیریت کتابخانه‌ها را نبود نیروی متخصص در بدنه آن‌ها اعلام کرد و افزود: حضور کتابداران که صاحبان اصلی این نهاد و مجموعه هستند، خیلی کمرنگ است و بیشتر کتابخانه‌ها توسط افراد غیرمتخصص مدیریت می‌شود.
حاجی‌زین‌العابدینی انتخاب مکان مناسب برای دسترسی به کتابخانه‌ها را عامل مهم دیگری عنوان کرد که بر روی میزان جذب مخاطبان تاثیرگذار خواهد بود، او ادامه داد: در تئوری، نهاد کتابخانه‌های عمومی در انتخاب مکان مناسب برای تاسیس کتابخانه‌ها استانداردهایی را در نظر گرفته است؛ اما در کل با در نظر گرفتن بودجه و امکانات کشور این مساله مورد توجه قرار می‌گیرد و ممکن است تئوری‌ها چندان عملی نباشند. در همین زمینه در سال 87 مقاله‌ای با عنوان «مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی کشور» در پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات از ایرانداک منتشر شده‌است.
چهارشنبه ۲۲ خرداد ۱۳۹۸ - ۱۰:۲۰
حاجی‌زین‌العابدینی می‌گوید برخلاف قواعد تامین نیاز مخاطبان، منابع کتابخانه‌ها با اعمال سلیقه مدیران انتخاب می‌شوند و حتی گاهی کتاب‌های مجوزدار، در لیست ممنوعه‌ها قرار می‌گیرند.
نظر شما