زهره کشاورز، مولف و پزشک متخصص سلامت باروری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی  در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره نقش محتوای رسانه‌ها و کتاب‌ها در باب اطلاع‌رسانی آن دست از بیماری‌های سرطانی که به لحاظ جسمی به زنان اختصاص دارد گفت: این خوب است که رسانه‌ها به بیماری سرطان از جنبه اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی توجه کنند چراکه نباید محتوایی که منتشر می‌شود موجب هراس و وحشت مردم شود. قطعا محتوا و کتاب‌ها نقش بسیار مهمی در این امر دارند.
 
وی در ادامه با اشاره به ماهیت کلی بیماری سرطان و انواع آن گفت: سرطان نوعی بیماری است که با رشد کنترل نشده سلولی و تهاجم به بافت‌های موضعی مشخص می‌شود. با توجه به پیشرفت‌های علم پزشکی این بیماری همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های قرن و دومین علت مرگ و میر بعد از بیماری‌های قلب و عروق به حساب می‌آید؛ اما از طرفی یادمان باشد که گرچه در سال‌های دور افرادی که مبتلا به سرطان می‌شدند بقای عمر کوتاهی داشتند اما در حال حاضر با توجه به پیشرفت‌های علم پزشکی و فناوری‌های مدرن شمار زیادی از مبتلایان اگر بیماریشان زود تشخیص داده و به موقع درمان شوند، می‌توانند از بیماری کشنده نجات یابند و به بقا و به کیفیت زندگی مناسبی دست پیدا کند.
 
وی ادامه داد: به طور کلی سرطان عامل دوازده درصد مرگ در سراسر دنیا است طبق آمار‌های جهانی تعداد بیمارهایی که مبتلا به سرطان هستند از یازده میلیون و هشتصد هزار نفر در سال 2005 با 55 درصد رشد به هجده میلیون نفر در سال 2020 تخمین زده می‌شود. یعنی به هر حال این افزایش رشد در انواع سرطان‌ها قابل پیش‌بینی است که دلیل آن را می‌توان در تغییر سبک زندگی افراد از گذشته نه چندان دور تا امروز جست که باعث شده بشر بیشتر با این بیماری درگیر شود و افراد را مستعد ابتلا به سرطان ‌کند.
 
کشاورز با اشاره به اینکه ایران جزو کشورهایی بوده که در سال‌های اخیر شمار مبتلایان به سرطان افزایش زیادی داشته است، گفت: ایران هم مانند سایر نقاط دنیا جزو کشورهایی است که رشد سرطان به صورت فزاینده در آن دیده شده است. پس لازم است افراد آگاه باشند که پیش‌گیری از آن چگونه باید باشد نوع اطلاع‌رسانی و محتوای گفته شده در رسانه‌ها و کتاب‌ها اهمیت زیادی دارد. برای مثال اینکه مردم از چه سنی باید غربالگری‌ کنند، اهمیت زیادی دارد و این موضوعی است که باید به تفضیل و با ادبیاتی گفته شود که برای مردم بار وحشت نداشته باشد. اولویت سازمان جهانی بهداشت هم این است که چگونه پیشگیری کند که اصولا پیشگیری بهتر از درمان است.
 
وی درباره سرطان‌های شایع در میان بانوان گفت: سرطان موضوعی نیست که فقط زنان را درگیر خود کند بلکه باید نگاهی برابر در این موضوع هم به زنان و هم به مردان داشت. این بیماری و انواع آن مسئله‌ای است که هم در مردان و هم در زنان رو به افزایش است.
 
این پزشک متخصص گفت: شایع‌ترین سرطان‌هایی که بانوان ایرانی درگیر آن می‌شوند و باید درباره آن فعالیت‌های زیادی انجام داد سرطان پستان است. با اینکه طیف سنی مبتلایان به سرطان پستان از 35 سال تا 54 سال است اما نیاز به اطلاع‌رسانی این نوع سرطان از سنین پایین در جامعه وجود دارد. حتی در برخی موارد زودتر از 35 سال هم افراد درگیر آن شدند و لازم است که بانوان اطلاعات کامل‌تر و واقعی‌تری از این مورد داشته باشند. یکی از اصلی‌ترین راه‌های اطلاع‌رسانی رسانه‌ها و کتاب‌های آموزشی در این‌باره است. در حال حاضر کتاب‌های بسیار زیادی در باب سرطان به ویژه سرطان پستان چاپ و منتشر شده است.  
 
 
لزوم ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی درباره بیماری‌ها
کشاورز معضل اصلی را در خواندن کتاب‌ها از سوی مردم به ویژه بیماران درباره بیماری خود دانست و گفت: بنابراین ما به لحاظ موجودی کتاب مشکلی نداریم اما معضل جدی که با آن درگیر هستیم این است که کتاب خواندن درباره بیماری‌ها چندان برای مردم جا نیفتاده است و تا زمانی که با آن مواجه نشوند حتی سراغ محتوای رسانه‌ای نمی‌روند که دسترسی به آن راحت‌تر است. به عقیده من باید فرهنگ کتاب‌خوانی درباره بیماری‌ها بیشتر ترویج داده شود. بنابراین برای اطلاع‌یابی و آگاهی دقیق از بیماری‌های اینچنین باید فرد به  منابع درست در جامعه دسترسی داشته باشد.
 
