مهدی رجبی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت تالیف و ترجمه در حوزه کودک و نوجوان گفت: اخیرا اتفاق خوبی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان رخ داده و آن‌هم بالارفتن فهم و درک نویسنده‌ها است، چون ارتباطات زیاد شده و در اثر این ارتباطات بیشتر، روز به روز کتاب‌های بیشتری هم در سبک‌های روز دنیا ترجمه می‌شود و نویسندگان با ادبیات روز دنیا آشنا می‌شوند و این مساله در تولید آثار تالیفی بهتر و کیفی‌تر هم موثر است.
این نویسنده در ادامه یادآور شد: اما با این وجود در حوزه تالیف عجله وجود دارد و ناشران بیشتر به تعداد عناوین منتشر شده اهمیت می‌دهند تا کیفیت مطالب که سبب پایین آمدن کیفیت کار شده است. مگر می‌شود کسی در طول سال 3 رمان خوب بنویسد؟ در این شرایط نویسنده با عجله مدام چیزی را تکرار می‌کند درحالی‌که باید مدتی بگذرد و دانش فرد رسوب کند، کتاب بخواند، ببیند، تجربه کند، درک کند، دنیای پیرامونش را بفهمد و حرف تازه‌ای برای گفتن داشته باشد سپس دوباره به نوشتن اقدام کند. اما این مراحل در حوزه تالیف ما طی نمی‌شود. اینجا خیلی عجله وجود دارد و نویسندگانی که فکر می‌کنند، صبر می‌کنند و معتقدند وقتی حرف تازه‌ای ندارند ضرورتی ندارد کتاب چاپ کنند، محدود و معدودند.
باید سرمایه‌گذاری کنیم نویسنده ورشکسته نشود
به گفته رجبی در ایران برای نویسنده امنیت شغلی وجود ندارد و با عجله می‌خواهد از هر کتابی پولی دربیاورد و این مساله سبب ضعف تالیف می‌شود. درحالی‌که با نگاه معقولانه اگر نویسنده‌ای وقت بگذارد و کتاب باکیفیتی بنویسد، بازگشت سرمایه‌اش هم سریع‌تر اتفاق می‌افتد چون کتابش در جامعه و بازار نشر دیده شده و تجدید چاپ می‌شود. اما کتاب‌های معمولی همه در یک سطحی باقی می‌مانند و مخاطب را هم دلزده می‌کنند. و سبب می‌شود وقتی به بچه‌ها می‌گوییم کتاب ایرانی خوب، می‌گویند نداریم و می‌روند کتاب خارجی می‌خوانند.
وی در ادامه بیان کرد: تولید داخلی ما فقط به تولید یخچال و تلویزیون و آدامس برنمی‌گردد به فکر هم برمی‌گردد. به همان اندازه‌ای که می‌خواهیم سرمایه‌گذاری کنیم فلان کارخانه ورشکست نشود به همان اندازه هم باید سرمایه‌گذاری کنیم نویسنده ورشکسته نشود. نویسنده ورشکسته کسی است که نمی‌تواند زندگی خودش را بچرخاند و مجبور است کتاب‌های بی‌خاصیت تولید کند. کسی که مجبور است سریع کار کند و تعجیل کارش را خراب می‌کند.
لزوم حمایت از نویسندگان و مولفان آثار
وی در ادامه به لزوم حمایت از نویسندگان و مولفان آثار اشاره کرد و گفت: متولیان باید شعارها را عملی کنند و از اینکه نویسنده بتواند حاشیه امنی گوشه ذهنش داشته باشد حمایت کنند تا نویسنده بتواند با حوصله بیشتری کار کند و از آن طرف درآمد بهتری داشته باشد. البته این به آن معنا نیست که هر نویسنده‌ای 4 سال وقت بگذارد اثر خوبی تولید می‌کند. منظور کسی است که ما به عنوان نویسنده خوب می‌شناسیم و آثارش از سطحی از استاندارد برخوردار است، با ادبیات روز دنیا آشناست و کارهای استانداردی در کارنامه‌اش دارد ولی به خاطر عجله درحال تکرار کردن است و حرف تازه‌ای ندارد. همان نویسنده با فرصت بیشتر و گذر زمان می‌تواند دوباره کار خوب تولید کند.
