دوشنبه ۳۱ خرداد ۱۴۰۰ - ۰۸:۴۵
برنامه‌ای برای آموزش مهارت‌ مدیریت خشم به نوجوانان پرخاشگر

کتاب کار «خونسردی خود را حفظ کنید» ارائه­ کننده یک برنامه آموزشی درمانی مرحله‌بندی شده و گام‌به‌گام است. این برنامه برای آموزش مهارت‌ مدیریت خشم به نوجوانان پرخاشگر طراحی شده است.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) انتشارات ارجمند کتاب «خونسردی خود را حفظ کنید (جلد اول)» با عنوان فرعی درمان شناختی رفتاری برای کودکان و نوجوانان پرخاشگر (راهنمای درمانگر) نوشته مایکل نلسون، آ. جی. فینچ با ترجمه دکتر فاطمه رنجبر کرمانی، دکتر زهرا شهریور را روانه بازار کتاب کرد.

این کتاب یک برنامه درمانی است که جهت آموزش راهکارهای کنترل خشم و پرخاشگری به گروه سنی ده تا هفده ساله مورد استفاده قرار می‌گیرد. برنامه مذکور این آموزش‌ها را به کمک یک راهنمای گام به گام و مطابق با رویکرد شناختی رفتاری ارایه می‌کند. این درمان معمولاً در 17 جلسه جداگانه ارائه می‌شود. با این حال هر جلسه بسته به شرایط نوجوان و میزان یادگیری و تسلط او بر مهارت، قابل تعدیل و ارائه در جلسات معدودتر یا متعددتر است. جلسات معمولا ًحدود پنجاه دقیقه طول می‌کشد. درمانگر می‌تواند با استفاده از راهنما و مطابق با اصول آن، آموزش‌ها را به صورت انفرادی، گروهی و یا در شرایط کلاسی به‌کار ببرد. درمانگر برای کار با نوجوان از انواع روش‌های ایفای نقش، بارش فکر، گفتگو، تکالیف و تمرین‏های خانگی استفاده می‏ کند و از انواع ابزارهای تقویت رفتار مانند دادن امتیاز و پاداش بهره می‏‌گیرد. سعی نویسندگان کتاب بر این بوده که آموزش راهکارهای شناختی رفتاری را برای درمان‌جویان نوجوان ملموس‌تر و آسان‏تر کنند. به همین جهت درمانگر مطابق با مندرجات کتاب با کاربرد مفهوم بازی و رقیب به نوجوانان کمک می ‏کند تا بر دشمن خود خشم چیره شوند.

کتاب کار «خونسردی خود را حفظ کنید» ارائه­ کننده یک برنامه آموزشی درمانی مرحله‌بندی شده و گام‌به‌گام است. این برنامه برای آموزش مهارت‌ مدیریت خشم به نوجوانان پرخاشگر طراحی شده است. به همین دلیل فنون گوناگونی در این کتاب ارائه ‌شده تا نوجوانان به کمک آنها بیاموزند در ابتدا موقعیت‌های بالقوه مشکل‌ساز را شناسایی کنند، سپس نشانه‌های محیطی را که به آن آگاهی دارند با دقت بیشتری مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند و در آخرمهارت‌های مختلفی (از قبیل بازی‌ها) را برای رویارویی با این موقعیت‌ها و مدیریت خشم خود مورد استفاده قرار دهند.

این دستورالعمل به صورت راهنمای همراه، برای کتاب کار خونسردی خود را حفظ کنید طراحی شده است. تمرین‌های آموزشیِ کتاب کار، به صورت یک برنامه هفده جلسه‌­ای (یا به صورت مبسوط‌­تر بیست و هفت جلسه­‌ای­) ارائه می‌­شود. محتوای هر جلسه شامل معرفی هدف کلی جلسه، اهداف جزیی و تکالیف (به خاطر داشته باشید که تکالیف حتی وقتی مشابه هستند هم مفید واقع می‌شوند)، توضیح روش به ­کارگیری مراحل کار، و معرفی متن­‌های نمونه در بخش‌­های متعدد است.

رویکرد کلی کتاب، دارای ماهیت شناختی رفتاری و در برگیرنده ترکیبی از روش‌­های تحقیقاتی و بالینی است که در متون علمی اثربخش شناخته شده‌­اند (مانند خودگویی، آموزش آرمیدگی، حل مسئله، آموزش جرأت­ورزی، شوخی). شایان ذکر است که در متون روان‌شناسی شش مؤلفه پایه برای آموزش خشم معرفی شده است: یک) تغییرشناختی، دو) کاهش برانگیختگی، سه) شکل­گیری مهارت‌های رفتاری، چهار) بیان خشم به شیوه مناسب، پنج) شکل­گیری استدلال اخلاقی و شش) کاربرد شوخی. علاوه بر این، درمان را حداقل در شش شکل مختلف می‌توان اجرا کرد: یک) درمان فردی، دو) گروه درمانی، سه) خانواده درمانی، چهار) تمرین آموزش کنترل خشم، پنج) کنترل خشم فقط برای والد، و شش) آموزش کنترل خشم در کلاس. کتاب کار در ابتدا به منظور استفاده فردی تهیه شده اما به سهولت می­‌توان آن را برای گروه‌های کوچک نوجوانان نیز تطبیق داد. علاوه بر این در سراسر کتاب پیشنهادهایی در مورد چگونگی شرکت دادن والدین در برنامه مداخله وجود دارد (برای مثال، جلسه هشتم، در صورت دلخواه را ببینید).

