ایبنا - تاريخ و فرهنگ ارامنه در «فصلنامه فرهنگي پيمان»

تاريخ و فرهنگ ارامنه در «فصلنامه فرهنگي پيمان»

شماره پنجاهم از سيزدهمين سال انتشار «فصلنامه فرهنگي پيمان»، با مقاله‌هايي در زمينه معرفي شخصيت‌ها، تاريخ، ادبيات، كتاب‌شناخت و نوشتارهاي تحقيقي ديگر، منتشر شد. اين فصلنامه به انتشار مقالات و جستارهايي درباره فرهنگ، هنر و تاريخ ارامنه مي‌پردازد.\

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، در سرآغاز فصلنامه، هدف از انتشار آن «معرفي مشتركات فرهنگي ايرانيان ارمني و ساير ايرانيان به طور عام و شناساندن بزرگان دانش و فرهنگ ارمني و آثار آنان، به ويژه در ارتباط با فرهنگ ايران زمين و ارايه جلوه‌هايي از فرهنگ ارمني به پژوهندگان و خوانندگان علاقه‌مند» عنوان شده است.

صفحات نخستين پنجاهمين شماره «فصلنامه پيمان» با نوشته‌هايي درباره دكتر آرمن حق نظريان، آغاز مي‌شود. حق نظريان، معمار و باستان‌شناس ارمني بود كه سراسر زندگي و سرمايه خود را بر سر پاسداري و جلوگيري از تخريب بناهاي تاريخي ارمني در منطقه شرق تركيه صرف كرد. در ابتدا، مقاله‌اي از شاهن هوسپيان، با عنوان «به ياد دكتر آرمن حق نظريان»، ديده مي‌شود.

در اين نوشته به فعاليت‌هاي بي‌وقفه حق نظريان و دشواري‌هايي كه بر سر راه او وجود داشت، اشاره شده است. آنگاه گزارشي از مراسم بزرگداشت دكتر حق نظريان در باشگاه آرارات تهران آمده است. اين گزارش به قلم كارينه داوتيان است. چاپ مقاله‌اي محققانه از دكتر حق نظريان با عنوان «مسجد كبود ايروان»، خواننده را با شيوه پژوهش‌هاي باستان‌شناسي و علمي اين شخصيت نام‌آور ارمني آشنا مي‌كند.

«كارهاي خيرخواهانه مرز نمي‌شناسد» متن سخنراني گئورگ وارطان در مراسم افتتاح مدرسه مجنونيانس در اروميه است كه در صفحات بعدي فصلنامه آورده شده است. اين مدرسه توسط خانواده مجنونيانس، براي استفاده هموطنان غيرارمني، ساخته شده است. در همين شماره ژيلبرت مشكنبريانس «گنجينه اجميادزين» را موضوع تحقيق خود قرار داده است.

اجميادزين مهم‌ترين شهر مذهبي ارمنستان است كه از قرن چهارم ميلادي، مركز مذهبي ارمنيان بوده است. مشكنبريانس در مقاله خود به بررسي مجموعه تاريخي اجميادزين مي‌پردازد. اشياء اين مجموعه توسط ارمنيان، از گوشه و كنار جهان، گردآوري شده و به اين شهر اهدا شده است.

ساركيس بيتزاك از چهره‌هاي برجسته هنر نقاشي مينياتوري ارمني، در اوايل قرن چهاردهم ميلادي است كه آگاهي‌هاي چنداني از زندگي او در دست نيست، اما آثار مينياتوري به‌جاي مانده از او از نمونه‌هاي والاي هنر ارمني به‌شمار مي‌رود.

آرپي مانوكيان در مقاله خواندني «ساركيس بيتزاك، هنرمندي برخاسته از فرهنگ كيليكيه» به بررسي هنر او و جايگاه آثار بيتزاك مي‌پردازد و از اين رهگذر خواننده را با يكي از نقاشان چيره‌دست ارمني آشنا مي‌كند. به ويژه تاكيد نويسنده بر شيوه خاص و بديع بيتزاك و نوآوري‌هاي او در هنر نقاشي است.