افزایش ترجمه‌های 20 روزه در بازار کتاب
نویسنده مجموعه «قصه‌های عجیب برای بچه‌های عجیب و غریب» در ادامه به آثار منتشر شده در حوزه ترجمه اشاره کرد و گفت: البته نمی‌توان به تعجیل در ترجمه بی‌تفاوت بود. متاسفانه برخی ناشران علاقه دارند به سرعت کتاب منتشر کنند و به جای توجه به کیفیت مطالب و ترجمه‌ها به تعداد عنوان‌ها اهمیت می‌دهند. درنتیجه می‌بینیم ترجمه‌های یک ماهه و 20 روزه وارد بازار می‌شود که به ادبیات، به مخاطب و اعتمادش نسبت به کتاب‌ها و به صنعت نشر ضربه می‌زند.
این نویسنده تصریح کرد: مهمتر از همه اینکه اصلا دلیلی ندارد از یک کار 10 تا ترجمه داشته باشیم. این‌همه کتاب خوب در دنیا وجود دارد که مغفول مانده است چرا یکدفعه روی یک کتاب تمرکز می‌کنند و همزمان 10 ترجمه از آن از سوی 10 ناشر مختلف منتشر می‌شود. باید نهادی موازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد شود و مترجمان و ناشران کتاب‌هایی که می‌خواهند ترجمه کنند را در آنجا ثبت کنند و از هر کتابی یک ترجمه منتشر شود تا مترجم وقت کافی داشته باشد تا با دقت روی اثرش کار کند و کتاب باعجله منتشر نشود.
لزوما نباید کتابی ترجمه کنیم که جایزه نیوبری برده باشد
خالق «خواهران تاریک» با بیان اینکه لزوما نباید کتابی را ترجمه کنیم که جایزه نیوبری برده باشد، گفت: بهتر است برویم نقدها را بخوانیم و کتاب‌هایی که ریویوهای خوبی درباره آن‌ها نوشته شده است را برای ترجمه انتخاب کنیم. اما ناشران منتظر می‌مانند تا مترجمی کتابی را ترجمه کند سپس برآیند بازار را می‌سنجند و اگر خوب بود با تکیه بر ترجمه منتشر شده بلافاصله ترجمه دیگری را منتشر می‌کنند. این کار بسیار اشتباه است. ما به پخته‌خواری و عدم رعایت کپی رایت عادت کرده‌ایم.
وی در ادامه به استقبال از کتاب‌های خوب و باکیفیت اشاره کرد و گفت: وقتی کتاب خوب و باکیفیتی منتشر می‌شود مردم از آن استقبال می‌کنند و خیلی هم مشتاقند که با نویسنده یا مترجم آن هم دیدار کنند و بر این اساس گاهی شاهد صف‌های طویل درب کتابفوشی‌ها در زمان رونمایی‌ها یا جشن‌امضاها هستیم.
نویسنده مجموعه «نامه‌های نیلی» افزود: البته حضور نویسندگان و مترجمان در کنار کتاب سنتی قدیمی است که در سراسر دنیا اتفاق می‌افتد و اینکه از او امضایی داشته باشند و حس خوبی به آن‌ها می‌دهد. مثلا اگر من روزی متوجه شوم که موراکامی به ایران آمده حتی اگر مجبور باشم ساعت‌ها در صف بمانم. این کار را می‌کنم چون واقعا ارزش دارد. او مرا به این‌همه دنیا وصل کرده و این‌همه جهان به من داده است. و خیلی لذت‌بخش است که ببینم این‌ها از ذهن چه کسی بیرون آمده است.
