پیشینه نگرش مبتنی بر علوم غریبه و سیمیا از قدمتی طولانی برخوردار است؛ چنان‌که در این‌باره از تمدن‌های باستان، همچون بابلی، عبرانی، یونانی، مصری و هندی آثار و نوشته‌هایی در دسترس است. اما در جهان اسلام علوم غریبه میراث بابل، ایران، مصر، اسکندریه و عربستان دانسته شده است. ابوهاشم عبدالله بن محمد حنفیه نخستین کسی است که برای عدد دوازده رمز و راز خاص قائل شد؛ اما در دوره امویان مغیرة بن سعید مبتکر ترکیب بینش عددی و حرفی در تاریخ اسلام و بنیان‌گذار اولین مکتب حروفی در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم قلمداد شده است.
میرزا علی‌نقی بن محمدرضا همدانی، نویسنده کتاب، در یکی از خاندان‌های سرشناس همدان دیده به جهان گشود. خاندانی که بزرگانش به دلیل دارابودن مهارت در علوم اسلامی از جایگاه رفیعی در قرون سیزده و چهارده برخوردار بودند. از تاریخ ولادت او اطلاعی در دست نیست. پدرش محمدرضا بن محمدامین همدانی (متوفی 1247 ق.) هم صاحب تفسیر «الدر النظیم فی تفسیر القرآن الکریم» است و هم در مسائل کلامی و اعتقادی آثاری مانند «ارشاد المضلین فی اثبات النبوة الخاصة» و «اثبات نبوت خاصه» را به رشته تحریر درآورده است.
آقا بزرگ تهرانی از میرزا علی‌نقی همدانی با عنوان «عالم کامل» و مرعشی نجفی از او با لقب «علامه» یاد کرده‌اند که نشان از تعالی علمی و عملی او دارد. از حیات علمی و اساتید وی اطلاعی در دست نیست. او به مدت 49 سال سرپرستی امور پیروان خود را بر عهده داشت تا اینکه ظهر پنجشنبه 22 رجب 1296 ق. در همدان درگذشت و پیکرش در قبرستان باباطاهر عریان دفن شد.
.png)
از آثار میرزا علی‌نقی می‌توان به این موارد اشاره کرد: «آیات الائمة» به فارسی در اثبات امامت شیعه و استخراج این معنا از زبر و بینات قرآن بر اساس قواعد علوم غریبه؛ «اوصاف القری فی صفات الاولیاء» در موضوع سیروسلوک عرفانی به زبان فارسی؛ «آداب نماز» به فارسی درباره آداب و اسرار نماز به روش عرفانی با استفاده از اخبار ائمه طاهرین؛ «حفظ الصحه» در موضوع طب که به درخواست امیرزاده جلال‌الدین میرزا کتابت شده است؛ «مواعظ کوثر همدانی» به زبان فارسی و دارای مباحث اخلاقی، پند، اندرز و نصایح است که به روش عرفانی از احادیث اهل بیت عصمت و طهارت جمع‌آوری شده است؛ «نصیحت‌نامه» با موضوع عرفان و تصوف به زبان فارسی و «منشآت» که موضوع آن نامه‌هایی به زبان فارسی است که ایشان به مقامات دولتی نوشته‌اند، اشاره کرد. آنچه آمد تنها بخشی از مجموعه آثار میرزا علی‌نقی است و فهرست‌نگارانی نظیر آقا بزرگ تهرانی، آثار دیگری را نیز به او منسوب کرده‌اند.
هدف مؤلف از تألیف رساله مرآة الهداة فی کشف اسرار الصلوة آن بوده است که رساله‌ای موجز و مختصر در موضوع اسرار خفیه تناز به رشته تحریر درآورد. همدانی در کتاب خود مدعی شده است که تاکنون کسی به چنین «اسرار خفیه و درد نکات مخفیه» اشاره نکرده است. او دغدغه نوشتن این رساله را از مدت‌ها قبل داشته است که به سبب «سختگیری‌ها و عدم اقبال اهلان» به تعویق افتاد تا اینکه دیدار جمعی از دوستان بالاخص میرزا محمدیوسف آشتیانی ملقب به مستوفی الممالک سبب شد تا وی این رساله را در سال 1279 قمری به رشته تحریر درآورد.
مؤلف بیان داشته این کتاب تحفه‌ای است که وی در سفر به تهران برای مستوفی الممالک برده است و به سبب شأن و منزلت او، این کتاب را تنها هدیه لایق دانسته است. مؤلف پس از بیان مقدمات و با تأکید بر اینکه «خداوند دانای مهربان اوضاع نماز را به طوری مقرر فرمود که صورت و معنا ظاهراً و باطناً، ذکراً و تسبیحاً چه به حسب کلمات و حروف به اعتبار مفاهیم و زبر و بینه و بسایط و چه به حسب اعداد که هر یک عالمی است برأسه جامع، سراسر ذکر محمد و آل محمد (ص) است از ابتدای اذان تا آخر سلام»، ابواب ده‌گانه کتاب را آغاز می‌کند.
به طور کلی می‌توان این رساله را به دو بخش اصلی تقسیم کرد: بخش اول اسرار نماز را با رویکردی عرفانی و با استناد به روایات تبیین می‌کند و در بخش دوم که خود به ده باب تقسیم می‌شود با استفاده از علم حروف به استخراج زبر و بینات، بسایط کلمات نماز و تطبیق آنها با اعداد 5(پنج‌تن آل عبا)، 6 (اسامی دوازده امام)، 7 (اسامی چهارده معصوم)، 12 (تعداد امامان)، 14 (تعداد معصومین) پرداخته است تا از این رهگذر مدعای اولیه خود در کتاب را که نماز حقیقت معصومین است، اثبات کند.
مصححان کتاب، محمدرجاء صاحبدل و وحید محمودی، برای تصحیح آن از نسخه شاهچراغ به عنوان نسخه اساس و نسخه مجلس، به عنوان نسخه بدل بهره برده‌اند.
انتشارات مولی کتاب «مرآة الهداة فی کشف اسرار الصلوة» نوشته میرزا علی‌نقی همدانی را با تصحیح محمدرجاء صاحبدل و وحید محمودی در 256 صفحه، با تیراژ 520 نسخه و قیمت 60 هزار تومان منتشر کرده است.
نظر شما