شناخت «كليساهاي خشتي اروميه» را مي‌توان با خواندن مقاله‌اي با همين عنوان از بهروز خان‌محمدي به‌دست آورد. او مي‌نويسد كه در شهرستان اروميه، در طول دوره‌هاي تاريخي، حدود 40 كليساي ارمني ساخته شده است، اما بسياري از آن‌ها به مرور زمان از بين رفته‌اند. بررسي خان‌محمدي درباره كليساهاي بازمانده اين منطقه است. بناهاي مورد بررسي او عبارتند از: كليساي سورپ نيشان، هوهانس، حضرت مريم روستاي عيسي لوي، سورپ سركيس و كليساي روستاي ديگاله.

دكتر محمد ملك‌محمدي نيز در مقاله‌اي به «بررسي تاريخ تحول زبان ارمني» پرداخته است. او زبان ارمني را از زبان‌هاي منفرد خانواده هند و اروپايي دانسته كه در هيچ يك از زير گروه‌هاي زبان‌هاي هند و اروپايي قرار نمي‌گيرد و به تنهايي معرف شاخه‌اي جداگانه است. نويسنده، به كوتاهي، درباره خاستگاه و پيدايش ارمنيان، جايگاه زبان ارمني در ميان زبان‌هاي هند و اروپايي، برخي ويژگي‌هاي اين زبان، تاريخ تحول زبان ارمني و نيز گويش‌ها و الفباي زبان ارمني مي‌پردازد.

«حروف ابجد ارمني» نيز عنوان نوشته‌اي از گارگين فتايي در اين شماره از «فصلنامه پيمان» است. حروف ابجد شيوه‌اي براي مرتب‌سازي حروف الفبا بر اساس اعداد است.

عابد تقوي، مقاله تاريخي «نقش ارمنيان در تكوين هويت ملي ايران عصر صفوي» را ارايه كرده است. نويسنده در مقاله خود كوشيده تا با بهره‌گيري از منابع مكتوب و رويكرد تحليل تاريخي، به نقش ارمنيان در تكوين هويت ملي ايران عصر صفوي و جايگاه آن‌ها در توسعه سياسي اقتصادي شهرهاي اين دوره بپردازد.

به همين گونه خواننده در بخش ادبيات فصلنامه، مقاله‌اي از سيدحسن امين درباره «قصيده ترساييه خاقاني» خواهد خواند. اين قصيده با مطلع «فلك كژ روتر است از خط ترسا/ مرا دارد مسلسل راهب آسا» آغاز مي‌شود؛ به همين دليل است كه به قصيده ترساييه مشهور شده است.

در بخش‌هاي پاياني فصلنامه، ادوارد هاروتونيان به معرفي دو كتاب «پزشكان در قلمرو فرهنگ و هنر» و «دانشنامه ايرانيان ارمني» پرداخته است. هشت صفحه انتهايي فصلنامه نيز به چاپ رنگي زيبايي از بناها و اشياء اجميادزين اختصاص يافته است. اين عكس‌ها مكمل مقاله مشكنبريانس درباره گنجينه اچميادزين است كه در همين شماره از فصلنامه چاپ شده است. رو و پشت جلد اين شماره از پيمان، طرح بخشي از پرده محراب قلم كاري موزه اجميادزين، متعلق به 1805 ميلادي است.

شماره 50 «فصلنامه فرهنگي پيمان» (سال سيزدهم) به سردبيري آرمينه آراكليان و زير نظر هيأت تحريريه، در 176 صفحه و به بهاي 2500 تومان چاپ و در اختيار پژوهندگان و خوانندگان علاقه‌مند به تاريخ و فرهنگ ارمنيان قرار گرفته است. «فصلنامه پيمان» به صاحب امتيازي و مدير مسوولي موسسه ترجمه و تحقيق هور منتشر مي‌شود.