به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اثر حاضر، حاوي عمده‌ترين ادله فقهي و مباني علمي آيت‌الله خوئي(ره) در ابواب قضاء، شهادت، حدود، ديات و قصاص است و مرجعي براي حوزويان و دانشجويان مقاطع عالي دانشگاهي محسوب مي‌شود.

از آنجا كه اين اثر فقهي نفيس فاقد مباحث فقهي باب قضاء و شهادات و نيز باب حدود ديات و قصاص بود، آيت‌الله العظمي سيدابوالقاسم خوئي به دليل نياز علاقه‌مندان به كتاب منهاج الصالحين و سوالات مكرري كه از سوي علاقه‌مندان در كشورهاي اسلامي مجاور عراق ارسال مي‌شد، تاليف تكملة‌المنهاج را در تدوين مسائل دو باب فقهي مذكور را بر عهده گرفت و كتاب منهاج‌الصالحين را تكميل كرد.

آيت‌الله خوئي(ره) پس از پايان تكملة‌المنهاج بر آن شد كه مباني فقهي مسائل تكملة را به گونه‌اي كه شيوه فقه استدلالي است، بر آن بيافزايد و بدين ‌ترتيب، مباني تكملة‌المنهاج به عنوان يك كتاب مرجع براي حوزويان و كتاب درسي براي دانشجويان مقاطع عالي تحصيلات دانشگاهي انتشار يافت.

خصوصيت ديگر اين كتاب كه آن را در ميان آثار فقهي استاد ممتاز كرده، آن است كه تقريبا همه آثار فقهي بازمانده از آيت‌الله خوئي(ره) توسط شاگردان به صورت تقريرات نوشته شده، در حالي كه كتاب مباني تكملة‌المنهاج به ترتيبي كه گفته شد، توسط خودش نگارش يافت. 

اين اثر هرچند موجز و فشرده بيان شده و به همين دليل چندان سهل‌الوصول است اما حاوي عمده‌ترين ادله فقهي و مباني علمي در هر يك از مسائل ابواب قضاء، شهادات، حدود، ديات و قصاص است، به طوري كه در مقايسه با كتاب‌هاي استدلالي تفصيلي مانند جواهرالكلام معلوم مي‌شود كه فقيه بزرگي مانند آيت‌الله خوئي با علم و آگاهي از همه جوانب مباحث فقهي و با گزينشي دقيق آنچه را در استنباط نظرات فقهي دخيل و لازم بوده، در اين كتاب آورده و از مباحث حاشيه‌اي و غير ضرور چشم‌پوشي شده است.

اين شيوه استدلال فقهي يا فقه استدلالي پس از دوران با شكوه بروز كتاب‌هايي مانند مفتاح الكرامه، مصباح الفقاهه و جواهرالكلام و مكاسب كه حجم فقه را در سطحي غيرقابل وصول براي طالبان اجتهاد مطرح مي‌كرد، نخست توسط صاحب عروة‌الوثقي در تكملة آن ابداع شد و مرحوم سيد محمدكاظم يزدي با تبحر وصف‌ناپذير فقهي، مباحث تكميلي عروة‌الوثقي را به صورت استدلالي موجز تاليف كرد و مرحوم آيت‌الله سيدمحسن حكيم در شرح عروة‌الوثقي با عنوان مستدرك اين روش را تكميل و راه جديدي را به روي راهيان اجتهاد در پيمودن ابواب گسترده فقه گشود. سرانجام نيز اين سبك نوين را در مباني تكملة‌المنهاج به نحو منقح و به دور از افراط و تفريط در عصر ما تبيين كرد.

بي‌گمان اگر فقيهي با استفاده از روش فقهي كتاب مكاسب شيخ‌ انصاري بخواهد به مطالعه و تحقيق فقهي در همه ابواب فقه بپردازد و يا از روش فقهي مصباح‌الفقاهه محقق همداني پيروي كند، تعداد مجلات چنين فقهي از يكصد جلد تجاوز مي‌كند و عمر هيچ فقيهي به آن كفاف نمي‌دهد، چنان كه شيخ انصاري تنها به بسط فقهي كتاب‌الطهاره و كتاب‌المكاسب توفيق يافت و محقق همداني در چند باب فقه عبادي چون طهارت، صلوة، صوم و زكات متوقف ماند.

به هر حال، روشي كه آيت‌الله خوئي(ره) در استدلال فقهي كتاب مباني تكملة‌المنهاج به كار گرفته، تنها راه اجتهاد و تدوين كتاب‌هاي فقه استدلالي در عصر ماست كه انبساط مباحث فقهي از حد استدلال و ذكر مباني اصلي گذشته و مباحث پيراموني ادله اصلي را تحت‌الشعاع قرار داده است.

به اعتقاد آيت‌الله عميد زنجاني، «از آنجا كه دانشجويان مقاطع تحصيلات تكميلي رشته‌هاي حقوق نياز به آشنائي با فقه استدلالي دارند، تنها شيوه كارآمد فقهي همان روشي است كه در مباني تكملة‌المنهاج مشاهده مي‌شود و چه انتخاب خوبي بود كه اين كتاب به عنوان متن درسي در تحصيلات تكميلي رشته حقوق جزا مورد استفاده قرار گرفت و در عداد كتب مرجع و درسي دانشگاه برگزيده شد.
بي‌شك تاليف مباني تكملة‌المنهاج با چنين روش ابداعي در شرايطي كه ابواب فقهي آن به دور از عرصه‌هاي اجرائي بوده و استاد در اوج تلاش‌هاي علمي دروس فقهي و اصولي خود درگير پاسخگوئي به صدها نفر از فضلاي پوياي راه اجتهاد و مشاغل مرجعيت شيعه در بلاد عربي و اسلامي در حوزه علميه نجف اشرف بوده، اشعار به اهتمام خاص و عنايت ويژه به جايگاه اين كتاب داشته است. اگر در آن زمان چنين اهتمام و عنايتي به وضوح درك نمي‌شد، اما امروزه براي ما فلسفه چنين كار علمي ماندگار و جايگاه بي‌بديل آن واضح و مبين است. گوئي استاد به رغم اشتغالات فراوان، نياز آيندگان را مي‌ديد كه در دو عرصه اجرائي و علمي به چنين كتاب موجز و متقني در ابواب قضاء و شهادت و حدود و ديات و قصاص سخت نيازمند خواهند بود.»

جلد نخست اين اثر در سه بخش و 18 فصل سامان يافته است. كليات، شهادات و قصاص، عناوين بخش‌هاي سه‌گانه اين اثرند.

چاپ نخست كتاب «ترجمه مباني تكملة‌المنهاج» (جلد اول) با شمارگان 1000 نسخه، 359 صفحه و به بهاي 70000 ريال راهي بازار نشر شده است.