به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نخستین چاپ کتاب «ریزگرد بیابانی در سیستم جهانی» به‌طور مشترک به قلم آ. اس گودی و ان. جی میدلتون تالیف شده است. ترجمه این اثر را دکتر حسین آذرنیوند،‌ مهندس حمید غلامی و دکتر حسن خسروی بر عهده داشته‌اند. 

یکی از بزرگترین مشکلات زیست‌محیطی جهان در زمان حاضر، طوفان‌های ریزگرد است که منطقه خاورمیانه و به‌ویژه کشور ما در معرض خسارت‌های عظیم و آسیب‌های جدی انسانی آن قرار گرفته و در مناطق وسیعی از غرب و جنوب‌غرب کشور به یک مشکل جدی دائمی تبدیل شده است. کتاب حاضر با هدف توجه به موضوع طوفان‌های ریزگرد و دلایل اهمیت آن‌ها در 10 فصل ترجمه شده است.

اهمیت و ماهیت طوفان‌های ریزگردی
چهار فصل نخست کتاب با عنوان‌های «اهمیت و ماهیت طوفان‌های ریزگردی»، «برداشت، انتقال و ته‌نشینی ریزگرد»، «اثر‌های محیطی و انسانی» و «تصویر جهانی» به موضوعاتی مانند منشا ذرات ریزگرد بیابانی، سرعت‌های آستانه و محیط‌های سطحی، فرسایش بادی در خاک‌ها، شوری‌زایی و اسیدیته و پوشش گیاهی و بستر‌های دریاچه‌‌ای خشک پرداخته است.

مولفان در نخستین فصل کتاب در تشریح اهمیت و ماهیت طوفان‌های ریزگردی آورده است که از جمله دلایل اهمیت طوفان‌های ریزگرد، مقدار ریزگرد موجود در اتمسفر است که بر آب و هوا تاثیر دارد. ریزگرد‌های اتمسفری از راه جذب و پراکنش تابش خورشیدی بر درجه حرارت هوا تاثیر می‌گذارد. 

منشا ریزگردها کجاست؟
در دومین فصل درباره منشا ذرات ریزگرد بیابانی براساس تعریف «بگنولد» آمده است: «ذرات ریزگرد عبارتند از ذراتی که قطر آن‌ها کمتر از هشت دهم میلی متر است، اما بیشتر دانشمندان ذرات ریزگردزا براساس مقدار سیلت/شن تعریف کرده‌اند. ذرات ریزگرد اغلب در گروه سیلت و رس قرار می‌گیرند.»

سومین فصل کتاب به موضوع اثر‌های محیطی و انسانی اشاره کرده است. براساس محتوای این قسمت از کتاب حاضر، برداشت و حمل و ته‌نشینی ریزگرد بیابانی با بسیاری از فرآیند‌های دیگر در جهان فیزیکی اثر متقابل دارد و اثر‌های زیادی بر جوامع انسانی دارد. 

تصویری جهانی از ریزگردها
گودی و میدلتون در فصل چهارم کتاب، به تصویری جهانی از موضوع ریزگرد‌ها ترسیم کرده‌اند: «‌درحال حاضر منشا اصلی تولید ریزگرد معدنی در مناطق بیابانی نیمکره شمالی، در پهنه‌هایی از مناطق خشک که از غرب آفریقا تا آسیای مرکزی ادامه دارند، دیده می‌شوند. در حالی‌که مناطق برداشت کم اهمیت‌تری نیز وجود دارند که در دیگر مناطق مهم بیابانی یافت می‌شود.»

«تصویر منطقه‌ای»، «غلظت، تجمع و اجزا ریزگرد»، «تغییر فراوانی طوفان‌های ریزگرد» و «کنترل طوفان ریزگرد» عناوین چهار فصل بعدی کتاب‌ند. الگوی ریزگرد از صحرای آفریقا به خاورمیانه، محیط بادی در جهانی گرم‌تر و مدیریت خاک از جمله مباحث این چهار فصل به‌شمار می‌روند. 

بررسی منطقه‌ای حرکت و منشا ریزگردها
نویسندگان این اثر علمی و دانشگاهی، در پنجمین فصل کتاب در بررسی منطقه‌ای حرکت و منشا ریزگرد‌ها در خاورمیانه نوشته‌اند که طوفان‌های ریزگرد در مساحت وسیعی از مناطق خشک و نیمه‌خشک خاورمیانه پدیده‌ای مهم است.‌ براساس بررسی‌های صورت گرفته، عربستان یکی از پنج منطقه اصلی برداشت ریزگرد جهانی شناخته شده است و تعدادی از باد‌‌های ریزگرد‌ی شناسایی شده‌اند.

ششمین فصل کتاب حاضر نیز به بحث محتویات ریزگرد‌ها پرداخته است. تحقیقات در این حوزه نشان می‌دهد، مواد بادی بخش مهمی از ترکیبات اتمسفر را تشکیل می‌‌دهد. 

در هفتمین فصل این اثر درباره تغییر فراوانی طوفان‌های ریزگرد به‌طور توضیح داده شده است: ‌«فراوانی طوفان‌های ریزگرد در مقیاس‌های زمانی تغییر می‌کند. مطالعه فراوانی طوفان‌های ریزگرد در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که مناطق مختلف استعداد‌های متفاوتی دارند. در بعضی مناطق، مانند شمال آفریقا، افزایش روند تولید ریزگرد وجود دارد که ناشی از افزایش وقوع خشکسالی‌‌ها و شاید ترکیب آن با تغییر در سرعت باد و فعالیت‌های انسانی است که موجب افزایش فعالیت طوفان ریزگرد شده‌اند.» 

تکنیک‌های صحیح برای کاهش انتشار ریزگرد
گودی و میدلتون در هشتمین فصل کتاب به تکنیک‌های مختلف برای کاهش انتشار ریزگرد‌ اشاره کرده است. استفاده از آب با تانکر، شیلینگ و آبپاش قبل از انجام دادن هر فعالیتی، ممکن است سطح خاک را به هم بزند. چنین تکنیک‌های کنترلی کوتاه مدت، احتمال دارد با توقف فعالیت‌ها در زمانی که سرعت باد زیاد است، تکمیل شوند.

دو فصل پایانی که «روش‌های بارگیری ریزگرد کواترنر» و «لس» عنوان دارند، به موضوعاتی مانند تاریخچه ته‌نشینی ریزگرد در هسته‌های یخی و لس‌های آسیای مرکزی پرداخته‌اند. 

مولفان در جمع‌بندی از مباحث آورده‌اند: «طی چند دهه گذشته تجزیه و تحلیل اطلاعات کلیماتولوژی و تصاویر سنجش از دور، ما را از ماهیت و توزیع طوفان‌های ریزگرد امروزه آگاه کرده‌اند و بنابراین بخش زیادی از آن‌ها به توزیع طوفان‌های ریزگرد، مناطق منشا آن‌ها، مسیر حرکت و فراوانی‌‌شان پرداخته‌اند.» 

نخستین چاپ کتاب «ریزگرد بیابانی در سیستم جهانی» با شمارگان یک‌هزار نسخه در 286 صفحه، به‌بهای 14 هزار تومان به همت انتشارات دانشگاه تهران به بازار نشر عرضه شده است.