به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب «نگین ولگا؛ راهنمای سفر به کازان» نوشته پگاه نیکبخت به تازگی روانه بازار نشر شده است. «نگین ولگا» حاصل تجربه شخصی نویسنده از سفر به کازان و منطقه تاتارستان و همچنین پژوهش در منابع اطلاعاتی انگلیسی‌زبان و گفتگو با برخی مسئولان صنعت گردشگری جمهوری تاتارستان است. این کتاب سعی دارد با مروری بر تاریخ و فرهنگ تاتارستان، خوانندگانِ علاقمند به تاریخ و سفر را با این سرزمین کمترمعرفی‌شده آشنا کند.

شهری که در آن گلدسته مساجد و ناقوس کلیساها در کنار هم قد علم کرده‌اند و گنبدهای مساجد و کلیساها به هم رخ می‌نمایانند، بی‌شک «شهر تسامح» است. از ساحل رود اسطوره‌ای ولگا که به کازان نگاه کنید، آنچه بیش از همه شما را شگفت‌زده می‌کند، هم‌نشینی بناهای باشکوهی است که هریک نماد دینی آسمانی هستند. در عصری که جنگ‌های بی‌پایان بین پیروان تندرو ادیان مختلف در جریان است و به نام دین بی‌رحمانه‌ترین جفاها درحق بشر صورت می‌گیرد، این هم‌نشینیِ دلنشین مذاهب، نشان می‌دهد کازان شهری فراتر از اکنون و اینجاست. در این شهر چیزی فراتر از قانون، میان مسلمانان، مسیحیان ارتدکس، پروتستان و کاتولیک و همچنین یهودیان احترام و اعتماد ایجاد می‌کند؛ و آن فرهنگ مدارا و رضایت قلبی مردم است.
 
در بخشی از مقدمه کتاب می‌خوانیم: «کازان شهر پیوندهاست. این شهر به عنوان پایتخت جمهوری تاتارستان، در مرز بین غرب و شرق عالم قرار دارد و در طول تاریخ، یکی از گذرگاه‌های پرتردد اقوام بوده است. کازان در نقطه اتصال کوه‌های اورال و استپ‌های پهناور شمال خزر قرار دارد و میان این دو اقلیم جغرافیایی متفاوت، یک نقطه عطف است. این شهر همچنین یکی از نقطه‌های اتصال اسلام و مسیحیت است. با اینکه مردم تاتارستان حدود 100 سال قبل از اینکه روس‌ها به مسیحیت گرایش پیدا کنند، اسلام را پذیرفتند اما زندگی مسالمت‌آمیزی با مسیحیان روسیه داشته و دارند.
رود ولگا در طول تاریخ، همواره به عنوان یکی از مسیرهای تجاری بین کشورهای شمال اروپا با سرزمین‌های حاشیه خزر و همچنین به عنوان مسیری برای تردد بازرگانان شرقی و غربی شناخته می‌شده است. موقعیت منحصربه‌فرد کازان در حاشیه این شاهراه آبی، نقش این شهر را در پیوندهای تجاری بین شمال و جنوب و همچنین شرق و غرب پررنگ‌تر می‌کند.
 
کازان، شهری تاریخی اما به سرعت در حال رشد است. مسئولان این شهر با تاکید بر پیشینه تاریخی خود و حفظ هر آنچه از گذر تاریخ در این شهر باقی‌مانده است، برای فتح آینده برنامه‌ریزی کرده‌اند. سال 2005 یک نقطه طلایی در تاریخ معاصر کازان است. این سال به عنوان هزارمین سال تاسیس کازان، معرفی شده بود. به همین مناسبت از چند سال قبل ساخت و سازهای عظیمی در کازان آغاز شد تا همزمان با جشن‌های هزارسالگی این شهر، مردم با سیمایی مدرن از شهر مواجه شوند. رشد سریع اقتصادی کازان، این فرصت را ایجاد کرد که پروژه‌هایی مانند متروی کازان، مسجد قل‌شریف، پل زیبای هزاره، چندین مجموعه بزرگ و مدرن ورزشی و فرهنگی احداث شوند و تعداد زیادی از بناهای تاریخی شهر با هدف احیای هویت تاریخی مردم و البته جذب گردشگران خارجی مورد بازسازیِ اساسی قرار گیرند.

