هدف اصلی این کتاب آموزش و به بیان دقیق‌تر، عرضه چارچوبی کاربردی و مبتنی بر طراحی آموزشی در سبک‌شناسی است. فصل آغازین کتاب به مقدمات و مفاهیم اصلی در سبک میپردازد. در فصل دوم، جایگاه سبک‌شناسی در علوم ادبی بررسی و تفاوت آن با نقد ادبی و بلاغت بیان شده است. فصل سوم به تبیین الگوی سبک‌شناسی و توضیح مقولات آن اختصاص دارد، الگوی مبتنی بر انتخاب برگرفته از کتاب سیمپسون و با رویکردی نزدیک به نقش‌گرایی شکل گرفته است و سایر مفاهیم با محوریت آن توضیح داده شده‌اند.
فصل چهارم جایگاه زبان در سبک را از دیدگاه‌های مختلف بررسی و عمده نظریات موجود را به اختصار معرفی می‌کند. فصل پنجم به زیبایی‌شناسی سبک در قلمروی ادبی اختصاص دارد و موارد قابل طرح در شناخت زیبایی‌شناسانه سبک شعر را پیش می‌کشد. فصل ششم به رابطه سبک و تاریخ ادبیات اختصاص دارد و تمرکز این فصل بر سنت ادبی شعر فارسی و مفهوم بافت است. در فصل هفتم تصویری بسیار کلی بر اساس بزنگاه‌های سبک‌شناسی از تاریخ ادبیات فارسی ترسیم شده است. فصل هشتم مهم‌ترین فصل کتاب است و مسیر عملیاتی کردن داده‌های سبک‌شناسی و نتیجه‌گیری از آن را نشان می‌دهد.
چارچوب اصلی این کتاب بر فهم و تحلیل شعر استوار است. اگر چه تمام موارد در نثر هم قابل دسترسی است، به دلیل قرار داشتن شعر در کانون سنت ادبی زبان فارسی تمرکز کتاب بر شعر کلاسیک فارسی است. این اثر به خواننده مبتدی کمک می‌کند تا چارچوب اصلی سبک شناسی را دریابد و برای معلمان و مدرسان نیز ایده‌هایی برای تدریس و تفهیم مطلب در بر داشته باشد. ارزش آموزشی این کتاب در گرو مثال‌های فراوان و مرتبط است.
در این کتاب برای فهم بهتر مطالب از جداول زیادی برای مقایسه استفاده شده است. به عنوان مثال در فصل دوم که مربوط به جایگاه سبک‌شناسی در مطالعه ادبیات است. غزلی از حافظ آمده و مولف فهم کامل این ابیات را در چهار سطح برای خواننده شرح داده است. این سطوح عبارتند از؛ دریافت صورت ظاهری، تحلیل زیبایی‌شناختی و کشف ظرایف متن، تفسیر متن مطابق با ژانر آن و تاویل متن.
در فصل پنجم این کتاب مبحث جالبی تحت عنوان ادبیات چیست و مردم چه چیزهایی را ادبیات می‌دانند؟ مطرح می‌شود. در ابتدای این فصل به این نکته اشاره می‌شود که چگونه می‌توان ادبیات را طوری تعریف کرد که هم مثنوی مولوی را در بر گیرد و هم فلان ترانه کودکانه را.
فصل هفتم یکی از خواندنی‌ترین فصل‌های این کتاب است. این فصل با بحث درباره اینکه اولین شعر فارسی را چه کسی گفته است، آغاز می‌شود. سپس در دوره‌های مختلف تاریخی مختلف مانند سامانیان، غزنویان و سلجوقیان به تکامل این روند پرداخته می‌شود.
به عنوان مثال در دوره سلجوقی در این باره می‌خوانیم:
«شاعران بیشتری به عرصه آمده‌اند و در مقابل ممدوحان کوچک‌تری قرار دارند که توان شاعرپروری های غزنوی‌وار را ندارند: نابرابری عرضه و تقاضا از سویی به شکل جست‌وجوی دیوانه‌وار برای سبک فردی و از سوی دیگر به شکل گلایه از شعر و شاعری و حسرت ادوار گذشته خود را نشان می‌دهد. در این دوره انوری تنها شاعری است که با توسل به محتوا شعر خود را متمایز می‌کند. بقیه به پیچیده‌گویی می‌گرایند. البته جست‌وجوی آبشخورهای جدید در شعر انوری هم هست ولی سادگی و تمرکز او بر قلمروی زبانی درآمد ظهور شاعران برجسته‌ای چون سعدی و حافظ است.»
فصل هشتم این کتاب «عملیات سبک‌شناسی» نام دارد و به جنبه‌های مختلف سبک‌شناسی در آن پرداخته شده است. در ابتدای این فصل سبک‌شناسی سنتی نویسنده‌محور بررسی می‌شود و به عیوب این نگرش نیز اشاره می‌شود. سپس سبک‌شناسی متن‌محور بحث شده و سه سطح آن که عبارتند از؛ تجزیه و تحلیل فرم، تحلیل پیوند فرم و محتوا و معنی دادن به عناصر فرمی با قراردادن آن در بافت، بررسی می‌شوند.
در انتهای کتاب بخشی تحت عنوان ضمیمه‌ها وجود دارد که خواننده می‌تواند مطالبی را که در کتاب به طور مفصل به آن‌ها پرداخته شده، در یک مرور کلی دوباره‌خوانی کند. همچنین در یک جدول دو تا از غزل‌های سعدی تحلیل و از لحاظ ساختاری مقایسه شده‌اند.
کتاب «سبک‌شناسی کاربردی» نوشته آزاده شریفی در مجموعه مسائل نظری ادبیات از سوی انتشارات فاطمی در شمارگان 1000 نسخه و به قیمت 14000 تومان منتشر شده است.
نظر شما