به بهانه انتشار این کتاب، دقایقی با عباس رضایی‌ثمرین؛ روزنامه‌نگار و مترجم این اثر به گفت‌وگو نشستیم تا کمی بیشتر درباره این کتاب بدانیم. رضایی سال‌ها سابقه فعالیت در رسانه‌های مکتوب، الکترونیکی و تصویری را در کارنامه دارد و اکنون به عنوان دبیر تحریریه بخش خبری 21 در شبکه اول سیما مشغول کار است. رضایی ثمرین پیش از این هم کتاب «چگونه با خبرنگاران مصاحبه کنیم» اثر الن استیونس را هم به فارسی برگردانده که پاییز سال گذشته از سوی انتشارات ثانیه منتشر شده است.
لزوم اطلاع‌رسانی خردمندانه‌تر
رضایی با اشاره به دلیل انتخاب این کتاب برای ترجمه با بیان اینکه تسهیل و تقویت فرایند اطلاع‌رسانی در کشور هدف مطلوبی است که از دو زاویه ورود کاملا متفاوت می‌توان برای رسیدن به آن تلاش کرد، گفت: یک راه این است که با بازنگری و اصلاح سازوکارهای رسانهای به این سمت برویم، که خب مسبوق به سابقه است، راه دوم اما این است که تلاش کنیم آب از سرچشمه گل‌آلود نشود.
وی ادامه داد: یعنی کاری کنیم، فرستندگان یا تولیدکنندگان پیام یا خبر اعم از چهره‌های عمومی، مسئولان، دستگاه‌های دولتی، شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ به درک بهتری از رسانه برسند و در مواجهه با رسانه‌ها و به طور کلی در فرایند اطلاع‌رسانی خردمندانه‌تر عمل کنند و این کتاب در واقع گامی در این مسیر دوم است.
رضایی با اشاره به اهمیت موضوع این کتاب، عنوان کرد: در فرایند اطلاع‌رسانی، فرد حقیقی یا حقوقی که منشاء خبر است، نقش مهمی دارد ولی ما در آسیب‌شناسی این فرایند، عمدتا روی کارکرد رسانه‌ها تمرکز می‌کنیم و طرف دیگر ماجرا مغفول می‌ماند.
وی با ذکر مثالی در این زمینه، توضیح داد: به عنوان مثال وقتی بحرانی از جنس زلزله یا سیل یا مواردی از این قبیل اتفاق می‌افتد، بخشی از اشتباهاتی که در اطلاع‌رسانی رخ می‌دهد، حاصل کژکارکردهای رسانه‌ها و رعایت نکردن استانداردهاست اما بخش مهم دیگر، منشاء خارج از رسانه دارد. این مسئله در زمان بروز حادثه پلاسکو در تهران دغدغه من شد.
رضایی با بیان اینکه بخش مهمی از آشفتگی اطلاع‌رسانی در آن حادثه، محصول اشتباهات منابع اخبار رسانه‌ها بود، نه لزوما خود رسانه‌ها، گفت: به همین دلیل در این موضوع کتابی پیدا و ترجمه کردم که کمی اصول رسانه و اطلاع‌رسانی را به مسئولان و مدیران بحران و کسانی که در واقع آن طرف میز اطلاع‌رسانی نشسته‌اند یاد بدهد، این کتاب با عنوان «چگونه با خبرنگاران مصاحبه کنیم» پارسال منتشر شد.
وی با بیان اینکه ترجمه کتاب جدید گامی در امتداد همان مسیر است، ادامه داد: بعد از اینکه اثر قبلی توسط نشر ثانیه منتشر و با استقبال خوبی مواجه شد، با توجه به اینکه فقط یک فصل از آن به مدیریت رسانهای بحران اختصاص داشت، احساس کردم همچنان نیازمند تولید محتوای موثر و کاربردی این در این حوزه هستیم. به همین خاطر دنبال منبع بهتری گشتم و در نهایت به کتاب حاضر رسیدم.
به گفته رضایی، این کتاب از دو جهت بسیار مناسب بود؛ یکی به دلیل ورود مصداقی و کاملا کارگاهی و کاربردی به مقوله «مدیریت رسانهای بحران» و دوم به دلیل تمرکز ویژه به رسانه‌های اجتماعی فرایند اطلاع‌رسانی در تمام دنیا را از اساس متحول کرده‌اند، به همین دلیل تصمیم به ترجمه کتاب گرفتم و توسط نشر ثانیه منتشر شد.