در بخشی از مقدمه کتاب آمده است: «در طول یک دوره هفده و یا بیست و هفت جلسه‌­ای، کودکان و نوجوانانِ ده تا هفده ساله، مهارت‌های اساسی سازگاری با خشم را می‌آموزند. حوزه‌های اصلی تحت پوشش در این دوره عبارتند از: هدف­گذاری، نظارت بر خود، کاربرد خودگویی، دیدگاه­ گیری، باورهای منطقی/ غیرمنطقی، آموزش آرام‌سازی، حل مسئله، تمرین جرأت­ورزی و شوخی. زمان هر جلسه حدوداً پنجاه دقیقه است که می‌تواند به صورت فردی یا گروهی اجرا شود. در هر جلسه روش­های متفاوت بسیاری برای آموزش به­کار گرفته می­شود مانند بحث، تمرین­های ایفای نقش، تکالیف خانه یا «انجام تمرین­ها». از آن جایی که بسیاری از کودکان و نوجوانان تا حدی با ورزش سر و کار دارند، کتاب کار با یک زمینه ورزشی طراحی شده است.

انتخاب موضوع‌های ورزشی روشی جالب و غیر تهدید­آمیز برای ارائه بسیاری از راهکار‌های شناختی رفتاری مدیریت خشم به حساب می­‌آید. مهم است این نکته را یادآور شویم که هیچ ضرورتی ندارد نوجوانانی که در درمان شرکت می­‌کنند ورزشکاران حرفه‌­ای باشند تا بتوانند از این کتاب کار استفاده کنند، زیرا درجاهای مختلف کتاب تمام مفاهیم ورزشی مورد استفاده و لازم توضیح داده شده‌­اند.
توصیه می‌شود هنگام استفاده از کتاب کار، به عنوان درمان‌گر، مشاور یا مربی (در سراسر کتاب کار، فرد متخصص به این نام خوانده می‌شود) در انطباق برنامه با نیازهای فردی نوجوان انعطاف داشته باشید. براساس نیازهای نوجوان الگوی هفده جلسه‌­ای را می‌توانید کوتاه‌تر و یا طولانی‌تر برگزار کنید. درهفده جلسه اول، تمام مهارت‌های اصلی مدیریت خشم معرفی می‌شوند (خودگویی، آرام‌سازی، حل مسئله، جرأت­ورزی و شوخی). برای متخصصینی که وقت بیشتری برای کار با نوجوان دارند و یا هنگامی که به دلایل بالینی جلسات بیشتری لازم است، کتاب کار شماره دو نیز (شامل جلسه­‌های هجده تا بیست و هفت) در دسترس دارد. رئوس کلی این جلسات، مرور و تمرین مهارت‌های پایه‌ای است که در هفده جلسه ابتدایی آموزش داده شده است. به علاوه در قالب جلسات اضافی، تمرین‌های پایانی به شکل کامل‌تری در چارچوب درمانی گنجانده شده است.

توصیه می‌شود حتی اگر درمانگر لازم نمی­‌داند این جلسات را به کار ­برد، با مفاهیم یا تمرین­‌های ارائه شده در جلسات پایانی آشنا باشد و آن­ها را به شکلی خلاصه­ که از نظر درمانی مناسب باشد، ادغام کند. سختی­‌های اجتناب‌ناپذیری که هنگام کار با کودکان مبتلا به مشکلات متعدد بالینی رخ می‌­دهد، درمانگر را وا می‌دارد تا روی درمان­های متعددی متمرکز شود و در نتیجه درمان ممکن است مدت طولانی‌تری ادامه یابد. یکی از منطقی‌ترین موقعیت‌­ها برای گنجاندن این جلسات اضافی، جلسات تمرین و ایفای نقش است که بعد از آموزش مهارت‌های پایه مدیریت خشم، در جلسات هجده تا بیست و هفت شرح داده شده است.

از سوی دیگر، در الگویی کوتاه­تر، می‌توان یک یا چند تکنیک مدیریت خشم یا بازی‌ (خودگویی، آموزش آرام‌سازی، حل مسئله، جرأت­ورزی، شوخی) را حذف و فقط روی یک یا دو «بازی» تمرکز کرد. جای منطقی دیگر برای کوتاه­ کردن جلسات، الگوی «طراحی آگهی» است که در جلسه بیست و سه معرفی می‌­شود. هدف از طراحی این تمرین، کمک به نوجوان است تا مؤثرترین بخش برنامه را از نظر خود و «با زبان خودش بیان کند»، احساس کمک به دیگران در او ایجاد شود و همچنین فعالیتی برای کمک به خاتمه درمان باشد. این فعالیت طی چهار جلسه عنوان شده است با این حال می‌توان آن را کوتاه‌تر یا حذف کرد.»

این کتاب در 104 صفحه با قیمت 25 هزار تومان از سوی انتشارات کتاب ارجمند در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
 

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها