این اثر از دیدگاه تاریخ نگارش‌های فارسی اهمیت دارد و از نظر زبانی از آثار پخته و زیبای زبان فارسی به شمار می‌رود. نویسنده در تفسیر هر آیه به مباحث مرتبط با آن پرداخته و مطابق شیوه‌ای که در بیشتر تفسیرهای کهن دیده می‌شود، مطالب تاریخی، روایات، قصص انبیا و دیگر موارد مرتبط با هر آیه را نقل می‌کند.
نام اثر در دیباچه مولف، در دو دست‌نوشت این متن که مقدمه این تفسیر را در بر دارند، یعنی نسخه 1225 مجلس (گ 2 پ) و نسخه 64 موزه مولانای قونیه (گ 3 پ) به صورت بصایر و بی‌اضافه یمینی ضبط شده است.
عوفی در لباب‌الالباب نام اثر را «بصائر یمینی» آورده است و نویسنده آن را از دانشمندان غزنین در دوره بهرام شاه غزنوی دانسته است و چون بهرام‌شاه ملقب به یمین‌الدوله و هم لقب با جد بزرگش محمود غزنوی بوده است می‌توان برداشت کرد که شاید خود مولف، یمینی را در جای صفتی برای تفسیرش آورده است.
ظاهراً نوشتن تفسیر قرآن در این خاندان پیشینه‌ای دیرینه داشته است. پدر و پدربزرگ محمد بن محمود نیشابوری آن گونه که نوشته‌اند و خود او در جای‌جای تفسیر بصائر به آن اشاره می‌کند، صاحب تفسیرهای بزرگ و ارزشمندی بوده‌اند.
منصب قضای محمد بن محمود نیشابوری نشانگر مقام علمی و به ویژه جایگاه حکومتی اوست زیرا تفویض این منصب به اشخاص، نیازمند داشتن پایگاه بلندی از دانش بوده است. نیشابوری در یکی از جَنگ‌ها، به عنوان نماینده بهرام شاه غزنوی نزد سلطان سنجر فرستاده شد و این خود نشانه جایگاه سیاسی او در نزد پادشاه است.
استفاده از از گونه معیار، نوشتاری و ادبی در تألیف بصائر یمینی
تفسیر بصائر یمینی با اینکه در حوزه خراسان بزرگ فراهم آمده اما از نگاه گونه زبانی و گونه فرهنگی با دیگر تفسیرهایی که در این حوزه جغرافیایی نوشته شده‌اند چون تفسیر سورآبادی، تاج‌التراجم و کشف‌الاسرار ناهم‌خوانی‌های فراوانی دارد.
نویسنده تفسیر بصائر در تألیف این متن بیشتر از گونه معیار و نوشتاری و ادبی بهره برده است اما در دست‌نویس اساس و برخی دیگر از نسخه‌های این تفسیر، کم و بیش واژه‌های گویشی و ناشناخته را می‌توان دید.
شمار واژه‌های مستند یعنی واژه‌هایی که خود مفسر آن‌ها را معنی‌گذاری کرده است و در کمتر تفسیری از تفسیرهای کهن و شناخته سده‌های چهارم و پنجم و ... دیده می‌شود. جدا از آنکه برخی از روایت‌ها و داستان‌های این تفسیر در ترجمه و تفسیرهای کهن و قدیم فارسی کمتر به چشم می‌خورد. تفسیر بصائر یمینی نخستین‌بار در سال 1359 توسط بنیاد فرهنگ ایران منتشر شده بود.
کتاب «تفسیر بصائر یمینی (4 جلدی)» به تصحیح و تحقیق علی رواقی به بهای 435000 هزارتومان (جلد شومیز) و 515000 هزارتومان (جلد سخت) به کوشش موسسه پژوهشی میراث مکتوب به تازگی راهی بازار نشر شده است.
نظر شما