اطلاع‌رسانی معیوب باید اصلاح شود
رضایی با اشاره به فضای رسانه‌اي ايران و اهمیت این اثر گفت: این کتاب از نظر مدل اثربخشی، شاید طوری نباشد که به طور مستقیم روی رسانه‌ها تاثیرگذار باشد اما در بهبود و تسهیل فرایند اطلاع‌رسانی در کشور، بویژه در زمان بحران حتما می‌تواند موثر باشد، این کتاب در واقع هم در مدیریت رسانهای بحران‌های اجتماعی کاربرد دارد و هم می‌تواند برای مدیریت بحران‌هایی که ممکن است برای افراد و شخصیت‌ها در بستر شبکه‌های اجتماعی رخ بدهد، موثر باشد.
وی همچنین درباره مخاطبان این کتاب، توضیح داد: مباحثی که در این اثر ارائه شده است، هم در سطح حکمرانی و هم در سطح مدیریت شهرت و اعتبار در ارتباطات صنفی، نکات قابل استفاده و مفیدی ارائه می‌دهد که نتیجه‌اش بهبود چرخه اطلاع‌رسانی در کشور است.
رضایی با بیان اینکه این کتاب در گام نخست مختصات فضای رسانهای جدید را برای افراد، شخصیت‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها ارائه می‌کند، گفت: پس از آن تلاش می‌کند، آن‌ها نقش و کارکرد رسانه‌های جدید را بپذیرند و و به آن بی‌اعتنا نباشند، در گام دوم نیز متناسب با فضای شفاف و فوق‌العاده متکثر جدید، راهکارهایی برای مدیریت بحران ارائه می‌کند. البته در این توصیه‌ها و راهکارها، اهمیت و مشروعیت رسانه‌ها و فضای متکثر جدید پیش‌فرض است و بحث این نیست که چطور رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را دور بزنیم..
وی افزود: بحث بر سر این است که چطور عمل کنیم که اولا گرفتار نشویم، ثانیا اگر گرفتار شدیم، چه کنیم که آب رفته به جوی برگردد و شهرت و اعتبارمان بیشتر از این آسیب نبیند. مثلا وقتی موضوع یک گاف مطرح می‌شود که به وجهه عمومی فرد، نهاد یا سازمانی خدشه وارد کرده، راهکارهای کتاب از این جنس است که مثلا چه زمانی واکنش نشان بدهیم، چطور عذرخواهی کنیم که مقبول بیفتد، مطلقا دروغ نگوییم، شفاف باشیم، زمان طلایی واکنش را از دست ندهیم، حقیقت را کتمان نکنیم، دیگران را سرزنش نکنیم، منفعل نباشیم و غیره و این‌ها مواردی هستند که اگر رعایت شود، اتفاقا چرخه اطلاع‌رسانی تسهیل و کار رسانه‌ها روان‌تر و راحت‌تر می‌شود.
خلاء تولید محتوا در بحران
رضایی با بیان اینکه نیاز به مباحث این کتاب در کشور ما زیاد است، گفت: از لحاظ وقوع حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله تکلیفمان مشخص است اما در زمینه بحران‌های ساخته دست انسان‌ها مثل سقوط هواپیما و غرق شدن کشتی و ریزش معدن و ساختمان هم متاسفانه رکورد قابل توجهی داریم. در اغلب این موارد، چرخه اطلاع‌رسانی ما معیوب است و ارتباطات آنطور که باید برای مدیریت بحران به کار گرفته نمی‌شود.
وی افزود: در بخش مراقبت از وجهه و شهرت و اعتبار هم که به شکل واضحی مبتلابه هستیم. اگر اخبار را مرور کنیم، در همین یکی دو ماه گذشته، موارد متعددی داشتیم از شخصیت‌ها و مسئولان یا سازمان‌هایی که با یک توئیت، اظهارنظر یا کنش نادرست در رسانه‌های اجتماعی چوب حراج به وجهه خودشان زده‌اند و با ادامه ندانم‌کاری وضع را بدتر کرده‌اند.
به گفته رضایی، همه این‌ها به دلیل خلاء تولید محتوای موثر در این زمینه است و کتاب «ارتباطات بحران در رسانه‌های اجتماعی» می‌تواند یک شروع باشد، امیدوارم دیگران هم بیایند و شاهد تولید محتوای بیشتر در این حوزه باشیم.
