به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «نفت و اقتصاد؛ دورنمای ۲۰۵۰» نوشته سید کاظم پورشاهی سوندی، توسط انتشارات هزاره سوم اندیشه با شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۱۲۰ هزار تومان در ۴۹۰ صفحه منتشر شد.

کتاب از ۱۷ فصل تشکیل شده است که در این ۱۷ فصل، ابتدا مروری بر تاریخچه نفت در ایران و جهان و تشکیل سازمان کشورهای صادر کننده نفت(اوپک)، همچنین آشنایی با نفت خام و انواع آن در حوزه‌های نفتی بین‌المللی، ساختار اقتصادی نفت، بازارهای معاملات نفت، مدیریت ریسک و تاثیر آن بر روی بازار جهانی نفت، پوشش بیمه دریایی محمولات نفتی در بازار بین‌المللی و در نهایت تاثیر سوخت‌های فسیلی بر روی محیط زیست، سنگاپور به عنوان هاب نفت و پایتخت درجه یک دریایی، استقلال انرژی آمریکا و آثار ژئوپلیتیک آن تا سال ۲۰۳۰، شوک ویروس کرونا بر روی نفت خام از ژانویه ۲۰۲۰ ، پیش بینی قیمت نفت و چشم انداز جهانی تا سال ۲۰۵۰ ، ژئواکونومی نوین انرژی و پیامدهای آن بر امنیت انرژی را بحث می‌کند.

نویسنده در پیشگفتاری که بر این کتاب نوشته می‌گوید: «پس از فروپاشی شوروی در واقع روند رشد اقتصاد جهان شتاب گرفت و نقش نفت به عنوان تنها انرژی و ماده اولیه مهم برای گردش چرخ توسعه کشورها اهمیت و جایگاه ویژه‌ای یافت؛ اما از زمان پایان جنگ سرد آمریکا تلاش کرد تا منابع انرژی متنوعی در آفریقا و آسیا و همچنین نفت شیل بیابد و بر روی آوردن به روسیه و کشورهای مشترک المنافع در آسیای مرکزی اتکای اقتصاد این کشور را به نفت خاورمیانه کاهش دهد؛ علی رغم این تلاش آمریکا وابستگی جهان به نفت خاورمیانه افزایش یافته است. سال‌های اخیر همه کشورهای تشنه نفت به سوی ذخایر عظیم نفت خاورمیانه روی آورده‌اند و در تلاش هستند تا به هر نحوی شده سهمی از این منابع برای آینده اقتصاد رو به توسعه خود بیابند. انرژی مورد نیاز برای گردش اقتصاد را برای سال‌های پیش رو تامین کند. هم چنین در سال‌های اخیر چین و هند به عنوان غول‌های تازه متولد شده اقتصاد در جهان حضور چشمگیر و موثر را در بازار انرژی جهان دارند. در این میان شاهد بودیم که سال گذشته چین جای ژاپن را به عنوان دومین مصرف کننده نفت جهان گرفت و هند نیز با توجه به روند رشد اقتصادی و جمعیت بالا می‌رود تا در بازار انرژی به عنوان یک مصرف کننده بزرگ مطرح شود. رقابت میان چین و هند به نحوی شدت گرفته است که برخی دست‌اندرکاران بازار نفت این دو کشور را به عنوان دو کشور بزرگ مصرف کننده نفت در سال‌های پیش رو به عنوان عوامل موثر در افزایش قیمت نفت محسوب می‌کنند.»
 
شاید جذاب‌ترین بخش‌های این کتاب برای علاقه‌مندان به حوزه نفت و انرژی فصل‌های پایانی این کتاب باشد؛ به فرض مثال آنجایی که درباره استقلال انرژی آمریکا و آثار ژئوپلیتیک آن تا سال  ۲۰۳۰ و ... بحث می‌کند.

نویسنده در فصل چهاردهم می‌نویسد: «این احتمال وجود دارد که ایالات متحده آمریکا به دنبال کاهش و قطع وابستگی انرژی مورد نیاز خود را از حوزه حوزه خلیج فارس، از طریق بهره‌گیری صنایع پیشرفته در بخش حفاری افقی و بهره‌گیری از نفت شیل همچنین با افزایش قیمت نفت خام همینطور اقتصادی شدن اکتشاف و توسعه از شیل کم و یا قطع نماید. در این صورت اهمیت امنیت تنگه استراتژیک هرمز و باب المندب و کانال سوئز برای آمریکا کم خواهد شد.

در اواخر سال گذشته میلادی آژانس بین‌المللی انرژی جدیدترین ویرایش خود از چشم انداز جهانی انرژی تا سال ۲۰۳۵ میلادی را منتشر کرد. مهمترین بخش این گزارش به چشم انداز جهانی تحول در عرصه و تقاضا و صادرات و واردات انرژی در آمریکای شمالی و خصوصاً ایالات متحده آمریکا مربوط می‌شود و این به یکی از مهم‌ترین و بحث‌انگیزترین مسائل انرژی تبدیل شد که بحث و بررسی در مورد آن ادامه دارد.»

