کشاورزی حفاظتی، یک زراعت خوب مانند عملیات بهموقع را تسهیل میکند و تولید کشاورزی دیم و آبی را بهبود میبخشد. همچنین، این رویکرد همراه با سایر عملیات مفیدِ شناختهشده مثل استفاده از بذرهای باکیفیت، مدیریت یکپارچه آفات، عناصرغذایی، علفهای هرز، آب و ...، مبنایی برای تولید پایدار کشاورزی بهصورت متراکم است.
کتاب «خاکهای سالم با کشاورزی حفاظتی» تألیف محمداسماعیل اسدی؛ پژوهشگر ارشد عرصه آب و خاک و کشاورزی حفاظتی از دانشگاه گرگان با همکاری سعیده صادقی است. این اثر در 5 فصل ابتدا به موضوعاتی همچون «خاک، ثروتی ارزشمند و شریک خاموش بشریت»، «سامانه کشاورزی حفاظتی برای حفاظت خاک» و «نتایج برخی تحقیقات و موارد کاربرد کشاورزی حفاظتی در کشور» میپردازد و در پایان پس از نتیجهگیری از مباحث، راهکارها و پیشنهاداتی ارائه میدهد.
در صفحات ابتدایی کتاب، نویسندگان شاخصهای سلامت خاک را اینگونه توصیف کردهاند: « معمولا بهبود بخشیدن به سلامت خاک، یعنی بالا بردن میزان حاصلخیزی و متعادل نمودن اسیدیته یا PH آن. با این وجود مفهوم کلی سلامت خاک در طول سالیان سال تکامل یافته است. هدف تلاشها باید در جهت دستیابی به تعادلی میان ویژگیهای فیزیکی، زیستی و شیمیایی خاک باشد، چراکه این ویژگیها به یکدیگر مرتبط هستند. بهعنوان نمونه یک PH پایین (یک ویژگی شیمیایی) میتواند روی بافت خاک اثرگذار باشد که یکی از جنبههای فیزیکی است.
فرسایش خاک حاصل از بارشهای سهمگین و ناپیوسته
براساس محتوای کتاب، عوامل موثر بر فرسایش خاک عبارتند از: «فرسایش خاک به عوامل زیادی شامل فرسایندگی بارش (عمدتا بسته به شدت و طول بارش)، میزان فرسایشپذیری خاکها، طول و شدت شیب و عملیات مدیریت بستگی دارد. اگرچه میزان متوسط هدررفت سالانه خاک برای طرحهای حفاظتی خاک مورد استفاده قرار میگیرد، اما لازم به یادآوری است که فرسایش اغلب توسط بارشهای سهمگین و ناپیوسته ایجاد میشود. برای به حداقل رساندن فرسایش خاک، آماده شدن برای رویداد بارشی بزرگ و نادر در همه زمانها لازم و ضروری است. به همین دلیل، حداکثر محافظت از خاک در برابر فرسایش در تمام اوقات را توصیه میکنیم. حفاظت از فرسایش در 95% از زمان کافی نیست، زیرا بارشهای سهمگین که سبب فرسایش زیاد میشوند، فقط ممکن است در 5% بازه زمانی که خاک محافظت نمیشود، رخ دهد.
وقتی باران میبارد، قطرات با قطر 6 میلیمتر، سطح خاک را با سرعت 32 کیلومتر در ساعت بمباران میکنند. این نیرو ذرات خاک و آب را به هر سو تا حد یک متر پرتاب میکند. انرژی حاصل از باران بر یک هکتار خاک در طی یک سال، برابر قدرت 50 تن دینامیت بر هکتار میباشد. رواناب و فرسایش خاک با اثرات قطرات باران بر خاک لخت، آغاز میگردد.»
حفاظت و بهبود خصوصیات خاک
«در روش سامانههای کشاورزی حفاظتی، هدف کاهش بههمخوردگی خاک در حد صفر، نگه داشتن بقایای گیاهی بر روی سطح خاک و استفاده از تنوع گیاهی و زرعی با حداقل سه نوع گیاه و نباتات پوششی میباشد. این سامانه میتواند بهطور چشمگیری سبب کاهش فرسایش، افزایش کیفیت خاک، حفظ محیط زیست و بهبود کیفیت آب در مقایسه با سامانههای کشاورزی مرسوم که توأم با خاکورزی مرسوم است، شود. این سامانه میتواند به تولیدکنندگان کشاورزی در زمینه بهبود بهرهوری و سودآوری عملکرد آنها و بهبود حفاظت از محیط زیست کمک نماید. بدین طریق همه افراد جامعه نیز از بهبود کیفیت آبوهوا که ناشی از افزایش استفاده از سامانههای کشاورزی حفاظتی است، بهرهمند خواهد شد.
کشاورزی حفاظتی برمبنای فعالسازی بیولوژیکی، اصلاح فیزیکی و بهبود خصوصیات شیمیایی خاک استوار بوده و سعی دارد با حفاظت و بهبود کلیه خصوصیات خاک، کارکرد بسیاری از عملیات مکانیکی و وقتگیر و پرهزینه را به عهده خاک واگذار کند و در نهایت قسمتی یا تمام شخم مکانیکی را به شخم بیولوژیکی تغییر دهد. امروزه کشاورزی حفاظتی به علت مزایای مهمی که دارد، به تدریج جایگزین کشاورزی مرسوم میشود. بهنظر میرسد در کشور و خاکهای زراعی ما که اقلیم غالب مناطق خشک و نیمهخشک است، اجرای کشاورزی حفاظتی ضرورتی اجتنابناپذیر باشد.»
نخستین چاپ کتاب «خاکهای سالم با کشاورزی حفاظتی» در 148 صفحه با شمارگان 500 نسخه به بهای 60 هزار تومان از سوی انتشارات ویراست راهی بازار نشر شده است.
نظر شما