وی درباره کیفیت محتوای کتاب‌ها در حوزه بیماری سرطان خاطرنشان کرد: مسئله بعدی کتاب‌ها هستند که توسط پزشکان و فعالان و کادرهای درمان نوشته شده است. در حقیقت از نظر کیفیت محتوایی در حوزه سرطان زنان، کتاب‌های خوبی داریم اما اینکه به چه میزان زنان رجوع می‌کنند تا این کتاب‌ها را مطالعه کنند به نظر می‌رسد کمی با مشکل مواجه شده‌ایم. بسیاری از بانوان هستند که فرصت خواندن کتاب را چندان ندارند و یا اطلاعی از انتشار یک کتاب پیدا نمی‌کنند؛ بنابراین نحوه اطلاع‌رسانی اهمیت زیادی پیدا می‌کند. برای مثال اینکه کتابی در این‌باره منتشر می‌شود باید به‌گونه اطلاع‌رسانی شود که بانوان از وجود آن باخبر شوند و این کتاب‌ها طبقه‌بندی شده و با توجه به نیازهای افراد باشند.
 
کشاورز با اشاره به تحقیقات انجام شده تاکید کرد: امروزه در کشور تحقیقات بسیار زیادی در حوزه سرطان‌های بانوان توسط دانشگاه‌ها انجام شده است. در بسیاری از مواقع این تحقیقات تبدیل به کتاب نشده‌اند و تنها برخی از آن‌ها نتایجشان به صورت کتاب منتشر شده. در رابطه با سرطان پستان پژوهش جدیدی که هم در مرکز تحقیقات سرطان و هم در دانشگاه شیراز داشتیم پژوهشی بود که نیازهای بانوان به عنوان نیازهای باروری و فرزند‌آوری و سلامت جنسی ارزیابی شد و هر دو پژوهش دوسال به طول انجامیده که هنوز به پایان نرسیده است. این پژوهش‌ها در حوزه باروری و سلامت جنسی است و به نوعی انعکاس به سوالات شمار زیادی از بیماران درباره باروری و سلامت جنسی است که چندان نمی‌توان در کتاب‌ها پیدا کرد.  
 
این پزشک متخصص بها دادن به موضوع سلامت جنسی و باروری بانوانی که مبتلا به سرطان‌های ویژه زنان شده‌اند را مهم دانست و تاکید کرد: باید بهای زیادی به حوزه باروری و سلامت جنسی بانوانی داده شود که دچار سرطان شده‌اند؛ البته کتاب‌هایی هم که در این موضوع منتشر می‌شود اما هنوز پاسخ‌گوی نیازها نیستند. حتی توصیه می‌شود که این موضوع در متون دانشگاهی بیشتر به آن پرداخته شود و پیشنهاد می‌شود به صورت کتابچه‌هایی که می‌تواند به راحتی در اختیار افراد قرار گیرد منتشر شود. فرد باید پاسخ سوالات خود را زمانی‌که به پزشک دسترسی ندارد بیابد. یکی از این منابع مستند کتاب است که می‌توان با بهره‌گیری از آن به  یکی از نیازهایی پاسخ داد که احساس می‌شود در حوزه  فرزند‌آوری است که افراد فرصت مطرح کردن آن را ندارند و باید اطلاعات دقیقی پیدا کنند.
 
به گفته کشاورز نیازهای مشاوره‌ای بانوان بعد از سرطان در امر باروری و فرزند‌آوری زیاد است. بسیاری از آن‌ها ترس‌ها و دلهره‌های زیادی دارند. برای مثال اغلب آن‌ها نگران این موضوع هستند که آیا فرزندانشان در آینده به بیماری که آن‌ها مبتلا شده‌اند دچار می‌شوند یا خیر همه این‌ها سوالاتی است که افراد باید به پاسخ‌های دقیق و کامل برسند و نیاز است که در کتاب‌ها به آن پرداخته شود و بازتاب داده شود.
 
وی افزود: ممکن است کتاب‌هایی در این زمینه به صورت پراکنده موجود باشد اما بیماران و بانوان اطلاعی از وجود آن نداشته باشند که نیاز است این اطلاع‌رسانی شود. شاید بهتر است برای تسهیل این امر یک بانک اطلاعاتی از کتاب‌های این حوزه طراحی شود که آثار در آن تفکیک شده باشند تا بیماران به راحتی به کتاب‌هایی که تاکنون چاپ شده‌اند دسترسی پیدا کنند.
 
