به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «لبخند سعدی» نگاهی به طنزآوری در غزل‌های سعدی دارد.

امینی در این کتاب با تاکید بر این موضوع که برای سخن گفتن از طنزآوری سعدی، در نظر ندارد منابع نظری طنز را ورق بزند و تعریف‌های گوناگون طنز را بازنویسی کند، از «تلخ‌عیشی سعدی بیچاره» به عنوان اصل ماجرای طنزآوری سعدی در غزل‌هایش یاد کرده است.

مولف معتقد است انسان در جهانی پر از تلخی، تناقض و تلاطم در آرزوی آرامش، خلوت و کامیابی ا‌ست اما آن‌ هنگام که می‌خواهد با آسودگی از آن‌چه ساخته، لذت ببرد، ابر، باد، مه، خورشید و فلک همدست می‌شوند تا نگذارند این اتفاق بیفتد. این مساله وضعیت انسان در این جهان و آمیزه‌ای از «تلخ عیشی» و «بیچاره‌گی» ا‌ست.

به باور امینی سعدی نیز به این وضعیت اندوهبار و در عین حال مضحک انسان‌ها آشناست و برای رهایی از آن به طنز روی آورده است. همچنین برای گریز از این اندوه بزرگ دو راه گریز یافته است. راه نخست ایستادن بر بلندای سخن و ترسیم وضعیت مضحک انسان برای تلطیف شرایط و کاستن از هولناکی حادثه با لبخندی که گاه به تلخی می‌زند و راه دوم، بهره‌مندی از لحظه‌های شتابنده کامیابی و بی‌اعتنایی به هنجارها، پند و اندرزها و باید و نبایدها، به ویژه‌ ستیز با ریاکاران و متظاهرانی ا‌ست که خود را بی‌اعتنا به لذات دنیوی و زیبایی‌ها و جاذبه‌های دنیوی نشان می‌دهند و در این تنگنای جهان با تنگ‌نظری، زندگی را بر خود و دیگران تلخ می‌دارند.

به‌طور کلی زمانی‌که سخن از طنزآوری سعدی ا‌ست، اغلب به «گلستان» و «بوستان» او اشاره می‌شود و سخنی از غزلیات سعدی در میان نیست. از سوی دیگر مخاطبان حکایت‌های سعدی برای دریافت ظرافت‌های طنز در این آثار بیش از هر چیز به نتیجه حکایت‌ها توجه دارند و شیوه سخن، کنایات، ارجاعات، اشارات، نکات پوشیده و فضاسازی طنز کمتر مدنظر است. این در حالی ا‌ست که بسیاری از نمونه‌های ارزشمند طنز به‌ویژه در شعر سعدی با همین شیوه شکل می‌گیرد؛ چراکه شعر سعدی دربرگیرنده زیباترین ظرفیت‌ها و ظرافت‌های زبان است.

در تدوین این اثر امینی در هر غزل، بیت‌های طنزآمیز را با قلم (فونت) دیگری از سایر بیت‌ها متمایز کرده و در پانوشت کتاب شرح مختصری درباره آن‌ها توضيح داده است. همچنین در گردآوری این کتاب از «کلیات سعدی» به تصحیح محمدعلی فروغی (نشر هرمس/1385) استفاده کرده و در بالای هر غزل، شماره آن غزل و شماره صفحه کتاب را آورده است.

مولف در میان یادداشت‌هایی که علاوه بر یادداشت‌های پاورقی نوشته و در مقدمه به صورت فهرست‌وار ارایه کرده، آورده است: «عشق، وصال، فراق و همه نشانه‌ها و اشاره‌های آن‌ که در فرهنگ عارفان و صوفیان، حالت تقدس دارد، در بسیاری از ابیات سعدی دستمایه شوخی و مطایبه است. گویا سعدی این جماعت و نمادهایشان را چندان جدی نگرفته است.»

از سوی دیگر امینی معتقد است سعدی در اعتراض به تزلزل ارزش‌های انسانی چون وفا و پاکدامنی با نوعی تجاهل و ساده‌لوحی رندانه سخن می‌گوید. این شیوه در حقیقت ریشخند بر جامعه‌ای‌ است که حساسیت‌های خود را در برابر پلیدی‌ها از دست داده است.

نمونه‌ای از طنز سعدی در یکی از غزل‌هایش:
«برخیز تا طریق تکلف رها کنیم/ دکان معرفت به دو جو بر بها کنیم/ گر دیگر آن نگار قباپوش بگذرد/ ما نیز جامه‌های تصوف قبا کنیم/ هفتاد زلت از نظر خلق در حجاب/ بهتر زطاعتی که به روی و ریا کنیم»

امینی در شرح این ابیات نوشته است: «دعوت به رها کردن طریق ریاکاری و آبروداری و «دکان معرفت» نامیدن روش مدعیان معارف معنوی، برای انکار و استهزا اهل ظاهر است. در بیت دوم می‌گوید که با دیدن آن نگار قباپوش، جامه‌های تصوف را بی‌اعتبار خواهیم کرد و پس از آن برای حمله به متظاهران و ریاکاران می‌گوید که 70 لغزش پنهان بهتر از یک عبادت ریاکارانه است، چنان‌که در جایی دیگر می‌گوید (گناه کردن پنهان، به از عبادت فاش)»

اسماعیل امینی متولد ۱۸ دی سال ۱۳۴۲ در تهران، محله‌نازی آباد و فارغ‌التحصیل مقطع كارشناسی‌‌ ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی است. وی نخستین تجربه‌های ادبی خود را در سنین نوجوانی با شعر سرودن و همكاری با مطبوعات آغاز كرد.

امینی پیش از انقلاب با یک نشریه آماتوری محلی به نام «گزارش» همكاری داشته است. او مدرس دانشگاه آزاد، مسوول واحد ادب و هنر فرهنگسرای بهمن، مدیر آموزش دفتر شعر جوان و نویسنده ستون نیشتر روزنامه جام جم است. این شاعر همكاری‌هایی نیز با مركز آفرینش‌های ادبی كانون پرورش فكری، نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، كتاب ماه ادبیات و فلسفه و مطبوعات مختلف داشته است. همچنین رتبه نخست بخش تحقیق در جشنواره بین‌المللی طنز به خاطر كتاب «جلوه‌های طنز در مثنوی» را کسب کرده است.

کتاب «لبخند سعدی» (طنزآوری در غزل‌های سعدی) در 424 صفحه، شمارگان دو هزار و 500 نسخه و قیمت هشت هزار و 300 تومان از سوی انتشارات سوره مهر منتشر و راهی بازار کتاب شده است.