شنبه ۱۹ خرداد ۱۳۹۷ - ۰۹:۲۶
ایران جامعه‌ای با آسیب‌پذیری بالا و تاب‌آوری پایین است

سعید مدنی قهفرخی، مولف کتاب «وضعیت توسعه انسانی در ایران: آسیب‌پذیری و تاب‌آوری» معتقد است منابع و اطلاعات موجود در ایران نشان می‌دهد که ایران جامعه‌ای با آسیب‌پذیری بالا و تاب‌آوری پایین است و هر شوکی می‌تواند این وضعیت را با سقوط روبه‌رو کند.

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)ـ برنامه توسعه ملل متحد به عنوان یکی از زیر مجموعه‌های سازمان ملل متحد، از سال 1990 اقدام به انتشار گزارش‌هایی با عنوان «گزارش توسعه انسانی» کرده که آخرین آن‌ها در سال 2014 منتشر شده است. این گزارش با بحث درباره دو مفهوم مرتبط آسیب‌پذیری و تاب‌آوری، به مثابه پدیده‌های فردی اجتماعی نسبت به ایجاد وارونگی در روند پیشرفت توسعه انسانی در سطح جهان هشدار می‌دهد. سوال مهم این است که چرا برخی جوامع در مقایسه با دیگران کمتر متحمل آسیب می‌شوند و سریع‌تر نیز بازسازی می‌شوند؟ موضوع اصلی گزارش پاسخ به این پرسش است.

کتاب «وضعیت توسعه انسانی در ایران: آسیب‌پذیری و تاب آوری» گزارشی است از وضعیت توسعه انسانی در ایران که بر اساس گزارش توسعه انسانی (2014) سازمان ملل متحد به رشته تحریر در آمده و در آن به تفصیل با وضعیت کنونی ایران در دو حوزه آسیب‌پذیری و تاب‌آوری آشنا می‌شوید. سعید مدنی قهفرخی، جامعه‌شناس، پژوهشگر ارشد علوم اجتماعی و استاد دانشگاه نویسنده کتاب در گفت‌وگویی درباره این اثر توضیحاتی را ارائه کرده است. مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

ایده اصلی شما در این کتاب چیست؟ لطفا درباره گزارش توسعه انسانی توضیح دهید؟

اساس این کتاب گزارش توسعه انسانی 2014 سازمان ملل است که محور اصلی آن آسیب‌پذیری و تب‌آوری است بدین معنی که جوامع چقدر در مواجهه با شوک عقب‌گرد خواهند داشت و آسیب می‌بینند. تاب‌آوری هم به این اشاره دارد که چقدر جوامع در مقابل شوک می‌توانند از خود مقاومت نشان داده و وضعیت خودشان را حفظ کنند. بنابراین دو مفهوم کاملا مرتبط با هم است.

کتاب «وضعیت توسعه انسانی در ایران: آسیب‌پذیری و تاب‌آوری» اشاره به این دارد که چقدر جامعه ایران آسیب‌پذیر است و چقدر قابلیت تاب‌آوری دارد. ما وقتی درباره آسیب‌پذیری صحبت می‌کنیم اشاره به مجموعه شوک‌هایی داریم که ممکن است به یک جامعه وارد شود. این شوک‌ها ممکن است زیست محیطی مانند خشکسالی باشد. این که چقدر مناطقی که در برابر خشکسالی و بی آبی قرار دارند می‌توانند خودشان را در همین وضعیت حفظ کنند؟ حتی انتظار نمی‌رود بهتر شوند ولی وضعیت خود را حفظ کنند. از سوی دیگر به طور مثال شهر تهران در مقابل وقوع سیل و زلزله در آن چقدر می‌تواند وضعیت خود را حفظ کند. اما وجه دیگر اوضاع اقتصادی است. در سال 2008 بحران اقتصادی که در اروپا و آمریکا رخ داد موج‌ آن به همه جا رسید و این وضعی که ما با آن مواجه هستیم در تداوم با آن است.

رکود طولانی مدت موجب می‌شود نرخ اشتغال پایین آمده و درآمد هم کم شود و در ادامه فقر و نابرابری افزایش یابد. حال این سوال مطرح است که جامعه چقدر در مقابل این شوک آسیب‌پذیر است و تاب‌آوری دارد؟ پس مسایل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی همه می‌تواند یک جامعه را آسیب‌پذیر کند و جامعه هم می‌تواند تاب آوری‌اش را بالا ببرد به نحوی که بتواند وضعیت خود را حفظ کند. در مجموعه گزارش توسعه انسانی به وضعیت جامعه ایران و عوامل مختلفی که در کاهش آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آوری تاثیر دارند، اشاره شده است.
 

گویا در کتاب از مطالعات میدانی در ایران نیز استفاده شده است.

البته من خودم به صورت میدانی کار نکردم اما از مطالعات دیگران استفاده کردم. یکی از مواردی که آسیب‌پذیری را بالا می‌برد آلودگی هوا، نابودی جنگل‌ها، نابودی مراتع و ... است؛ به طور مثال در این کتاب روند تخریب جنگل‌ها و مراتع طی 40 سال اخیر را شرح دادم یا به طور مثال مصرف‌گرایی در جامعه ایران را توضیح دادم که چقدر آسیب‌پذیری را افزایش و تاب‌آوری را کاهش داده است. برای مثال می‌گویم میانگین زباله‌ای که هر خانواده در سطح جهانی تولید می‌کنند 500 گرم است اما در ایران 700 گرم است و این نوعی از عدم استفاده منابع موجود است که آسیب‌پذیری را افزایش و تاب‌آوری را کاهش داده است.

درباره موضوع فقر و نابرابری همین گونه است. فقر آسیب زاست چون آسیب‌پذیری را افزایش و تاب‌آوری را کاهش داده است. نابرابری جنسیتی، نابرابری حقوقی، نابرابری منطقه‌ای و استانی نیز به همین گونه است مثلا اینکه چرا سیستان و بلوچستان آسیب‌پذیرتر از تهران است. پس کتاب بر اساس منابع و اطلاعات موجود در ایران نشان می‌دهد که ایران جامعه‌ای با آسیب‌پذیری بالا و تاب‌آوری پایین است و هر شوکی می‌تواند این وضعیت را سقوط بدهد.

به همین دلیل است که ایران زود به وضعیت بحرانی در مسایل مختلف می‌رسد.

دقیقا همین گونه است چون آسیب‌پذیری‌اش بالاست مانند کسی که بیمار است و در مواجهه با یک ویروس جدید به شدت آسیبش بیشتر می‌شود این جامعه سراسر بحران است که بحران‌های جدید وضعیت او را تشدید می‌کند که به آن وضعیت ابر بحران گفته می‌شود.

اکنون چه کتابی در دست تالیف دارید؟

اکنون کتاب «جامعه‌شناسی اعدام» را در دست انتشار دارم که به نوعی تحلیل درباره این موضوع است که اعدام و مجازات آن در ایران و سایر کشورها پیامدهای مثبت دارد یا منفی؟ نتایج نشان می‌دهد ارزیابی جهانی این است که اعدام با محاسبه هزینه و فایده به رغم اینکه برخی مجرمین واقعا باید مجازات شوند آثار و پیامدهایش منفی است. این کتاب به زودی منتشر می‌شود.     

«وضعیت توسعه انسانی در ایران» از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه با همکاری موسسه رحمان در 288 صفحه، در قطع رحلی و با قیمت 56000 تومان منتشر شده است. 

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها

اخبار مرتبط