وی درباره مثال‌ها و نمونه‌های درج شده در کتاب و کاربردی بودن آن‌ها در ایران نیز گفت: تمرکز کتاب روی رسانه‌های اجتماعی است، الگوی شکل‌گیری و توسعه جریان‌ها هم در این شبکه‌ها در همه جای دنیا یکسان است. به همین خاطر تصور می‌کنم همه مصادیق و مثال‌های کتاب در اینجا هم قابل استفاده و آموزنده است.
رضایی همچنین درباره نویسنده این اثر، توضیح داد: ون‌دن‌هارک نویسنده و پژوهشگر روابط عمومی دیجیتال، ارتباطات بحران و امنیت سایبری است، او اکنون در مطبوعات آمریکایی ستون‌نویسی می‌کند و در عین حال به طور تخصصی در حوزه استراتژی‌های ارتباطات صنفی هم فعالیت دارد و و صاحب یک شرکت در این زمینه است، همچنین تجارب پژوهشی‌اش عمدتا روی ارتباطات بحران و امنیت سایبری متمرکز بوده است.
نگاهی به کتاب
کتاب «ارتباطات بحران در رسانه‌های اجتماعی» به طور خاص بر بستر رسانه‌های اجتماعی متمرکز است و می‌توان از آن به عنوان یکی از آثار ارزشمند و جدید در بخش ارتباطات بحران نام برد. درج مصادیق متعدد واقعی و بررسی کارگاهی نحوه مدیریت بحران در رسانه‌های اجتماعی یا استفاده از قابلیت آن‌ها در کنترل بحران، مشخصه اصلی کتاب است. جانسون‌اندجانسون، مک‌دونالد، فدرال‌اکسپرس، ناسا، بریتیش‌پترولیوم، شل، انجمن ملی اسلحه آمریکا و ... برخی از شرکت‌ها و سازمان‌هایی هستند که در کتاب تجربه مدیریت بحران آن‌ها بویژه در رسانه‌های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته؛ تجاربی که بعضی از آن‌ها توام با موفقیت بوده و برخی دیگر به شکست انجامیده است.
کتاب در 10 فصل تدوین شده و در فصول مختلف به مصادیق واقعی از بحران‌های مختلف ارتباطی و روند مدیریت آن‌ها اشاره شده است. در فصل اول به چیستی بحران، انواع متداول و سطوح تاثیرگذاری بحران‌ها و همچنین بحران‌های برخواسته از شبکه‌های اجتماعی مجازی پرداخته شده است. فصل دوم به رسانه‌های اجتماعی اختصاص دارد و در آن به بررسی رسانه‌های اجتماعی پرمخاطب و اثرگذار از قبیل توییتر، یوتیوب و فیسبوک پرداخته شده است.
«الگوهای جدید در ارتباطات اجتماعی و بحران» عنوان فصل سوم کتاب است که در آن به قواعد و اقتضائات فضای رسانهای جدید پرداخته شده است. دو فصل چهار و پنجم به بررسی تفصیلی نحوه مدیریت بحران و استراتژی‌های ارتباطی سازمان‌های معروف در بحران‌های واقعی اختصاص دارد. فصل چهارم مختص سازمان‌هایی است که با موفقیت از پس بحران برآمده‌اند در فصل پنجم نیز به مواردی اشاره شده که تدابیر مدیریتی کارگر نیفتاده و سازمان‌ها در زمان بحران نتوانسته‌اند از شهرت و اعتبار خود دفاع کنند.
در ششمین فصل کتاب به بحث تدوین برنامه ارتباطات بحران پرداخته شده و فصل هفتم نیز درباره نحوه ادغام رسانه‌های اجتماعی در برنامه ارتباطات بحران است.
همچنین هشتمین دستنامه عملیاتی برای زمانی است که بحران آغاز شده و شما در موقعیت مدیریت آن هستید، فصل نهم درباره زمان بعد از بحران و بازیابی است و فصل دهم کتاب نیز مرور کلی مباحث ارائه شده در این اثر است.
کتاب «ارتباطات بحران در رسانه‌ها» را انتشارات ثانیه با شمارگان 500 نسخه، در 156 صفحه و به بهای 20 هزار تومان روانه پیشخوان کتاب‌فروشی‌ها کرده است.
نظر شما