مسئولان کازان در سال 2016 نقشه استراتژی پیشرفت این شهر را تا سال 2030 طراحی کردند. در این برنامه استراتژیک، بر سه محور سرمایه انسانی، محیط و اقتصاد تاکید شده است. مهمترین اولویت مسئولان کازان در این برنامه، جذب و پرورش سرمایه انسانی است. به همین دلیل، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌های مهارتی در کازان مورد توجه جدی مسئولان هستند. آنها به امید افزایش سرعت رشد اقتصادی خود، از فعالیت‌های مبتنی بر اقتصاد دانش‌بنیان، صنایع پیشرفته و کسب و کارهای نوآورانه حمایت جدی می‌کنند.
 
جذب گردشگران داخلی و خارحی برای کازان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بسیاری از طرح‌های عمرانی و برنامه‌هایی که به مناسبت هزارمین سال تاسیس کازان در دستور کار قرار گرفته بودند، با هدف افزایش سهم این شهر از درآمدهای صنعت گردشگری عملیاتی شدند. بین سال‌های 2000 تا 2017 سه مجموعه باستانی در کازان و اطراف آن به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شدند. این در حالی است که شهر مهمی مثل سنت‌پترزبورگ تنها دو اثر ثبت‌شده در یونسکو دارد. علاوه بر این سه مجموعه، صدها بنا و اثر تاریخیِ کازان در فهرست میراث فرهنگی محافظت‌شده روسیه و جمهوری تاتارستان قرار دارند. با تکیه بر چنین داشته‌های عظیم فرهنگی، جنبش جذب گردشگر از سال 2005 کلید خورد و مسئولان کازان و تاتارستان هر ساله تلاش خود را برای افزایش تعداد گردشگران بیشتر کردند. در سال 2005 که با جشن‌های هزاره همراه بود، 500 هزار گردشگر به کازان آمد. این آمار به واسطه میزبانی کازان از رویدادهای مهم ورزشی در سطح جهانی و همچنین برگزاری مداوم فستیوال‌های هنری و فرهنگی هر سال با رشد همراه بود. در سال گذشته میلادی (2019) نرخ ورود گردشگران نسبت به سال پیش از آن، 9 درصد رشد داشت و به 3.5 میلیون نفر رسید. نکته جالب رشد 40 درصدی تعداد گردشگرانی بود که دوباره به کازان سفر می‌کردند. چین، قزاقستان، ترکیه و آلمان کشورهایی هستند که بیشترین تعداد گردشگر را به کازان فرستاده‌اند. رشد صنعت گردشگری در کازان به حدی بوده که در سال 2019 تعداد افراد شاغل در این صنعت نسبت به سال قبل از آن 21.8 درصد رشد و میزان جابه‌جایی شغلی 7 درصد کاهش داشته است. سه برنامه کلیدی مسئولان بخش گردشگری کازان برای توسعه این صنعت، طراحی رویدادهای گردشگرپسند، توسعه زیرساخت‌ها و همچنین آموزش و ترویج فرهنگ مهمان‌نوازی در میان شهروندان است. کازان به دلیل برخورداری از جاذبه‌های متنوع گردشگری، می‌تواند تا سال‌ها به روند رشد خود در این صنعت ادامه دهد.
 