هر کتابی خوب نیست
این محقق درباره استاندارد کتاب‌هایی که منتشر شده است اظهار کرد: یک مسئله‌ای که مهم است آن است که دلیل ندارد هر کتابی که چاپ می‌شود کتاب درست و کاملی است در بسیاری موارد کتاب‌هایی چاپ می‌شود که محتوای آن بیشتر بار وحشت را می‌‌افزاید. برای مثال ما تلاش‌ می‌کنیم که افراد به غربالگری روی بیاورند اما به قدری می‌ترسند که ترجیح می‌دهند توجهی به این امر نداشته باشند. بنابراین محتوا اهمیت زیادی دارد که توسط چه کسی نوشته شده است و هرچقدر افرادی که در فضای آکادمیک این رشته قرار دارند بنویسند طبیعتا محتوا قابل اعتمادتر است تا فردی که شاید به چند مقاله و پژوهش بسنده کرده است.
 
فرزند آوری مهم‌ترین دغدغه بانوان بهبودیافته از سرطان
وی با اشاره به ارزیابی محتوای منتشر شده در کتاب‌ها و فضای رسانه‌ای گفت: به هر حال محتوا باید همیشه ارزیابی شوند و نیاز است تا یک تیم ارزیابی برای انتشار این کتاب‌ها وجود داشته باشند تا هر کتابی در بازار عرضه نشود. یکی از پارادکس‌هایی که بیماران درگیر آن هستند پارادکس‌ فرزندآوری است که پیشنهاد می‌کنم تا محققان تلاش کنند اطلاع‌رسانی بهتری در این امر داشته باشند؛ چراکه بعد از اینکه بیماران به سرطان مواجه‌ می‌شوند سوالات زیادی درباره فرزند‌آوری دارند که باید در این زمینه کمک‌های زیادی به آن‌ها کرد.
 
از پزشکان انتظار نداشته باشید
کشاورز در ادامه گفت: یک موضوع دیگری که اهمیت زیادی دارد سلامت جنسی بیماران است. بیمارانی که مبتلا به سرطان می‌شوند با توجه به داروهایی که مصرف می‌کنند طبیعتا در بدنشان اتفاقاتی می‌افتد و علاوه‌بر آن تصویری که بیماران از خود دارند و در طول درمان هم شکل می‌گیرد بسیار متفاوت می‌شود. اینکه یک پزشک چقدر می‌تواند به سلامت جنسی بیمار خود توجه داشته باشد معمولا امری است که خیلی نمی‌توان روی پزشکان به علت محدودیت زمانی که دارند حساب باز کرد؛ بنابراین لازم است که در محتوا گنجانده شود. بیمار در این زمینه سوالاتی دارد که همیشه با خود به همراه می‌برد و پزشک یا مولفی در این زمینه کتابی می‌خواهد بنویسد باید به سوالات بیماران اشاره جدی داشته باشد و در کل نیاز است تا کتابی در همین باب تالیف و منتشر شود.
 
وی افزود: افرادی باید این کتاب‌ها را نوشته باشند که خودشان صاحب‌نظر هستند و طبیعتا حوزه‌ای است که دارای حساسیت بسیاری است. باتوجه به خط قرمزهایی که وجود دارد باید همکاری بین انتشارات و سازمان‌های مربوطه انجام شود. طوریکه فرد بتواند در نوشتار آن چه را که باید انتقال دهد تا ترس بیش‌ از حد برای بیمار به وجود نیاورد از طرفی به ایجاد باور نادرست هم نیانجامد.
 
به گفته کشاورز به نظر می‌آید اولین قدم در حوزه انتشارات این است که کتاب‌ها دسته‌بندی شود. اینکه چه کتاب‌هایی پیش‌گیری از بیماری را آموزش می‌دهند، یا چه کتاب‌هایی در حوزه درمان بحث می‌کنند و یا چه کتاب‌هایی برای آینده فردی مناسب است که در حوزه سرطان بقا یافته.
 
این پزشک متخصص اظهار کرد: از طرفی کتاب‌ها دو دسته هستند یکی کتاب‌های آکادمیک و دیگری کتاب‌هایی که برای عموم نگاشته شده است. دسته دوم باید از اهمیت و ارزیابی زیادی برخوردار باشد. اگر بانک‌های اطلاعاتی در حوزه کتاب دقیق باشند حتی محققان و پژوهشگران این عرصه متوجه خواهند شد که خلا‌ها و کمبود‌های پژوهشی کجاست. گاهی پژوهشگران در برخی حوزه‌ها توجه زیادی کردند، درحالیکه برخی حوزه‌های دیگر مغفول مانده است که بعد از آن می‌توان چالش‌‌ها و خلا‌ها در حوزه انتشارات تشخیص داد.
 
وی افزود: به هر حال به نظر می‌رسد که ضروری است در این حوزه با توجه به نیاز جامعه پیش رویم و نیاز اطلاعاتی بیماران را بدانیم دومین کار تبلیغ کتاب‌ها است اینکه چه کتابی در حال حاضر در بازار موجود است. همچنین تشویق بیماران از سوی پزشکان به خواندن کتاب برای آگاهی دقیق‌تر از بیماری یکی از راه‌هایی است که می‌توان از کتاب به عنوان ابزار کمک‌ بخش از آن استفاده کرد.