افزایش رونمایی‌های مکرر بدون توجه به نقد آثار
رجبی در ادامه ضمن انتقاد نسبت به رونمایی‌های مکرر بدون توجه به نقد آثار، یادآور شد: اما از سویی امروزه آن‌قدر جشن امضا و رونمایی برای کتاب‌های مختلف می‌گیرند که قدری لوث شده است. مثلا چهار تا دوست دور هم جمع می‌شوند و از هم تعریف می‌کنند و می‌گویند تو بهترینی و بعد از کتابی رونمایی می‌کنند بعد در جلسه دوست بعدی هم همین اتفاق می‌افتد. چون ما سنت نقد را از دست داده‌ایم. ما نقد نداریم ما فقط داریم درباره آثار هم یادداشت می‌نویسیم.
وی افزود: من سعی کرده‌ام در این‌گونه مراسم‌ها به جای اینکه کتاب امضا کنم با بچه‌ها حرف بزنم. بچه‌ها خیلی صریح نقد می‌کنند و تعارف ندارند. این کار سبب می‌شود ما بفهمیم وقتی این‌همه راه رفته‌ایم تا چه اندازه توانسته‌ایم برای مخاطبمان جذاب باشیم و به دنیا و خواسته‌های او نزدیک شویم. گاهی چیزهای مثبتی از بچه‌ها دریافت می‌کنیم که ما را به ادامه راه با همه سختی‌ها امیدوار می‌کند.
اجازه انتخاب کتاب را از بچه‌ها نگیریم
رجبی با بیان اینکه زمانی که پدرومادرها اجازه انتخاب کتاب را به بچه‌ها نمی‌دهند کمتر می‌توانیم بازخورد کتاب را از بچه‌ها دریافت کنیم، گفت: انتخاب کتاب از سوی والدین بسیار عجیب است اگر ما به عنوان نویسنده و ناشر تصمیم گرفته‌ایم کتاب استانداردی را برای بچه‌ها منتشر کنیم حتما قوه تشخیص بالاتری داشته‌ایم و کار ما و حرفه ما این است. کتابی که بعد از گذشتن از این‌همه فیلتر در ایران منتشر می‌شود قطعا کتاب مضری نیست. به یاد دارم روزی در یکی ازکتابفروشی‌ها بودم که نوجوانی کتاب «لالایی برای دختر مرده» را انتخاب کرد. اما والدینش به او گفتند این کتاب خوبی نیست و در آن مرده وجود دارد. گاهی والدین بخاطر یک عنوان، کتاب را کنار می‌گذارند درحالی‌که اطلاعی از متن کتاب ندارند. یا نسبت به کتاب ایرانی واکنش نشان می‌دهند و فکر می‌کنند کتاب‌های ایرانی بی‌کیفیتند و باید کتاب خارجی بخرند.
تعریف بی‌جا از کتاب تاثیر معکوس دارد
نویسنده «کابوس اسب» یادآور شد: درحالی‌که ما واقعا کتاب ایرانی خوب داریم فقط تعداد آن‌ها کم است و امیدواریم با حمایت بیشتر شود و بتوانیم نویسندگان بهتری تربیت کنیم. یک کودک می‌تواند نماینده‌ای باشد برای جذب صدها نفر دیگر. چگونه معرفی کردن کتاب خیلی مهم است معرفی بد مخاطب را فراری می‌دهد و احساس می‌کند شما می‌خواهید کتابی را به او بیاندازید. تعریف بی‌جا از کتاب تاثیر معکوس دارد و مخاطب را فراری می‌دهد. معرفی درست و علمی کتاب خیلی موثر است. نباید صرفا داستان را برای مخاطب تعریف کرد همه چیز به پرزنت کردن کتاب برمی‌گردد؛ می‌توان یک کتاب خوب را بد معرفی کرد و مخاطب را ترساند و او را از کتاب گریزان کرد یا برعکس. باید طوری کتاب را معرفی کرد که مخاطب به کتاب اعتماد کند.
شنبه ۵ خرداد ۱۳۹۷ - ۱۲:۲۵
مهدی رجبی، نویسنده کتاب‌های کودک و نوجوان، معتقد است عجله نویسندگان در انتشار کتاب به دلیل عدم امنیت شغلی و تاکید ناشران به افزایش تعداد عناوین، سبب پایین آمدن کیفیت آثار تالیفی شده است.
نظرات