کازان و مناطق اطراف آن، روایتگر حکمرانی قبایل و دولت‌های متعددی هستند. در این سرزمین می‌توان آثار و بناهایی به‌جای مانده از دوره‌های مختلف تاریخی را مشاهده کرد. بلگارهای ولگا که از کوه‌های قفقاز به حاشیه ولگا مهاجرت کردند و بین قرون هفتم تا سیزدهم در این سرزمین برای خود قلمرو تعیین کردند، در تاتارستان امروزی میراثی هرچند اندک از خود به جا گذاشته‌اند. پس از آنها نوبت به حمله مغولان در قرن سیزدهم و تشکیل حکومت نوادگان چنگیزخان مغول می‌رسد. با تضعیف این حکومت مغولی، حکومت خودمختار خانات کازان از دل آن بیرون آمد که با همه توان دفاعی و نظامی خویش تا نیمه قرن شانزدهم در مقابل حکومت مسکو ایستادگی کرد. امپراتوری تزارهای روس تا اوایل قرن بیستم ردپای خود را در کازان به جای گذاشت. نمادهایی از سال‌های تلخ سلطه کمونیست‌ها و اتحاد جماهیر شوروی در تاتارستان مشهود است که یادآوری ایام دین‌زدایی از این سرزمین هستند. از دهه پایانی قرن بیستم نیز با فروپاشی شوروی، دولت فدرال روسیه حکمرانی خود را به ازای اعطای خودمختاری نسبی به تاتارها، بر آنها تحمیل کرد. کازان کلکسیونی است از میراث تمام این دوره‌های پرافت و خیز تاریخی.
 
وجود بیش از 30 موزه، حدود 20 سالن تئاتر و کنسرت، بیش از 60 کتابخانه و خانه فرهنگ و حدود 50 مدرسه هنری، به کازان سیمای یک شهر تمام‌عیار فرهنگی می‌دهد. علاوه بر این اماکن، کازان میزبان رویدادهای فرهنگی بزرگی است که دارای اعتبار جهانی هستند و هنرمندانی از سایر کشورها برای اجرای آثارشان در این رویدادها شرکت می‌کنند؛ جشنواره اپرای چالیاپین، جشنواره بالۀ کلاسیک نوریف، جشنواره سینمای اسلامی و جشنواره تئاتر نوروز که ویژه اقوام ترک است، از جمله این رویدادهای معتبر فرهنگی هستند. تئاتر هنری محبوب در کازان است. به دلیل اینکه در دوره اتحاد جماهیر شوروی، کمونیست‌ها فعالیت استودیوهای فیلمسازی را در تاتارستان ممنوع کرده بودند، هنرمندان و کارگردانان کازان چاره‌ای نداشتند جز اینکه به سالن‌های تئاتر پناه ببرند. همین محدودیت سبب شد تا سطح کیفی هنر تئاتر در این شهر، رشد قابل توجهی داشته باشد. در حال حاضر بسیاری از گروه‌های تئاتر برجسته روسیه و اروپا، حضور در سالن‌های کازان را در برنامه تورهای خود قرار می‌دهند. رویدادهای فرهنگی دیگری در زمینه موسیقی، مد و پوشاک و غذا نیز با هدف جلب گردشگران به صورت منظم در کازان برگزار می‌شوند.
 
 زمستان‌های بسیار سرد و برفی و تابستان‌های مطبوع و ملایم، از کازان دو سیمای کاملا متفاوت می‌سازند. به همین دلیل است که باید حداقل دو بار به کازان سفر کرد؛ یک بار برای دیدن شب‌های بلند و برفی کازان که جذابیتی رویایی و داستان‌گونه دارند و بار دیگر برای تجربۀ تابستان‌های بهاری این شهر که سرشار از شور و نشاط است. کازان از نظر جغرافیایی در شرایطی قرار دارد که با رودخانه‌ها و دشت‌ها و جنگل‌ها احاطه شده است. به همین دلیل این شهر در کنار جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی از جاذبه‌های بکر طبیعی نیز برخوردار است.
 