نویسنده  فصلی را به شوک ویروس کرونا  بر نفت خام از ژانویه ۲۰۲۰ اختصاص داده است. در ابتدا این شوک را بر قیمت نفت خام بررسی می‌کند. در ادامه تاثیری که نفت شیل از ویروس کرونا می‌گیرد را بحث می‌کند و در این بحث یادآور می‌شود که فعالین حوزه نفت با توجه به اینکه زمان غلبه بر ویروس کرونا مشخص نیست هنوز نتوانسته‌اند تصمیمی جدی برای این موضوع بگیرند.

فصل شانزدهم پیش بینی قیمت نفت در چشم‌انداز جهانی تا سال ۲۰۵۰ است، در این فصل آمده است: «مهم‌ترین عامل یگانه‌ای که نقش تعیین کننده در مصرف جهانی دارد جمعیت کنونی و آتی دنیا است. جمعیت دنیا در سال ۲۰۰۲ اندکی بیش از ۶ میلیارد نفر بود و انتظار می‌رفت در سال ۱.۳ درصد افزایش یابد، با این چشم انداز جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به مرز ۹ میلیارد نفر خواهد رسید. افزایش جمعیت مستقیماً بر میزان مصرف نفت تاثیر می‌گذارد زیرا انسان به مواد کلیدی نظیر نفت نیازمند است و مصرف محصولات نفتی مشتقات آن متناسب با جمعیت رشد و افزایش پیدا می‌کند.

دومین عامل تعیین کننده مهم در مصرف نفت رشد اقتصادی و توسعه یک کشور است به طور متوسط و استاندارد زندگی اکثریت مردم ارتقا و بهبود یافته است. طی سالیان طولانی گذشته صنعتی شدن هر چه بیشتر گسترش یافته و به بسیاری از نواحی دنیا رفته است. به‌علاوه انباشت و گستردگی ثروت‌های شخصی در دنیا نیز افزایش یافته است. به همین نسبت مصرف مشتقات نفتی افزایش یافته است.»

نویسنده در پایان این فصل با عنوان «در چه صورتی قیمت نفت به ۲۰0 دلار خواهد رسید؟» آورده است: «قیمت نفت در سال ۲۰۰۸ به مبلغ بی‌سابقه بشکه‌ای ۱۴۵ دلار رسید. این مبلغ در سال ۲۰۱۴ بشکه ۱۰۰ دلار بود. در آن سال سازمان همکاری اقتصادی و توسعه پیش بینی کرد که قیمت نفت می‌تواند تا سال ۲۰۲۰ به بشکه‌ای ۲۷۰ دلار برسد. پیش بینی این سازمان بر اساس رشد  چشمگیر تقاضای چین و اقتصادهای نوظهور انجام شد. اکنون که نفت شیل در دسترس است تحقق این پیش‌بینی غیرمحتمل به نظر می‌رسد.» 

نویسنده در فصل پایانی بر ژئواکونومی نوین انرژی و پیامدهای آن بر امنیت انرژی جهان متمرکز است، در همین فصل می‌نویسد: «در نظام بین‌المللی کنونی انرژی به عنوان محور ژئواکونومی در تعیین امنیت و ایجاد کشمکش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نقش آفرینی می‌کند اصول امنیت انرژی، پیش‌نیاز توسعه پایدار، صنعتی شدن و بهبود رفاه اجتماعی است. محوریت انرژی در ژئواکونومی باعث شده تا بسیاری از بازیگران دولتی و غیر دولتی امنیت انرژی را بر محور منافع و رویکردهای خود تعریف کنند. لذا تفاوت‌های موجود، موجب اثرگذاری متقابل انواع بازیگران بر یکدیگر شده و امنیت انرژی در سطح منطقه‌ای و جهانی را تحت تاثیر قرار داده است. از این رو، شناخت امنیت انرژی نیازمند شناخت مهم‌ترین روندهای اکونومی نوین انرژی جهان شده است.»

در پشت جلد این کتاب آمده است: «نفت به عنوان یکی از ابزارهای اقتصادی برای افزایش ثروت، تامین منافع ملی، بهره‌برداری از مزیت‌های ژئوپلیتیک جایگاه ویژه در اقتصاد کلان و پیوند آن با جغرافیای امروزی دارد. با وجود بهره‌گیری در دهه ۶۰ میلادی از انرژی هسته‌ای همچنین سال‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی همچون انرژی‌های تجدیدپذیر، جایگاه نفت تا قرن فعلی کماکان حفظ شد.

در این کتاب سعی شده است با رجوع به تاریخ و گواه نویسندگان و کارشناسان خبره در دنیای پیچیده نفت، به تاریخچه تولید، مالکیت و مسائل اجتماعی آن، سپس زمینه تشکیل کشورهای صادر کننده نفت (اوپک)، بازار معاملات، مدیریت ریسک، پوشش بیمه‌ای محمولات نفتی، نقش ذخیره‌سازی نفت خام، رشد تولید نفت و گازهای غیر مرسوم شیل، سقوط بلوک شرق و تاثیر آن بر روی اقتصاد، شوک‌های نفتی و آثار آن بر روی بازار جهانی، تاثیر سوخت‌های فسیلی بر محیط زیست و استقلال انرژی آمریکا و پیامدهای آن بر امنیت انرژی و چشم اندازقیمت جهانی نفت تا سال ۲۰۵۰ بررسی و به رشته تحریر درآید.»