بیش از 120 مکان مذهبی از جمله 64 مسجد، 43 کلیسای ارتدکس، 12 کلیسای متعلق به سایر گرایش‌های مسیحیت، یک کنیسه و تعدادی عبادتگاهِ مربوط به سایر ادیان در کازان وجود دارد. در اکثر این عبادتگاه‌ها مراسم‌های مذهبی به نحوی برگزار می‌شوند که برای سایر ادیان بی‌احترامی یا مزاحمتی ایجاد نشود. بنابه اعلام سازمان‌های دولتی تاتارستان، در کازان مردمی با 115 ملیت مختلف زندگی می‌کنند. این تنوع مذهبی، نژادی و ملیتی در کازان، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری پایتخت جمهوری تاتارستان است.
 
در سال 2009 کازان به عنوان پایتخت ورزشی روسیه معرفی شد. این شهر با برخورداری از ورزشگاه‌های مجهز و اقلیم مناسب تاکنون میزبان مسابقات بسیار مهم ورزشی جهان بوده است. آشنایی بیشتر ایرانی‌ها با شهر کازان نیز به بهانه‌های ورزشی گره خورده است. حضور سردار آزمون، مهاجم جوان و محبوب تیم ملی فوتبال ایران در تیم روبین کازان در سال‌های 2012 تا 2015 و 2017 تا 2018 توجه ورزش‌دوستان ایرانی را به این شهر جلب کرد. اوج آشنایی ایرانی‌ها با کازان نیز به بازی تیم ملی ایران مقابل اسپانیا در جام‌جهانی 2018 مربوط می‌شود. مسابقات تابستانی دانشجویان جهان در سال 2013، مسابقات جهانی ورزش‌های آبی در سال 2015، جام کنفدراسیون‌ها در سال 2017 و جام جهانی فوتبال در سال 2018 از جمله مهمترین مسابقات ورزشی هستند که در کازان برگزار شده‌اند. وجود 15 ورزشگاه بزرگ، 12 سالن مخصوص ورزش‌های یخی، 54 استخر، بیش از 350 سالن ورزشی و حدود 940 زمین ورزشی این شهر را شایسته عنوان پایتخت ورزشی روسیه کرده است. مردم کازان به کشتی، والیبال، بسکتبال، هاکی و فوتبال علاقه زیادی دارند. رودخانه‌های ولگا و کازانکا نیز محل برگزاری بسیاری از ورزش‌های آبی است. در فصل زمستان نیز در پیست‌های متعدد شهر، شهروندان در همه گروه‌های سنی به اسکیت تفریحی می‌پردازند. مسئولان شهر کازان به خوبی از ورزش به عنوان یک جاذبه گردشگری استفاده می‌کنند.
 
کازان هرچند یک شهر هزارساله است اما خود را زیر سایه جاذبه‌های تاریخی و باستانی‌اش پنهان نکرده و هر روز مدرن و مدرن‌تر می‌شود. سیستم حمل و نقل عمومی، این شهر در میان تمام شهرهای روسیه سرآمد است. تنوع وسایل حمل و نقل عمومی، ترافیک این شهر را بسیار روان کرده است. در کازان به ازای هر هزار نفر، 155.7 متر مسیر حمل و نقل عمومی وجود دارد که در مقایسه با بسیاری از شهرهای روسیه و جهان، شاخص قابل توجهی است. در این شهر به محیط‌زیست توجه زیادی می‌شود؛ به‌گونه‌ای که طی 5 سال اخیر موج جدیدی از به‌سازی فضاهای سبز عمومی شکل گرفته و پارک‌ها و پیاده‌راه‌های متعددی ایجاد شده‌اند. مسئولان شهری، برای تشویق مردم به حضور در پارک‌ها، برنامه‌های تفریحی متنوعی مانند جشنواره، اکران فیلم، کنسرت، نمایشگاه‌های خیریه، مسابقات محلی ورزشی را در فضاهای عمومی برگزار می‌کنند. مسیرهای دوچرخه‌سواری و پیاده‌راه‌هایی که در حاشیه رودخانه‌ها و دریاچه زیبای کابان ایجاد شده‌اند نیز به خلق تصویری پویا و زنده از شهر کمک می‌کنند.
 
یکی از نشانه‌های رو به توسعه بودنِ کازان، وجود دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی متعدد و مجهز در این شهر است. 29 دانشگاه و 34 مؤسسه آموزشی حرفه‌ای به بیش از 140 هزار جوان کمک می‌کنند تا با کسب دانش و مهارت در مسیر پیشرفت کازان نقش‌آفرینی کنند. هزینه‌های تحصیل در کازان به حدی منطقی و ارزان است که بسیاری از دانشجویانِ شاغل به تحصیل در این شهر را جوانان خارجی تشکیل می‌دهند. قدیمی‌ترین دانشگاه کازان، در سال 1804 و به دستور الکساندر اول، تزار روسیه که اهل فرهنگ و دانش بود، تاسیس شد. این دانشگاه پس از دانشگاه‌های سنت‌پترزبورگ و مسکو، سومین دانشگاه قدیمی روسیه است. یکی از مشهورترین دانشجویان این دانشگاه، ولادیمیر لنین، رهبر انقلاب 1917 روسیه بود که برای تحصیل حقوق به کازان آمد اما به دلیل مشارکت در ناآرامی‌های دانشجویی تبعید شد.

در سال 2012 در 40 کیلومتری کازان، یک شهرک دانشگاهی به نام اینوپولیس تاسیس شد که به صورت تخصصی به تربیت نسل جدیدی از متخصصان در زمینه‌های فن‌آوری اطلاعات و روباتیک می‌پردازد. مأموریت این دانشگاه ارتقا سطح صنعت آی‌تی روسیه برای رقابت در سطح جهانی است. آموزش‌ها در این دانشگاهِ مدرن، توسط 81 عضوی هیأت علمی از 22 کشور مختلف جهان به زبان انگلیسی ارایه می‌شود.
 
مردم کازان در مقایسه با مردم مسکو و سنت‌پترزبورگ، خونگرم، مهمان‌نواز و خوش‌رو هستند. آنها از اینکه با یک گردشگر خارجی خوش و بش کنند، احساس خوبی می‌کنند و در لبخند زدن اصلا خست به خرج نمی‌دهند. اغلب آنها نسبت به مردم ایران، مهربان هستند. روابط میان ایران و جمهوری تاتارستان نیز به حدی مثبت است که جمهوری اسلامی ایران، در کازان یک کنسولگریِ فعال دارد. زبان فارسی در این شهر چندان ناآشنا نیست؛ به دلیل حضور مهاجرانی از کشورهای آذربایجان، تاجیکستان و ازبکستان که به فارسی مسلط هستند، گردشگران ایرانی به احتمال زیاد در کازان با افراد فارسی‌زبان مواجه می‌شوند.
 
متاسفانه در مورد شهر کازان و جمهوری تاتارستان به زبان فارسی آثار مکتوب زیادی وجود ندارد. به زحمت می‌توان کتاب یا مقاله‌ای در مورد تاریخ و فرهنگ این منطقه در کتابخانه‌ها و منابع دانشگاهی پیدا کرد. تنها اطلاعاتی که به زبان فارسی در دسترس ایرانی‌ها وجود دارد، مطالب محدودی است که به لطف حضور تیم ملی فوتبال ایران در جام‌جهانی 2018 روسیه، توسط آژانس‌های گردشگریِ برگزارکننده تورهای جام‌جهانی به فارسی ترجمه و در اینترنت منتشر شده‌اند.»

کتاب «نگین ولگا؛ راهنمای سفر به کازان» نوشته پگاه نیکبخت با شمارگان هزار نسخه در  ۱۰۰ صفحه به بهای  ۲۹ هزار تومان از سوی انتشارات تاچارا به تازگی روانه بازار نشر شده است.